- მეუფეო, როგორ შეაფასებდით რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის წმიდა სინოდის 1998 წლის 29 დეკემბრის განჩინებას, რომელიც ეძღვნებოდა „სამოძღვრო პრაქტიკის ბოროტად გამოყენების მონაწილეებს, რაც ნეგატიურად აისახა საეკლესიო ცხოვრებაზე?“
მიტროპოლიტი ანტონი: ძნელია ამ დოკუმენტის მნიშვნელობის შეფასება. დიდი ხანია, მისი შექმნის დრო დადგა. და, რაც მთავარია, საკმარისი არაა, უპასუხისმგებლო ადამიანების, ანდა ცოდვილთა თუ საკუთარი „დიდებით“ მოხიბლულთა (რომელიც ხარისხთანაა დაკავშირებული) მხოლოდ მოწოდებით დაკმაყოფილება, გარკვეული ზომების მიღებაა საჭირო. ეს სავსებით სამართლიანი და საჭირო განმარტებაა, მაგრამ, ვფიქრობ, მას საქმეც უნდა ახლდეს თან. თუკი მოძღვარი თავისი საქციელით საეკლესიო ცხოვრების წესს არღვევს, ანგრევს ადამიანთა სულებს ანდა აცდუნებს თავის სულიერ შვილებს, მის მიმართ მკაცრი დისციპლინარული ზომები უნდა იქნეს მიღებული. ზოგიერთს, უბრალოდ, უნდა აეკრძალოს ქადაგება, მხოლოდ საღმრთო ლიტურგიის აღსრულების უფლება უნდა დაუტოვონ; მათ არავის არანაირი სულიერი ხელმძღვანელობა არ უნდა გაუწიონ. ამ კანონის დარღვევის შემთხვევაში კი საბოლოოდ უნდა აეკრძალოთ მსახურება, რამეთუ საუბარია არა იმის შესახებ, თუ როგორ აღასრულებს მღვდელი თავის სამუშაოს, არამედ იმას, აშენებს თუ ანგრევს სხვის სულს.
ამიტომ სინოდის განჩინება დროული და ძალიან საჭიროა, თუმცა შეიძლებოდა, იგი უფრო მკვეთრიც ყოფილიყო, მაგრამ მას დისციპლინარული ზომები უნდა მოსდევდეს ყოველი მღვდლის ანდა ეპისკოპოსის მიმართ, რომელიც ადამიანთა სულებს ანგრევს, როგორიც არ უნდა იყოს მისი დონე ანდა ხარისხი. საუბარია არა იმის შესახებ, რომ იგი ეკლესიას ანგრევს. ეკლესია შეუწველი მაყვალია, მისი ცეცხლი არასოდეს დაიშრიტება; მაგრამ ადამიანები, შესაძლოა, დაღუპოს ასეთმა მღვდელმა.
- რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის წმიდა სინოდის განჩინება გარკვეულ წრეებში სახელდებული იქნა, როგორც „ახალბერობის“ („მლადოსტარეცობის“) განჩინება. ამის შესახებ თქვენი აზრი ცნობილია, როგორ განსაზღვრავთ ამ გაგებას? მხედველობაში გაქვთ თუ არა მოძღვრის ახალგაზრდა ასაკი ანდა სულიერი მოუმწიფებლობა თუნდაც უკვე ასაკოვან მღვდელმსახურში, რომელიც, შესაძლოა, მალე ხუცესად იწოდოს?
მიტროპოლიტი ანტონი: რასაკვირველია, საუბარი არ არის იმის შესახებ, რომ განსხვავება დავადგინოთ ახალგაზრდა ანდა ხანდაზმულ უგუნურთა შორის. საუბარია იმაზე, რომ, შეძლებისდაგვარად, შევაფასოდ ადამიანის სულიერი სიმწიფე, შეუძლია თუ არა, იყოს ვინმეს სულიერი ხელმძღვანელი. ხუცესი არ არის უბრალოდ ადამიანი, რომელიც დიდხანს იყო მწყემსი და რაღაც გარკვეული ჩვევა ანდა გამოცდილება შეიძინა; ხუცესის ჭეშმარიტი აზრი - რაღაც სხვაა, ეს მადლმოსილი მდგომარეობაა. ხუცესებად არ გამოირჩევენ, ასეთებად სულიწმიდის მადლით იბადებიან; და თუ ვისაუბრებთ იმის შესახებ, რა ახასიათებს ხუცესს, მაშინ ცოტაოდენს ვიტყვი იმაზეც, რა ადგილი უკავია მას ჩვეულებრივ მღვდელმსახურებაში.
ვფიქრობ, რომ სულიერებაში სამი საფეხური არსებობს. არის სამრევლო მღვდელი, რომლის დანიშნულებაა საეკლესიო საიდუმლოებათა აღსრულება. შესაძლოა, იგი არ იყოს კარგი მქადაგებელი, აღსარების დროს ვერ იძლეოდეს ვერანაირ რჩევას, შესაძლოა, თავის მწყემსურ მოღვაწეობაში ვერაფრით გამოირჩეოდეს. მაგრამ საკმარისია, რომ იგი საღვთო ლიტურგიას სწირავს, თუკი მას ახსოვს, რომ საღვთო ლიტურგიას ან სხვა საიდუმლოს ღმერთი აღასრულებს. ლიტურგიაში ნათლად მითითებულია, რომ ერთადერთი ქრისტე აღასრულებს საიდუმლოს და მხოლოდ სულიწმიდაა ის ღვთაებრივი ძალა, რომელსაც შეუძლია, ჩვეულებრივი პური და ღვინო ქრისტეს სისხლად და ხორცად აქციოს. ეს უნდა გვახსოვდეს ჩვენ, მღვდელმსახურთ. ჩვენ სიტყვებს წარმოვთქვავთ, მაგრამ საიდუმლო ქრისტესა და სულიწმიდის მიერ აღესრულება.
მახსენდება ერთი ახალგაზრდა მღვდელი, რომელმაც ლიტურგიის დაწყების წინ იგრძნო, რომ არ შეუძლია, აღასრულოს ეს საიდუმლო, რადგან იგი საშიშია. „ღმერთო, რა ვქნა?“ - გაიფიქრა მან და მეყსეულად იგრძნო, რომ მასა და ტრაპეზს შორის ვიღაც ჩადგა ისე, რომ თვითონ უკან დახევა მოუხდა. მთელი ლიტურგიის განმავლობაში იგი წარმოთქვამდა სიტყვებს, რომელიც განკუთვნილი იყო მღვდლისათვის, მაგრამ მან იცოდა, რომ ლიტურგიას თვითონ ქრისტე აღასრულებდა, რომელიც მასა და ტრაპეზს შორის იდგა. თუ ამას არ გამოსცდის (რამეთუ ეს სასწაული ყველას არ ეძლევა), უნდა ესმოდეს მაინც ყველა მღვდელს. ლიტურგიის დროს საიდუმლო ლოცვაში მღვდელი ქრისტეს მიმართავს, რომ სწორედ უფალს ძალუძს ყოველივე. ამიტომ ნებისმიერი მოძღვარი, თუ ის მოკრძალებულად, სუფთად ცხოვრობს, თუ ცდილობს, თავისი ქრისტიანული მოვალეობა და სამღვდელო მსახურება აღასრულოს, მისაღებია ეკლესიისა და ხალხისათვის.
მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მას სხვა ადამიანების ხელმძღვანელობის უფლება აქვს. ხელდასხმა ადამიანს არც გონებას აძლევს, არც ცოდნასა და გამოცდილებას, არც სულიერ ასაკს მატებს. ეს აძლევს მას საშინელ უფლებას იდგეს იქ, სადაც მხოლოდ ქრისტე შეიძლება იდგეს. გარკვეული აზრით, იგი ხატია, მაგრამ მან არ უნდა წარმოიდგინოს, თითქოს წმიდანია. მახსენდება, რომ მოსკოვის სასულიერო აკადემიაში მღვდლობაზე საუბრის შემდეგ ერთმა სტუდენტმა მკითხა: „როგორ შევუთანხმოთ ის, რაც თქვენ მღვდლის ადამიანური სისუსტის შესახებ თქვით, იმას, როცა ჩვენ გვეუბნებიან, რომ მღვდელი ხატია?“ მე მას ვუპასუხე (შესაძლოა, ძალიან უკმეხადაც): „იცი კი, რა არის ხატი? ეს არის დახატული დაფა და სანამ იგი არ იკურთხება, მხოლოდ ხე და საღებავია. მას შემდეგაც, როცა იგი იკურთხება, იგი სიწმიდეა (მისთვის, ვინც მის წინ დგას) იმით, რომ საეკლესიო სიწმიდეთა საიდუმლოებაშია. ადამიანი მასში ხატს ხედავს ამ სიტყვის სრული გაგებით მაშინ, როცა შეუძლია, არა ხაზები და საღებავი დაინახოს, არამედ თითქოს მისი, როგორც გამჭვირვალე შუშის წინ იდგეს ქრისტე მაცხოვარი ანდა დედა ღვთისა. „ძალიან მნიშვნელოვანია, გვახსოვდეს, რომ ხატი, გარკვეული აზრით, ჩვენთვის გამჭვირვალე უნდა გახდეს; უნდა ვისწავლოთ, რომ ვიდგეთ ხატის წინ და ხატს კი არ ვხედავდეთ, არამედ მაცხოვრის ყოფნას შევიგრძნობდეთ. წმიდა იოანე ოქროპირი თავის ერთ-ერთ ეპისტოლეში ამბობს - როცა ლოცვა გინდა, დადექი ხატის წინ, დახუჭე თვალები და ღვთის წინაშე ილოცე... რატომ უნდა დავდგეთ ხატის წინ იმისათვის, რომ თვალები დავხუჭოთ? იმიტომ, რომ მხოლოდ რწმენის სულიერი თვალებით შეგვიძლია ურთიერთობა ქრისტესთან, დედა ღვთისმშობელთან და წმიდანებთან, რომლებიც მასზე არიან გამოსახულნი.
ახალგაზრდა მღვდელს უნდა ახსოვდეს, რომ ის ხატია, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში გახდება ის მართლაც ხატი და არა შეღებილი დაფა, როცა, სულიწმიდის მადლით, მისი საშუალებით მოგვეცემა ქრისტეს ნათელი; როცა ადამიანები მისი მზერის დროს მას კი არა, ქრისტეს დაინახავენ. ხუცეს სილუანის წერილებში არის ასეთი ადგილი: ერთხელ მან დაინახა, როგორ იბარებდა აღსარებას ათონის მონასტრის მოხუცი ბერი, გრძელი წვერითა და თეთრი თმებით. როდესაც იგი აღმსარებელს ლოცვას უკითხავდა, სილუანმა იგი დაინახა გაბრწყინებული ახალგაზრდის სახით, როგორც ქრისტე. ეს ადამიანი გადაიქცა ხატად (ამ სიტყვის სრული გაგებით) იმ დროის განმავლობაში, რომელიც საიდუმლოს დასჭირდა, რომელიც ქრისტესა და სულიწმიდის მადლით აღესრულებოდა.
ასეთია უბრალო, სამრევლო მღვდლის მდგომარეობა. საიდუმლოს შესრულების გარდა, მას ქადაგებაც ძალუძს. ერთი მხრივ, მას შეუძლია, ძველი და თანამედროვე მქადაგებლებისგან ისწავლოს; თუ იგი პატიოსანია და არ ცდილობს, ადამიანებს თავი იმაზე უკეთესად მოაჩვენოს, ვიდრე სინამდვილეშია, შეუძლია, სავსებით გულახდილად და გულწრფელად გაუნაწილოს მათ ის, რაც მის სულშია, არა ლირიული ყბედობა, არამედ ის, რასაც სახარების კითხვის დროს განიცდიდა.
შემიძლია მოგითხროთ ერთი სამარცხვინო შემთხვევა ჩემი ცხოვრებიდან იმის შესახებ, თუ როგორ ვკითხულობდი სახარებას და ვგრძნობდი, რომ ვკითხულობ ამ სიტყვებს, მესმის მაგრამ ჩემს სულამდე ისინი ვერ აღწევენ; ისინი ასხლტებიან, როგორც კედელზე. გავიფიქრე, როგორ უნდა ვიქადაგო?.. და როცა ქადაგების დრო დადგა, მე გამოვედი და ვთქვი დაახლოებით ასეთი რამ: „აი, რა დამემართა დღეს: ხმამაღლა ვკითხულობდი სახარებას, ქრისტე მაცხოვარი პირადად მესაუბრებოდა. იგი მომმართავდა სიტყვით, მე კი ერთადერთი, რაც შემეძლო, მეთქვა, იყო შემდეგი: შენი სიტყვები ჩემამდე არ მოდიან, ისინი ჩემთვის ცარიელი სიტყვებია... რა საშინელებაა!.. მაგრამ იფიქრეთ თვითონ (ვუთხარი იქ მოსულთ): როცა სახარება ეკლესიაში იკითხება ან თქვენ მას სახლში კითხულობთ, შეგიძლიათ თქვათ, რომ სახარების თითოეული სიტყვა, რომელსაც ქრისტე მაცხოვარი პირადად თქვენ გეუბნებათ, სულში გხვდებათ და გულის სიღრმემდე შეგძრავთ, აღანთებს მასში რაღაც ნათელს და ახალ სიცოცხლეს გაძლევთ? თუ ასე არაა, მაშინ თქვენ აღმოჩნდებით იმ მდგომარეობაში, რომელშიც მე ვიყავი, მაგრამ ჩემი მდგომარეობა გაცილებით საშინელია, რამეთუ ქრისტემ დამადგინა, რათა მისი სიმართლე გამცნოთ, მე კი დღეს ვერ შევძელი, მისი სიტყვები მომესმინა. შემინდეთ, ილოცეთ ჩემთვის და იფიქრეთ საკუთარ თავზე. ამინ!“ აი, ქადაგება, რომელიც მაშინ წარმოვთქვი, და ეს სიმართლე იყო; ვფიქრობ, რომ, ერთის მხრივ, ადამიანები ამით თავზარდაცემულნი იყვნენ, მაგრამ, მეორეს მხრივ, რაღაც ისწავლეს. მე შემეძლო, საკუთარი მცირე განსწავლულობით მათთვის განმემერტა სახარების ეს ადგილი, მაგრამ ეს სიცრუე იქნებოდა. ამიტომ ვფიქრობ, რომ ახალგაზრდა მღვდელსაც შეუძლია, თავისი გაუზიაროს მრევლს. თუ იგი ისაუბრებს იმის შესახებ, რასაც განიცდიდა სახარების კითხვის დროს, თუკი ეს გულის სიღრმემდე განიცადა, რაოდენ უბრალოც არ უნდა იყოს მისი სიტყვები, მრევლისათვის ის გასაგები იქნება.
არის მეორე სახეობა. ეს არის უფრო ასაკოვანი ანდა გამოცდილი მოძღვარი, რომელიც შედარებით განსწავლულია და შეუძლია, რჩევა მისცეს სხვა ადამიანს იმის შესახებ, თუ როგორ ამაღლდეს მიწიდან ზეცამდე. მაგრამ ეს მოძღვარიც ძალიან ფრთხილი უნდა იყოს. როცა თქვენ მთაში მიდიხართ, ისეთ გამცილებელს ირჩევთ, რომელიც ამ გზაზე დადიოდა და იქიდან ცოცხალი დაბრუნდა, გზაში არ დაღუპულა. აი, ასეთი უნდა იყოს მოძღვარი ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით. მან არ უნდა ისაუბროს იმის შესახებ, რაც თავისი გამოცდილებით არ იცის, ან რაც მთელ მის შინაგან არსებას არ აქვს გათავისებული. მოძღვართან იმისათვის მივდივართ, რათა მან ზეციურ სასუფევლამდე მოგვიყვანოს. მაგრამ თუ თვითონ იქ არ მყოფობდა, ჩვენ ვერაფერს მოგვცემს. ამაზე უნდა იფიქროს თითოეულმა მოძღვარმა,რომელთანაც ადამიანები აღსარებაზე მიდიან. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ თითოეულ მოძღვარს შეუძლია, სწორედ ის უთხრას ადამიანს, რაც მას სჭირდება? არა. ისიც ხდება, რომ მოძღვარი, რომელთანაც ადამიანი აღსარების სათქმელად მივიდა, უსმენს მას, ესმის, რასაც ეუბნებიან, მაგრამ საპასუხო არაფერი აქვს. ასეთ შემთხვევაში მოძღვარმა პატიოსნად და გულწრფელად უნდა უთხრას თავის სულიერ შვილს: „მე მესმის ყველაფერი, რაც შენ მითხარი, მაგრამ საპასუხო არაფერი მაქვს. მე ვილოცებ შენთვის. შენც ილოცე და სთხოვე ღმერთს, შემინდოს, რომ ჩემი გამოუცდელობით არ შემიძლია, შენ და მას ამჯერად გემსახუროთ, მაგრამ მე შენთვის არაფრის თქმა არ შემიძლია“. ხშირად ვიხსენებ თხრობას წმიდა ამბროსი ოპტელის ცხოვრებიდან იმის შესახებ, რომ მან უარი თქვა ორი ადამიანისათვის მიეცა გონიერი რჩევა სულიერი შეჭირვების შესახებ იმიტომ,რომ მის ლოცვას გონების განათების შესახებ დედა ღვთისმშობელმა არაფერი უპასუხა.
ზოგჯერ სხვაგვარად ხდება: გესმის საუბარი ანდა აღსსარება, რომელსაც მორწმუნე გეუბნება, და შენ არ გაქვს მხოლოდ მისთვის განკუთვნილი პასუხი, როგორც სახარებაში ვხედავთ: ქრისტე პასუხს აძლევს ერთ ადამიანს, მას კი სხვებიც უსმენენ. ერთნი მას ღებულობენ, რადგან ისინი ამ ადამიანის დონეზე არიან; მეორენი კი - ვერა, რადგან ეს ყველაფერი მათთვის უცხოა, თავს იქნევენ და ერთმანეთს ეუბნებიან: რას ამბობს? რა გაურკვეველ პასუხებს იძლევა გარკვეულ შეკითხვებზე?.. ისეც ხდება, რომ ჩვენ გვესმის და ვიგებთ, მაგრამ გამოცდილებით პასუხი არ გვაქვს, არც სულიწმიდით ვღებულობთ ისეთს, რომელიც პირდაპირ უფლისაგან მოდის. მაშინ ჩვენ შეგვიძლია, მას ვუთხრათ: „მე არა მაქვს ისეთი პასუხი, რომელიც პირდაპირ შენთვის იქნება განკუთვნილი, მაგრამ შემიძლია გითხრა, რომ სახარებაში ანდა წმიდა მამებთან ამომიკითხავს ის, რაც ჩემის აზრით, შენს ნათქვამს ეხება“, და უნდა უთხრა ის, რასაც სახარება ანდა წმიდა მამა ამბობს.
მახსოვს შემთხვევა, რომელმაც თავზარი დამცა. ჩვენთან, პარიზის ერთ პატარა ტაძარში დადიოდა მღვდელი, რომელიც არასოდეს აღასრულებდა მსახურებას, რადგან საშინლად ლოთობდა. იგი ტაძარში დიდი სინანულითა და შემუსვრილი გულით მოდიოდა; მას კუთხეში ვაყენებდი და თვითონ მის წინ ვდგებოდი, რათა, თუ წაიქცეოდა, მე დამცემოდა და ეს ვერავის შეემჩნია. შემდეგ, გერმანელთა ოკუპაციის დროს, ჩვენი სამრევლო მოძღვარი დააპატიმრეს და იგი იმ მოძღვარმა შეცვალა, რომელსაც, ჩვეულებრივ, მემთვრალეობის გამო წირვის აღსრულება არ შეეძლო. მაშინ ის გამოფხიზლდა და მსახურება დაიწყო; მსახურობდა ცრემლებით, სიღრმისეულად, რაც ჩვენს სულებს შეძრავდა. ერთხელ მე მასთან აღსარებაზე მივედი და სული გადავუშალე, ის კი იდგა და ტიროდა ჩემს გამო, და არა „მთვრალის ცრემლებით“, არამედ თანაგრძნობისა და თანადგომის ცრემლით. როდესაც აღსარება დავამთავრე, მან მითხრა: შენ იცი, რა ადამიანიც ვარ მე; არც შენი აღსარების მოსმენის, არც რჩევის მოცემის ღირსი არ ვარ. მაგრამ შენ ახალგაზრდა ხარ, მთელი ცხოვრება წინ გაქვს, გამოფხიზლდი, ნუ გახდები ისეთი, როგორიც მე გავხდი. ამიტომ გეტყვი იმას, რასაც ქრისტე სახარებაში გეტყოდა...“ და მან მითხრა ქრისტე მაცხოვრის რამდენიმე სიტყვა. ეს იყო ერთ-ერთი ყველაზე სულის შემძვრელი აღსარება, რომელიც მე ოდესმე მითქვამს. ეს ადამიანი სინანულის სიღრმემდე ჩავიდა და ამ სიღრმიდან შეძლო, ჩემში გაეღვიძებინა სინანული, მოეცა რჩევა, აღებული თავისი ტრაგიკული ცხოვრებიდან, მაგრამ ქრისტეს სწავლებით გაბრწყინებული. ეს არის მეორე მაგალითი იმისა, თუ როგორ უნდა ვთქვათ აღსარება.
არის მესამე დონეც. ეს არის ის, რასაც ხუცესი ჰქვია. იმ ადამიანების მდგომარეობა, რომლებმაც, ხატოვნად რომ ვთქვათ, ზეციური სასუფევლის კარიბჭემდე გზა სრულყოფილად გაიარეს, შესაძლოა, არ შესულან მასში, ანდა, შესაძლოა, დაშვებულნიც იყვნენ, მაგრამ ხელახლა მიწაზე იქნენ მოვლენილნი, რათა ჩვენ შევეყვანეთ სასუფეველში. ხუცესი - ეს არის ადამიანი, რომელმაც ბოლომდე შეიცნო თავისი სულის სიღრმე, მივიდა იმ ადგილამდე, სადაც მასში აღბეჭდილია ღვთის სახება, და მას შეუძლია, ამ სიღრმეებიდან გვესაუბროს.
მაგრამ ხუცესი თვითონ ვერ გახდები, ანდა, თუ შეიძლება ასე გამოვხატოთ, ხუცესებად არ იბადებიან. ესენი არიან ადამიანები, რომლებზეც სულიწმიდის მადლი გარდამოვიდა, რომლებიც გამოეხმაურნენ მას და ქრისტეს სწავლებისა და იმისი ერთგულნი დარჩნენ, რასაც სულიწმიდა მათ სულებს გადასცემდა. ხუცესი - იშვიათი მოვლენაა. როცა მოღვაწეობის ამ სახეზე, ამ სიწმიდეზეა საუბარი, უნდა გვახსოვდეს, რომ საუბარია არა სხეულის ასაკზე, არა იმაზე, ჭაღარა თმა-წვერი აქვს თუ არა მას, არამედ იმაზე, სულიწმიდის რა სიღრმეებს მიაღწია მან, რა შეიმეცნა და რისი თქმა შეუძლია. ამასთან ერთად, აუცილებელი არაა, რომ იგი ბრძანებებს იძლეოდეს. მას შეუძლია, მოგვცეს რჩევა, მითითება, მაგრამ ჩვენი თავისუფლება არ უნდა შეზღუდოს, რადგან ღმერთი მონებს როდი ეძიებს ჩვენში, არამედ შვილებს, ძმებს, დებს: „მე თქვენ მონებს აღარ გიწოდებთ, რამეთუ მონამ არ იცის თავისი ბატონის ნება, მე კი თქვენ ყოველივე გამოგიცხადეთ...“ მოძღვარს ეს უნდა ახსოვდეს.
ამიტომ თითოეული ჩვენთაგანი, რომელსაც მოძღვრობა სურს, გამუდმებით უნდა ეკითხებოდეს საკუთარ თავს: სად ვარ? ვარ უბრალოდ მოძღვარი, რომელიც პატიოსნად აღასრულებს საიდუმლოებებს, რომელსაც შეუძლია, კეთილი და სასარგებლო სიტყვა იქადაგოს, თუ ვარ ადამიანი დიდი გამოცდილებითა და იმით, რაც სხვა ადამიანების შესახებ შევიტყვე? ანდა ამ წუთას (არაა აუცილებელი, რომ გამუდმებით) სულიწმიდა ჩამძახოდეს: „ამ ადამიანს ასე უთხარი?“
მე ვიცი ისეთი შემთხვევები ჩვენი დროის მოძღვართა ცხოვრებიდან, როდესაც ადამიანმა აღსარება თქვა, მოძღვარმა ილოცა, მოუსმინა მის აღსარებას და იმის მაგივრად, რომ პასუხი გაეცა აღმსარებლის შეკითხვაზე, უპასუხა ის, რაც სულიწმიდამ შთააგონა ამ ადამიანის შესახებ, - არა კონკრეტული ცოდვების, არამედ მისი სულის საიდუმლოს შესახებ. ეს ჩემთვის ცნობილია რამდენიმე ადამიანისაგან, რომლებმაც აღსარებაზე მიიტანეს ჭეშმარიტი სინანული ყოველივე იმის შესახებ, რაც საკუთარ თავზე იცოდნენ, მოძღვარმა კი მათ უპასუხა ის, რაც მათ ჯერ კიდევ არ იცოდნენ. ამიტომ არაა საჭირო ხუცესის ძებნა, უნდა მოვძებნოთ ისეთი, რომელიც საიდუმლოთა კეთილსინდისიერი აღმსარებელი და ისეთი ადამიანი იქნება, რომელიც მზადაა, თავისი სული უწილადოს აღმსარებელს ანდა მასთან რჩევისათვის მისულ ადამიანს; თანაც ამას შელამაზებით კი არ გააკეთებს, არამედ უბრალოდ, გაუზიარებს თავის სულს ისე, როგორც მეგობარს.
ისიც უნდა გვახსოვდეს, რომ აღსარებაზე მოძღვარი მსაჯული როდია. მოკლე მიმართვაში, რომელსაც მოძღვარი აღსარების დასაწყისში წარმოთქვამს, ნათქვამია: „ნუ შეგრცხვება ჩემს წინაშე, რადგან მე მხოლოდ მოწმე ვარ, შენ ქრისტეს ესაუბრები...“
მაგრამ რატომაა საჭირო მოწმე? ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად უნდა გავარკვიოთ სიტყვა „მოწმის“ მნიშვნელობა. ამ სიტყვას, სულ მცირე, სამი მნიშვნელობა აქვს. წარმოიდგინეთ: ქუჩაში მიმავალი უეცრად ჩხუბს ხედავ. მოდის პოლიცია და კითხულობს: „რა ნახეთ?“ თქვენთვის სულერთია, ვინ არის დამნაშავე და ვინ - მართალი, თქვენ, უბრალოდ, უყვებით პოლიციას იმას, რაც დაინახეთ. თქვენ არ იცავთ ერთს და არ ამტყუნებთ მეორეს, უბრალოდ, აღწერთ იმას, რაც დაინახეთ და მოისმინეთ.
არის მოწმის სხვა სახეობა: სასამართლოზე იგი ან განსასჯელის მხარესაა, ან მის წინააღმდეგ, მან არჩევანი უკვე გააკეთა.
მაგრამ არის მოწმის სრულიად სხვა სახე - ეს ჩვენთვის ყველაზე ახლობელი ადამიანია, რომელსაც ვთხოვთ, იყოს მოწმე ჩვენი ქორწინების დროს, ჩვენი ცხოვრების ყველაზე საიდუმლო მოვლენის დროს. ეს არის მოწმე, რომელიც გვინდა, ჩვენს გვერდით იყოს, როდესაც ჩვენს თავს ყველაზე განსაკუთრებული და საშინელი რამ აღესრულება. აი, ასეთია მოძღვარი. იგი თითქოს სიძის მეგობარია, რომელსაც სასიძო საცოლესთან მიჰყავს, ანდა პირიქით. იგი სიძის მეგობარია იმ გაგებით, რომ მოწმეა ღვთისა და მონანული ადამიანის შეხვედრის საიდუმლოზე. ეს ყველაზე საოცარია იქიდან, რისი წარმოდგენაც ჩვენ შეგვიძლია. ღმერთი მას ამ შეხვედრაზე დასასწრებად იწვევს, ცოცხალი ადამიანის და ცოცხალი ღმერთის ამ ქორწინებაზე. და რა გრძნობით უნდა იდგეს მოძღვარი! როგორ უნდა ესმოდეს მას, რომ მხოლოდ მოწმეა, არა იმ აზრით, რომ იგი გარეშე ადამიანია, რომელსაც წილად ხვდა რაღაცის ხილვა, არამედ ის, რომ იგი მიწვეულია ქორწინების ამ საიდუმლოში მონაწილეობის მისაღებად... და რადგან ასეა, მას უნდა ესმოდეს, რომ შეხვედრა ხდება მხსნელსა და მონანულს შორის, რომ თვითონ სიძის მეგობარია, მონანული საცოლესავით მიჰყავს და გაოცებული, მოკრძალებული დგას ამ საიდუმლოს წინაშე. თუ ყველაზე გამოუცდელი მოძღვარი ასეთი მოკრძალებით მოეკიდება ამ საიდუმლოს, იგი უკვე საიდუმლოს აღმასრულებელი იქნება; ხუცესი კი მხოლოდ მაშინაა ხუცესი, როდესაც მას შეუძლია, სწორედ ასე მოექცეს ადამიანს - აღსარებაზეც და მის გარეშეც, ყოველი შეხვედრის დროს.
ვცდილობდი, პასუხი გამეცა შეკითხვაზე იმის შესახებ, რითი განსხვავდება ხუცესი ჩვეულებრივი მღვდლისაგან და ძალიან მინდოდა ხმამაღლა, მთელი რუსეთის გასაგონად დამეძახა: ფრთხილად იყავით, ძმანო ჩემნო, მოძღვრებო! ფრთხილად იყავით, ნუ აიღებთ საკუთარ თავზე იმას, რაც თქვენს სულიერ შესაძლებლობებს არ შეესაბამება, იყავით უბრალონი! იყავით უბრალოდ მღვდელმსახურნი - ეს უკვე ძალიან ბევრია! როცა ადამიანს სულიწმიდის მადლით შეუძლია, ლიტურგია აღასრულოს, ბავშვი მონათლოს, ზეთი სცხოს, ეს ცოტა არაა, ეს ძალიან ბევრს ნიშნავს!
და კიდევ, საჭიროა, ამ მდგომარეობაში ყოველთვის ვცდილობდეთ მორჩილებას. არა იმ აზრით, - „მე არარაობა და უღირსი ვარ...“ ეს მხოლოდ სიტყვებია; მორჩილება კი იმაში გამოიხატება, რომ ყურადღება მიაქცოი იმას, რაც ღმერთსა და ადამიანს შორის ხდება, და გესმოდეს, რომ შენ არაფერი ხარ, შენ ამის შექმნა არ ძალგიძს და მხოლოდ შიშითა და მოკრძალებით შეგიძლია, ამ სასწაულს დაესწრო. აი, ამით მხოლოდ იწყება მოძღვრის მორჩილება. ჩვენ არ ვიცით, რა არის მორჩილება. ის, ვისაც ეს არ აქვს, ვერ განსაზღვრავს ამას, ხოლო ვისაც იგი არა აქვს, მას სხვა გრძნობებში ურევს. მორჩილება ისეთი განსაცვიფრებელი გახსნაა ღვთის წინაშე, ისეთი ვედრება... თუ მოძღვარი მას გამოიმუშავებს არა მხოლოდ ღვთის, არამედ თითოეული ადამიანის წინაშე, რომელიც მასთან მიდის, თუ მას ასეთი მდგომარეობა აქვს, მაშინ ის შეიძლება, გახდეს მოძღვარი; რამეთუ მაშინ მას საკუთარი თავი არ ახსოვს, რამდენადაც მთლიანად აღვსილია მოკრძალებული თრთოლვით, სიყვარულით, შიშით, ლხენით და ამ ყოველივეში ადგილი არ რჩება იმისათვის, რომ საკუთარი თავი ახსოვდეს; აღარ რჩება ადგილი არც პატივმოყვარეობის, არც ამპარტავნების, არც განსწავლულობის, საერთოდ არაფრისათვის; რამეთუ ეს სიყვარულის საიდუმლოა.
- არცთუ იშვიათად ასეც ხდება: მოძღვარი თავის სულიერ შვილს უნერგავს აზრს, რომ მონაზვნობა ქორწინებაზე მეტია და, ფაქტიურად, აიძულებს აღკვეცას. ასეთ მდგომარეობაში ზოგჯერ ადამიანი არჩევანის წინაშე დგას: ან უნდა დაქორწინდეს, ან უნდა აღიკვეცოს. როდესაც საკუთარი გადაწყვეტილების მიღება არ ძალუძთ, რჩევისათვის ხუცესთან მიდიან, რომელიც მათ ასეთ რამეს ეუბნება: „მონაზვნობა შენი გზაა; გაკურთხებ აღსაკვეცად.“
მიტროპოლიტი ანტონი: ვფიქრობ, რომ ასეთი მდგომარეობა მახინჯი და აღმაშფოთებელია; საჭიროა უმკაცრესი ზომების მიღება, რათა ასეთი რამ არ მოხდეს. რამეთუ მონაზვნობაც და ქორწინებაც ნებაყოფლობითა და გონივრულად უნდა მოხდეს. თავისუფლება ის მდგომარეობაა, როდესაც ადამიანი ბოლომდე წარმოადგენს საკუთარ თავს და არა საბრალო გამოსახულებას იმისა, თუ რას ფიქრობს იგი საკუთარ თავზე, ანდა, ჰგონია, რომ ასეთი უნდა იყოს. ამიტომ, თუ ადამიანმა არ იცის, მონაზვნად აღიკვეცოს თუ დაქორწინდეს, ეს იმას ნიშნავს, რომ იგი არცერთი მათგანისათვის მზად არ არის, არცერთისათვის არ მომწიფებულა. მე მესმის, რომ პრაქტიკული მოსაზრებით აკადემიასა და სემინარიას სურს, რომ მისი კურსდამთავრებულები მალე გახდნენ მღვდლები. ამიტომ უბიძგებენ მათ ბერობის ანდა ქორწინებისაკენ. მახსოვს ერთი შემთხვევა, როდესაც მოძღვარმა ახალგაზრდა კურსდამთავრებულს მოთხოვნა წაუყენა: ერთი კვირის განმავლობაში მოეძებნა საცოლე და დაქორწინებულიყო, რადგან მისი ხელდასხმა სურდა. ეს საშინელებაა, დანაშაულია. ადამიანს უნდა მიეცეს მომწიფების დრო და საშუალება.
გარდა ამისა, ეს დანაშაულია საპატარძლოსა და თვითონ ამ ახალგაზრდა კაცის წინააღმდეგ, რომელიც მღვდელი უნდა გახდეს, რადგან ქორწინებას დიდი მომზადებით უნდა შევხვდეთ. სასიძო და საპატარძლო დიდმა სიყვარულმა უნდა დააკავშიროს, ისეთმა სიყვარულმა, როცა ადამიანი მზადაა, სიცოცხლე გაიღოს, რათა ამ ადამიანთან ერთად იცხოვროს, რომ ამაშია მისი სიხარული და ამაშია მისი აღვსება. იდეალურად მაშინ უნდა იქორწინო, როდესაც შეგიძლია თქვა ის, რაც ადამმა თქვა ევას შესახებ: „ეს არის ხორცი ჩემი ხორცთაგანი და სისხლი ჩემი სისხლთაგანი“, ეს არის ჩემი მეორე „მე“, alter ego, ასევე უნდა შეეძლოს საპატარძლოსაც საქმროსთვის შეხედვა. ერთი ძველი მამა ამბობს: თავიდან ადამი და ევა ერთნი იყვნენ: და მხოლოდ დაცემის შემდეგ, როდესაც ცოლ-ქმარი გაიყო, ერთი გახდა ego , მეორე კი alter: ერთ-ერთი გახდა „მე“, მეორე კი „ის“. საჭიროა, მომავალ მღვდლებს ვასწავლოთ, რა არის ქორწინება: რომ იგი მონაზვნობაზე ნაკლები არ არის, საიდუმლო გზაა, ქრისტესა და ეკლესიის სახეა, დაცემული სამყაროს ფარგლებში თითქოსდა სამოთხის ერთიანობის აღდგენა იმდენად, რამდენადაც ამის განხორციელება შესაძლებელია იმ სამყაროში, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ. ადამიანისათვის ამის თქმა: „დაქორწინდი, მოძებნე საცოლე, რადგან შენ მღვდელმსახურად მჭირდები,“ - ეს დანაშაულია.
იგივე შეიძლება ითქვას მონაზვნობის შესახებ. მრავალი ახალგაზრდა, რომელიც ბერად აღიკვეცება იმისათვის, რომ მღვდელი გახდეს, ბერი ვერ ხდება; ისინი მოუმწიფებელი უცოლოები ხდებიან. ისინი უცოლოები არიან იმიტომ, რომ ქორწინება არ შედგა, იმიტომ, რომ ისინი არ მიმწიფდნენ სიყვარულისათვის და არც იმისათვის, რომ თქვან: დიახ, მე ის მიყვარს, ღრმად, წმიდად, მიყვარს ისე, რომ შემიძლია, ღვთის წინაშე წარვსდგე მასთან ერთად; მაგრამ მე მხოლოდ ღმერთთან მინდა ყოფნა. ამ დაცემულ სამყაროში ჩემი სისუსტის გამო სხვისთვის სიყვარულის გაზიარება არ შემიძლია. არა, მე მხოლოდ ღმერთთან მინდა ყოფნა. მაგრამ ამისათვის მომწიფებაა საჭირო.
თავისი ცხოვრების თითოეულ მომენტში ყოველ ახალგაზრდას ამის თქმა გაუაზრებლად შეუძლია, რადგან მან ჯერ კიდევ არ იცის, რას ნიშნავს, ჭეშმარიტად გიყვარდეს ვინმე. მონაზვნობას დიდხანს მომზადება სჭირდება, არა ფორმალური, არა ვარჯიში, არამედ მომწიფება: შეუძლია თუ არა ამ ადამიანს ღმერთთან და მხოლოდ ღმერთთან ცხოვრება, შეუძლია თუ არა, ღმერთთან ამ შინაგანი ურთიერთობით მოაგვაროს თავისი საქმე?.. პრაქტიკული თვალსაზრისით ეს ნიშნავს, რომ ბევრი სტუდენტი კურსის დამთავრებამდე არ იქნება ხელდასხმული, მაგრამ თავის დროზე ისინი ადამიანურად გაიზრდებიან. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ძალიან ხშირად მღვდლები, ბერები არიან ისინი თუ დაქორწინებულნი, უმწიფარნი, სუფთანი რჩებიან, მაგრამ უმწიფარნი იმ გაგებით, რომ მათში ორი-სამი სიმი ჟღრიალებს და არა მთელი ორღანი.
ეს მაგალითი იმიტომ მომყავს, რომ მახსენდება ერთი შესანიშნავი დიაკვანი, შესანიშნავი სწორედ რომ თავისი სულიერი თვისებებით. იგი რევოლუციამდე ერთ უღატაკეს სოფელში დაიბადა. ხუთი წლის ასაკში მონასტერში მიაბარეს, რადგან სახლში ვერაფრით გამოკვებავდნენ. აქედან მოყოლებული, 85 წლის ასაკამდე იგი ყოველდღიურად მონაწილეობდა ყველა მსახურებაში. ერთხელ მასთან ერთად კლიროსში ვიყავი. იგი მოხუცებულის გატეხილი ხმით გალობდა, მე კი ღვთისმსახურების ნაწილს ვკითხულობდი. ის ისეთი ცეცხლოვანი სისწრაფით კითხულობდა, რომ წიგნში თვალის მიდევნებასაც ვერ ვასწრებდი. როდესაც დაამთავრა, ვკითხე: „მამაო, დღეს თქვენ მთელი მსახურება მომპარეთ სწრაფი კითხვითა და გალობით; და რაც უფრო უარესია, თქვენ იგი, ალბათ, საკუთარ თავსაც მოპარეთ, რადგან თვალს ვერ ადევნებდით სიტყვებს, რომლებსაც ასეთი სისწრაფით კითხულობდით“. იგი ატირდა: „შემინდე! შემინდე! შენზე არ ვიფიქრე, მაგრამ იცი რა, მე ამ გალობასა და სიტყვებს ხუთი წლის ასაკიდან ვიმეორებ. ამიტომ ახლა საკმარისია, წიგნში ჩავიხედო, მეყვსეულად ვცნობ სიტყვას, თითქოს ღვთაებრივი ხელი ეხება ჩემი სულის სიმებს და ჩემი სულიც ქნარის მსგავსად გალობს. თვალით შემიძლია სიტყვიდან სიტყვაზე გადასვლა, რამეთუ ისინი ჩემს სულში ისე აღიბეჭდა, რომ იგი ჩემს გარეშეც გალობს“. როგორ შემრცხვა!.. რაოდენ საჭიროა, რომ მღვდლის მომზადების დროს ჩვენ მას იმისთვისაც ვამზადებთ, რომ შეეძლოს, ასე მიიღოს მონაწილეობა ღვთისმსახურებაში, ასე მოეპყროს გარშემო მყოფ ადამიანებს, რომელთა პიროვნება, სიტყვა, სინანული, აღსარება და ბედნიერება მოძღვარში ამ მომღერალი ქნარის სასწაულს ბადებს. მაგრამ ამისათვის სიმწიფეა საჭირო. სწორედ აქ არის სასულიერო სკოლის პრაქტიკული პრობლემა. მე არ მინდა იმის თქმა, რომ მხოლოდ იმ ადამიანთა ხელდასხმა შეგვიძლია, რომლებმაც სრულყოფილ სიმწიფეს მიაღწიეს. მაგრამ ჩვენ არ შეგვიძლია, ვაიძულოთ ადამიანები, იმ გზას დაადგნენ, რომელზეც არანაირი წარმოდგენა არა აქვთ.
ახალგაზრდა გოგონებსა და ვაჟებს კი უნდა ვასწავლოთ, რომ მათ რჩევა იკითხონ და არა ბრძანება, ამისათვის კი წავიდნენ ადამიანებთან, რომელშიც გამოცდილებას, სიღრმეს ხედავენ, რომელთანაც საუბარი და სულის გახსნა შეუძლიათ, რათა მან ისინი თვით საკუთარ თავში გაარკვიოს. მაგრამ არა ადამიანთან, რომელიც თავისი სიამაყის ანდა სიბრმავის სიმაღლიდან უბრძანებს, რის გამოც მათ შემდეგ მთელი ცხოვრების მანძილზე მოუწევთ პასუხი აგონ. დიახ, თუ ჩავთვლით, რომ არასრულყოფილი ანდა არასწორი ქორწინება, თითქოსდა, მოწამეობაა, რომელსაც ქრისტეს გამო ზიდავ, შეიძლება საკითხის ასე შემობრუნება. მაგრამ ჩვენ გვჭირდება სიღრმისეულად ცოცხალი ადამიანები, რომლებსაც სხვაში სიცოცხლის გაღვიძება შეუძლიათ; მღვდლის დანიშნულებაც ეს არის და ბერისაც. მაგრამ მღვდელსაც და ბერსაც მაშინ შეუძლიათ ამის გაკეთება, როდესაც ისინი თვითონ არიან ცოცხალნი და არა რაღაც გაქვავებული, მკვდარი დადგენილება.
კიდევ ერთი რამის დამატება მინდა იმ საკითხთან დაკავშირებით, როდესაც მოძღვარი თავის სულიერ შვილს უნერგავს, რომ მონაზვნობა ქორწინებაზე მეტია, და, ფაქტიურად, აიძულებს აღკვეცას. საჭიროა ამ საკითხის ძალიან გულდასმით გააზრება. სწორედ რომ გააზრება, რამეთუ იდეალური მონაზვნობისა და რეალური ქორწინების შედარება, რასაკვირველია, არ შეიძლება. ადამიანი, რომელიც მონაზვნობას იმიტომ ღებულობს, რომ მთელი მისი სული, ცხოვრება, გონება, სხეული და ნება მხოლოდ ღმერთს ეკუთვნის, რა თქმა უნდა, სრულყოფილ გზას ირჩევს. მაგრამ როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ ისეთ მონაზვნობაზე, როგორსაც ჩვენ სინამდვილეში ვხედავთ - მრავალი ბერი, რომელიც მონასტერში გროვდება, სათნოდ და წმიდად ცხოვრობს და სულის ცხოვნებისთვის იღწვის, - ეს ჯერ კიდევ არ ნიშნავს, რომ მათ მიაღწიეს ღმერთთან იმ ერთობას, რომელიც ყოველგვარ მიწიერ სიყვარულზე აღმატებულია, არა შეჩვევა, არამედ სწორედ სიყვარული.
ამ მიმართებით არსებობს მაკარი დიდის ცხოვრების შესანიშნავი ეპიზოდი. იგი ლოცულობდა, რათა გამოცხადებით ეუწყებინა ღმერთს, იყო თუ არა ისეთი ვინმე, რომელიც უფრო მეტ სრულყოფილებას აზიარებდა, ვიდრე უდაბნოში ისწავლა. მას ეუწყა, რომ მეზობელ ქალაქში უნდა წასულიყო, მოეძებნა ერთი ხელოსანი და გაეგო, როგორ ცხოვრობდა იგი. მაკარი წავიდა. აღმოჩნდა, რომ ხელოსანი უბრალო მუშა იყო, რომელიც ოჯახთან ერთად ცხოვრობდა და განსაკუთრებულად არაფრით გამოირჩეოდა. მაკარიმ გამოკითხვა დაუწყო, როგორი იყო მათი სულიერი ცხოვრება. „რომელი სულიერი ცხოვრება!- დილიდან დაღამებამდე ვმუშაობ, გროშებს გამოვიმუშავებ, როგორღაც თავი გამაქვს ცოლთან და შვილებთან ერთად, სულ ესაა ჩვენი ცხოვრება“, - მიიღო პასუხი. მაკარიმ გამოკითხვა განაგრძო. გამოირკვა, რომ ამ ადამიანს მთელი თავისი ცხოვრების მანძილზე ცოლისათვის არასოდეს ეთქვა უხეში სიტყვა, რომ მათ ძალიან უყვართ ერთმანეთი და სრულყოფილად წარმოადგენენ ერთ მთლიანობას. წმიდა მაკარი უდაბნოში დაბრუნდა იმ აზრით, რომ მას თვითონ ასეთი სრულყოფილების, ღმერთთან ასეთი ერთობისათვის, როგორიც ამ ადამიანს ცოლთან ურთიერთობის მეშვეობით (მე არ ვამბობ - მხოლოდ „ცოლთან ერთობით“, არამედ „ამის მეშვეობით“) ჰქონდა, ჯერ კიდევ არ მიეღწია. ამიტომ ფრთხილად უნდა ვისაუბროთ იმის შესახებ, რომ ერთი გზა მეორეზე აღმატებულია: ერთი გზით მოსიარულე სულიერად არ აღემატება მეორე გზაზე მავალს.
რაც შეეხება ადამიანის იძულებით აღკვეცას (რაც იმაში გამოიხატება, რომ ჩაუნერგო ადამიანს უმაღლესი გზის არჩევა და რომ მისთვის სხვა გზა არ არსებობს, თუკი მღვდლობა სურს), უბრალოდ დანაშაულია. როგორც უკვე ვთქვით, ადამიანი სულიერად უნდა მომწიფდეს და სულიწმიდის შთაგონებით გააკეთოს არჩევანი, და არა ფორმალურად, რადგან საბერო გზა უფრო ინტეგრალური და ერთიანია, ვიდრე ქორწინებითი. ეს ხდება, მაგრამ ყოველთვის ასე როდია. შეიძლება, ძალიან „ანთებული“ ბერი იყო. არსებობს ადამიანი, რომელიც ქორწინებისათვის არ გამოდგება და ბერობას ირჩევს; შეიძლება იყო ბერი, რომელიც აღასრულებს ყველა წესს, მაგრამ სულით არ შეუძლია, „უხილავად ზეცაში მყოფობდეს“. ამ შემთხვევაში მოძღვარი დიდი სიფრთხილით უნდა სვამდეს შეკითხვას, მიაყურადებდეს ადამიანის სულს და არაფერს აიძულებდეს, არამედ დაეხმაროს, გაერკვეს საკუთარ თავში, რათა მან შეძლოს, არა მარტო თავისუფლად, არამედ შემოქმედებითად მიიღოს გადაწყვეტილება, ანდა მოცდა ამჯობინოს.
- არის შემთხვევები, როდესაც მოძღვარი სულიერ შვილს აიძულებს ქორწინებას მის მიერ რეკომენდირებულ პიროვნებაზე. როგორ უყურებთ მსგავს პრაქტიკას? საერთოდ, რამდენად უფლებამოსილია მოძღვარი, მსგავსი საკითხების გადაჭრაში ჩაერიოს?
მიტროპოლიტი ანტონი: მოძღვარს არანაირი უფლება არა აქვს, რომ ასეთი სახითა და ასეთი ფორმით გადაწყვიტოს ორი ადამიანის მომავალი. საერთოდ, იძულებით ქორწინება, ისევე, როგორც მონაზვნობა სხვისი რჩევით, უგუნურება და ცოდვაა; ეს ცოდვა, რა თქმა უნდა, აწევს იმ მოძღვარს, რომელიც ასეთ აუტანელ ტვირთს ჰკიდებს მას, ვინც მონაზვნობას იღებს, ანდა მათ, ვინც ქორწინდება. ეს დაუშვებელია. მოძღვარმა უნდა მოამზადოს წყვილი, ასწავლოს, თუ რა არის ქორწინებითი სიყვარული, გონიერება, სიწმიდე, სულიერი და ფიზიკური ერთობა; და როდესაც მზად იქნებიან, დააქორწინოს ისინი. გარდა ამისა, ის არ უნდა არჩევდეს სასიძოს ან საცოლეს.
ჩემთვის ცნობილია შემთხვევები, როდესაც მოძღვარმა აიძულა ორი ადამიანი, დაქორწინებულიყვნენ, რაც შემდეგ კატასტროფით დამთავრდა. მოძღვრის საქმეა - ყურადღება მიაქციოს თავის სამწყსოს, ილოცოს მათთვის და დაეხმაროს, რათა გახდნენ ის, რისთვისაც ისინი ღმრთისაგან არიან მოწოდებულნი. ჩემთვის ცნობილია რამდენიმე შემთხვევა, როდესაც მოძღვარმა ანდა ვითომდა „ხუცესმა“ გადაწყვიტეს სიყვარულის ის ჯაჭვი, რომელიც ორ ახალგაზრდას შორის არსებობდა და აიძულეს, სხვაზე დაქორწინებულიყვნენ.
შემდეგ მოხდა კატასტროფა, ისინი სამოქალაქო წესით განქორწინდნენ; და ეს იგივე ვითომდა „ხუცესი“ ცდილობდა მათთვის უკვე სხვა შესაძლო საქმროსა და საცოლის გამოძებნას.
ეს უგუნურება და დანაშაულია; ეკლესია დისციპლინარული სახით უნდა რეაგირებდეს ასეთ უგუნურ დანაშაულზე. ასეთ მოძღვარს უნდა ჩამოერთვას მსგავსი გადაწყვეტილების მიღების უფლება; თუ შესაძლებელია, მას უნდა აეკრძალოს მღვდელმსახურება. ყველა იმ შემთხვევაში, რომელიც მე მინახავს რუსეთში თუ მის გარეთ, როდესაც მსგავსი რამ ხდება, ეკლესია მთელი სიმკაცრით უნდა მოიქცეს.
ერთხელ ამის შესახებ მიპასუხეს, რომ თუ ასე მოვიქცევით და რომელიმე მღვდელმსახურს დავაყენებთ მსახურებიდან, ასეთ შემთხვევაში რამდენიმე ასეული ადამიანი ეკლესიიდან წავა. ისინი ეკლესიიდან კი არა, ცრუ ეკლესიიდან წავლენ, და ეს ყურადსაღებია. საქმე რაოდენობაში კი არაა, არამედ იმაში, რასაც ეს ადამიანები წარმოადგენენ. თუ ისინი მხოლოდ ამ მოძღვრის, ამ ცრუ მოძღვრის სულიერი შვილები არიან, მაშინ ისინი, ფაქტიურად, ეკლესიას არ ეკუთვნიან, ისინი უკვე განეშორნენ მას, კერპთაყვანისმცემლობაში ჩავარდნენ და მისი პიროვნება კულტად აქციეს; და ეს კერპი უნდა დაიმსხვრეს. შენდობას ვითხოვ მკვეთრი გამოთქმებისათვის, მაგრამ მე ამ ყოველივეს ძალიან განვიცდი, რადგან ჩემამდე მხოლოდ ხმები როდი აღწევს, არამედ რუსეთიდან ჩამოსული ადამიანები მომმართავენ ასეთი კითხვებით; როდესაც მე თვითონ რუსეთში ვიმყოფები, ბევრი სწორედ ამის შესახებ მეკითხება. მე არ ძალმიძს მათი გადაწყვეტა, რადგან ჩემი უფლებების სფერო შემოსაზღვრულია, მაგრამ ზოგჯერ გარკვეულ რჩევებს ვაძლევ, როგორც ახლა თქვენ გესაუბრეთ.
- ზოგჯერ მოძღვარს „კვეთებულის“ ლოცვის წაკითხვის უფლება აქვს. ეს დემონთა განსადევნათაა განკუთვნილი. არცთუ იშვიათად ასეთ მოძღვარს აკითხავენ ადამიანები, რომლებიც ფსიქიურად არიან დაავადებულნი და იმედოვნებენ, რომ ეს ლოცვები მათ უშველის. მრავალრიცხოვანი ლიტერატურა იბეჭდება დემონების ძალაუფლების შესახებ. ერთ-ერთ მათგანში ნათქვამია, რომ თუკი ერთხელ დემონი ადამიანში შევიდა, სამუდამოდ დამკვიდრდება მასში და მხოლოდ ამ ლოცვის წაკითხვა უშველის. რა შეიძლება ითქვას ამის შესახებ?
მიტროპოლიტი ანტონი: ჯერ ერთი, მინდა გითხრათ, რომ ყველა სულიერი დაავადება შეპყრობილობით როდია გამოწვეული. ამის დამადასტურებელი ერთი ძალიან მკაფიო მაგალითი ვიცი. პარიზში იყო ერთი ხატმწერი, რომელიც უეცრად ჭკუიდან შეიშალა, სხვადასხვა რაღაც ეჩვენებოდა. ახლობლებს მისი გაღიზიანება არ სურდათ და როდესაც ის კითხულობდა: „ვერ გრძნობთ გოგირდის სუნს?“ - ყნოსავდნენ და ეთანხმებოდნენ მას. ეს კი მხოლოდ ამძაფრებდა მასში იმის შეგრძნებას, რომ ნამდვილად ასეა. შემდეგ მისი მდგომარეობა გაუარესდა. მას ზეთს აცხებდნენ, ხშირად აზიარებდნენ, მაგრამ მაინც არ გამოჯანმრთელდა. მაშინ ექიმი ვიყავი და ფსიქიატრიულ კლინიკაში ვმუშაობდი. ჩემმა მოძღვარმა, მამა ათანასემ მომმართა კითხვით: რა ვუშველოთ მას? ის ან შეპყრობილია, ანდა შეშლილი, როგორ მოვიქცეთ? მე ვუპასუხე: „მოიყვანეთ იგი ჩვენთან კლინიკაში, ელექტროშოკით ვმკურნალობთ.“ მამა ათანასემ მკითხა: „და თუ ის ეშმაკითაა შეპყრობილი?“ მაშინ მე ვუპასუხე (შესაძლოა, უკმეხადაც): „ელექტრულ დენს ეშმაკისათვის ზიანი არ მოაქვს, ადამიანი კი, შეიძლება, გამოჯანმრთელდეს“. ჩვენ იგი საავადმყოფოში დავაწვინეთ, ვუმკურნალეთ და ის გამოჯანმრთელდა. მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანი და შესანიშნავი ის არის, რომ მას რაღაც უცნაური და გაუგებარი დაემართა. ის კარგი ხატმწერი იყო, მაგრამ მის ხატებში იყო რაღაც უცნაური და დაძაბული. ერთ-ერთი მისი ხატის წინ რამდენიმე წლის განმავლობაში ვიდექი და ყოველთვის ვგრძნობდი, რომ მასში „რაღაც ისე არ იყო“. ფსიქიატრიული საავადმყოფოდან გამოსვლის შემდეგ მისი ხატები ღრმა, ნათელი, სულ სხვაგვარი გახდა.
მოგვიანებით მე მღვდელ ალექსანდრე ელჩანინოვის „ჩანაწერებში“ წავიკითხე, რომ არსებობენ ისეთი სათუთი და მგრძნობიარე სულები, რომ სამყარო დაანგრევდა მათ; ამიტომ ღმერთი გარკვეული დროით მათსა და ამ სამყაროს შორის შეშლილობის კედელს აღმართავს, რათა ისინი შინაგანად მომწიფდნენ და განმტკიცდნენ ჯერ კიდევ მანამდე, სანამ ამ უხეშ სამყაროს შეხვდებიან. სწორედ ეს დაემართა ჩვენს მეგობარ ხატმწერს.
ამიტომ ასეთ რამეს გეტყვით: ყველაფერი გააკეთეთ ადამიანური მოსაზრებით, წამლებით, მკურნალობით, ფსიქიატრიული საშუალებებით და ილოცეთ. მაგრამ ლოცვის დროს ადამიანს თავზე ნუ დაადგებით, რათა მასში ის შინაგანი დაძაბულობა არ გამოიწვიოთ, რის ატანაც მის ძალებს აღემატება. თუ ის ფსიქიატრიული დაავადებაა, დადგება დრო, როდესაც ის გამოჯანმრთელდება; და თუ ის შეპყრობილია, მაშინ ეკლესიის ლოცვამ შეიძლება იგი გაათავისუფლოს ამისაგან. მაგრამ კვეთებულის ლოცვა აუცილებელი არაა. ზოგჯერ ამან, შეიძლება, უფრო მეტად გაზარდოს მისი შინაგანი გაღიზიანება და დაბნეულობა. თუ იგი დაიწყებს იმის დაჯერებას, რომ იგი შეპყრობილია, შეიძლება, ვერც გათავისუფლდეს ამისაგან.