ეს უფლისმიერი შეგონება იგავის ბოლო, დასკვნითი ნაწილიდან გამომდინარე ვითარდება. ამაზე მიუთითებს შეგონების დასაწყისში ხსენებული რამეთუ. უფალი იესო იგავის დასასრულ გვაუწყებს, რომ მდიდარმა პატრონმა შეაქო ორგული მნე, რადგანაც იგი გონივრულად მოიქცა. შემდგომ უფალი სწორედ მნის გონივრულობასთან, უფრო სწორად, მისი გონივრულობის შექებასთან დაკავშირებულ სათქმელს ავითარებს და ზნეობრივი დასკვნის სახით მიაწვდის იგავის მსმენელს.
იგავის მთხრობელმა უფალმა, როგორც ჩანს, გაითვალისწინა, რომ მას სხვადასხვაგვარი მზაობის მქონე მსმენელი ეყოლებოდა: იგავს ხომ მოწაფეებთან ერთად მებაჟეებიც და ცოდვილებიც უსმენდნენ, იქვე იყვნენ წარჩინებული იუდეველებიც - ფარისევლები, მწიგნობრები და სხვები.
რაღა თქმა უნდა, უფლის იგავურ სათქმელს ყოველი მათგანი თავისებურად ამოიკითხავდა. ამიტომ, ბუნებრივია, უფალს იმგვარი ლექსიკისა და ალეგორიებისათვის უნდა მიემართა, რომელთაც მისი თანამედროვე მსმენელი იცნობდა.
როგორც განმარტავენ, უფლის იგავის მსმენელი შეგონებაში წარმოდგენილ წყვილს - ამ სოფლის ძე და ნათლის ძე - უპირველესად აღიქვამდა როგორც მიწისა და ცის, ამქვეყნიურისა და ზეციურის, ადამიანურისა და ღვთიურის დაპირისპირებას.
ვინ არიან ისინი - ამ სოფლის ძენი და ნათლის ძენი? ვის გულისხმობდა უფალი ამ ძეებში, როდესაც თავისი შეგონება დაურთო იგავს?
ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელის თქმით, ძენი ამის სოფლისანი არიან ისინი, რომელნიც ყველა ღონეს, ხერხსა და საშუალებას მიმართავენ, რათა ამქვეყნად თავიანთი თავისთვის ნახონ სარგებელი.
სხვა კომენტატორებიც მსგავს განმარტებას გვაწვდიან და ამბობენ, რომ ძენი ამის სოფლისანი ამ წუთისოფლის შვილები არიან, რომლებიც მხოლოდ წუთისოფლის მიმართ იჩენენ ერთგულებას, არც მომავალი ახსოვთ და არც გვერდით მყოფი. ისინი მხოლოდ საკუთარი კეთილდღეობისთვის ზრუნავენ. უფალი ამსოფლიურ, მიწიერ ცხოვრებას აშკარად აპირისპირებს მარადიულ იმსოფლიურ ცხოვრებასთან.
ამსოფლიურ ზრუნვას უფალი „მთესველის“ იგავშიც შეგვახსენებს: „ზრუნვამან ამის სოფლისამან და საცთურმან სიმდიდრისამან შეაშთვის სიტყუაი იგი, და უნაყოფო იქმნის“ (მათე 13,22), - ბრძანებს იგი ეკალთა შორის ჩავარდნილ თესლზე. სწორედ ასევე, ძენი ამის სოფლისანიც, როგორც წესი, ამ სოფლის ამაო ზრუნვით არიან ხოლმე პყრობილნი.
იმასაც შენიშნავენ, რომ ამ სოფლის ძენი არც ბოროტნი არიან, არც მკვლელები და არც მრუშები. ისინი კარგად არიან მორგებულნი ამ ცხოვრებას, ოსტატურად იყენებენ ამქვეყნიურ ყოველდღიურ ცხოვრებისეულ პირობებს, მოხერხებით, დიდი ალღოთი, მარჯვედ უხვდებიან ჩასაფრებულ წუთისოფელს.
ნათლის ძენი კი ღვთისადმი უაღრესი სიყვარულით არიან აღვსილნი. ისინი თავისთვის კი არა, სხვებისთვის იგროვებენ სიმდიდრესა და ქონებას, ოღონდ ეს ქონება უხილავია, სულიერი სიმდიდრეა. ამ სოფლის ძეთაგან განსხვავებით, ნათლის ძეები სულაც არ ფიქრობენ საკუთარ სარგებელზე და არც ეძიებენ მას.
წმიდა წერილში ძედ ნათლისა სწორედ ის იწოდება, ვინც ჭეშმარიტი ღვთაებრივი მეცნიერებით არის განათლებული. უფალი იესო წმიდა იოანეს სახარებაში განგვიცხადებს:
„მე ვარ ნათელი სოფლისაჲ“ (იოანე 8,12; 9,5), და განაგრძობს: ის, ვინც გამომყვება, არ ივლის ბნელში, არამედ ექნება სიცოცხლის ნათელი.
წმიდა იოანე ოქროპირი განგვიმარტავს, რომ ბნელში უფალი გულისხმობს ურწმუნოებიდან აღმოცენებულ სიბნელეს, რითაც წუთისოფელია მოცული: „ბნელად ამას ადგილსა საცთურსა მას ურწმუნოებისასა უწესს“ - გვასწავლის წმიდა მამა.
ამსოფლად ზეციდან გარდამოვლენილი ნათელი - ხორციელად მოსული ძე ღმრთისა - სწორედ ბნელში მსხდომთა გასანათლებლად მობრძანდა. „ვიდრე ნათელი გაქუს, - გვანუგეშებს უფალი, - გრწმენინ იგი, რაჲთა ძე ნათლისა იყვნეთ“ (იოანე 12,36) - სანამ ნათელი გაქვთ და ჩემთან ხართ (ანუ ქრისტეში ხართ), გწამდეთ ნათელი, რათა ნათლის ძენი გახდეთო - აი რისკენ უნდა ისწრაფოდეს ყოველი ქრისტიანი.
ნათლის ძე გახდიო, - ამბობს უფალი, - და მიგვანიშნებს, რომ ყოველი ჩვენგანი მისი ძე უნდა გახდეს, ვინაიდან ნათელი ამის სოფლისა თავად იგია - უფალი ჩვენი იესო ქრისტე.
წმიდა პავლე მოციქული თავის ეპისტოლეებში ჩვენ, ქრისტიანებს, გვევედრება, რომ აღარასოდეს მივუბრუნდეთ ბნელს, რადგან: „აწ ნათელი ხართ უფლისა მიერ: და ვითარცა შვილნი ნათლისანი ვიდოდეთ“ (ეფესელთა მიმართ 5,8).
პირველ ეპისტოლეში თესალონიკელთა მიმართ წმიდა მოციქული კვლავაც გვიბრძანებს: „რამეთუ თქუენ ყოველნი შვილნი ნათლისანი ხართ და შვილნი დღისანი, და არა ვართ ღამისანი, არც ბნელისაგან“ (5,5).
წმიდა წერილში ძენი ამის სოფლისანი და ძენი ნათლისანი მკვეთრად დაპირისპირებული წყვილია მაშინაც, როდესაც უფალი იესო რამდენიმეგზის დაბეჯითებით იმეორებს:
„მე არა ვარ სოფლისა ამისგანი“, „მე არა ამის სოფლისაგანი ვარ“ (იოანე 17,14; 8,23).
უფალი თავის მოწაფეებსაც შეაგონებს და ეუბნება: „არა სოფლისაგანნი ხართ თქუენ“ (იოანე 15,19). გეთსიმანიის ბაღში, ლოცვისას, ჩვენი უფალი ზეციერ მამას შეჰღაღადებს და თავისი მიმდევრების - ქრისტიანების მფარველობას ევედრება: „სოფელმან მოიძულნა იგინი (მოწაფენი), რამეთუ არა არიან სოფლისა ამისგანნი“ (იოანე 17,14).
როგორც ვხედავთ, უფალი ნათლის ძეებში უპირველესად თავის მიმდევრებს გულისხმობს, იმათ, ვინც ჭეშმარიტი ღვთაებრივი ნათლითაა მოსილი. თუმცა შეგონებაში მართლაც გამაოგნებლად ჟღერს აღიარება იმისა, რომ, ნათლის ძეებთან შედარებით, აღმატებული გონიერებით გამოირჩევიან წუთისოფლის შვილები. ამიტომ ხდება აუცილებელი გონიერების ნამდვილი საღვთისმეტყველო მნიშვნელობის მოძიება.
უფალი ამბობს: ძენი ამის სოფლისანი უგონიერეს არიან - და, ორგული მნის გონიერების მსგავსად, მხედველობაში აქვს წუთისოფლის შვილების მიხვედრილობა, ხორციელისადმი დაუოკებელი სწრაფვა, ამქვეყნიური სარგებლის ხელში ჩაგდებისთვის გაწეული გასაოცარი გულმოდგინება და ერთგულება.
მაშასადმე, უფალი ამ შეგონებით ორგული მნის გონივრულობისა და მოხერხების იგავურ-ალეგორიულ განმარტებას გვაწვდის და მხედველობაში აქვს ყოველივე ის, რაც უკვე ზემოთ განიმარტა.
ნეტარი თეოფილაქტეს სწავლებით, ამ სოფლის ძე კაცთა მოდგმის იმ კატეგორიას მიეკუთვნება, რომელსაც ამქვეყნიური, კაცობრივი საქმის მართვა აქვს მინდობილი და ამ საქმეს სანაქებო გონივრულობით წარმართავს. ნათლის ძემ კი ქრისტესაგან ქონებაც და საქმეც იმისთვის მიიღო, რომ ღვთის მოსაწონად მართოს იგი. თუმცა ნათლის ძე ისეთსავე გონივრულობას ვერ იჩენს, როგორსაც ამ სოფლის ძე, რადგან ღვთის ნების აღსასრულებლად ბოძებული ქონების მართვისას ნათლის ძე არ ზრუნავს საკუთარზე და, ორგული მნის მსგავსად, არც იმის შიში აქვს, თავშესაფრისა და ნუგეშის გარეშე დარჩება თუ არა.
ეს კი იმას ნიშნავს, - განაგრძობს ნეტარი მამა, - რომ ნათლის ძე არც იმის გამო წუხს, თუ რა სარგებელი ექნება თვითონ მას ყოველივე ამის შემდეგ. ხსენებულ შეგონებაშიც ნათლის ძის სწორედ ამგვარი, როგორც დღეს ხშირად იტყვიან ხოლმე - წუთისოფლისადმი არაპრაქტიკული, არაპრაგმატული, ინერტული, პასიური დამოკიდებულებაა შეფასებული უფლის მიერ.
ისიც უნდა ითქვას, რომ უფალს ამ შეგონებაში წუთისოფლის შვილთა პოზიციითა და ანგარიშით გაზომილ-აწონილი დამოკიდებულება აქვს წარმოჩენილი. ყველამ კარგად იცის, რომ ძენი ნათლისანი ღვთისადმი სამსახურს ამჯობინებენ, წუთისოფლის სიამესა და საცდურს კი მოიძულებენ, უარყოფენ. ისინი თავიანთი სულის გადარჩენას უფრო ესწრაფვიან, ვიდრე ამქვეყნიური, მიწიერი ცხოვრების სიკეთესა და კეთილმოწყობას. სწორედ ამ მიზეზითაა ნათლის ძე უფრო ნაკლებად გონიერი, ვიდრე წუთისოფლის შვილი - ამ სოფლის ძე.
და აი, უფალი ამ უკანასკნელთა - წუთისოფლის შვილების გამოცდილებაზე მიაპყრობს თავისი მოწაფეების ყურადღებას, და ეუბნება: ნახეთ, როგორი გულმოდგინებით, მონდომებით, მოელი თავისი ძალების მოზიდვითა და მოხერხებით ზრუნავს ორგული მნე საკუთარი წარმავალი ცხოვრების მოსაწყობად; რა საკვირველ გამომგონებლობას იჩენს იგი ამ დროს, დიდოსტატობასა და სიმარჯვესაც ავლენს. თქვენ კი, ნათლის ძეები, ამისგან განსხვავებით, თავდადებით ეკიდებით მაღალ, უზენაეს მოწოდებას, მაგრამ არ მოგეპოვებათ (და არც ცდილობთ, რომ მოიპოვოთ) გამოცდილება, არც სიმარჯვით გამოირჩევით, არამედ გულუბრყვილოდ მოქმედებთო.
თუმცა ისიც არის, ბრძანებენ კომენტატორები, რომ ნათლის ძეთაგან მრავალნი თავიანთი ზეციური სამშობლოს მოსაპოვებლადაც კი ვერ ავლენენ ჭკუასა და სიმარჯვეს, არც ძალისხმევას იჩენენ, არც გონებას ძაბავენ, არც ნაირგვარ საშუალებას მიმართავენ თავიანთი მიზნის მისაღწევად. ყოველივე ეს კი, საბოლოოდ, მათს გულმოდგინებასა და სიფხიზლეს ანელებს.
უფალი იესო ქრისტე ამ შეგონებით, როგორც ითქვა, უპირველესად თავის მოწაფეებს მიმართავს და კიდევ ერთი სათქმელიც აქვს მათთან:
ქრისტეს მიმდევარი თუკი ხარ, წინდახედულობა, გულმოდგინება და მონდომება გამოიჩინე სულის ცხოვნების დიდებულ საქმეში, ისევე აღენთე საღმრთო მოშურნეობით, როგორც წუთისოფლის ძე - ეს ორგული მნე - აენთო თავის გადასარჩენად.
ამიტომ შენიშნავენ, რომ უფლისმიერი ეს შეგონება ქრისტიანულ-ზნეობრივი თვალთახედვითაც უნდა წავიკითხოთ უცილობლად. სინამდვილეში, უფალი იმას კი არ შეგვაგონებს, ამ სოფლის ძენი ნათლის ძეებზე ბრძენნი და გონიერნი არიანო, არამედ მიგვითითებს, რომ სიბრძნესა და გონიერებას წუთისოფლის შვილები მხოლოდ თავიანთი წარმავალი, ამქვეყნიური ზრახვების აღსრულების ჟამს იჩენენ - აი, მხოლოდ და მხოლოდ ამ მიზეზით უწოდებს მათ უფალი ნათლის ძეებთან შედარებით უგონიერესთ.
ნათლის ძენი - თავიანთი უბიწოებით, სულის სიწმინდით („სიგლახაკით“), კეთილგანზრახულობითა და სამართლით - არასოდეს ეშმაკობენ, არც ხერხსა და ნაირგვარ საშუალებებს მიმართავენ მიზნის მისაღწევად, არამედ მართალ, სწორ გზებს ადგანან, და მხოლოდ ამდენად არიან ნაკლებად გონიერნი, უფრო სწორად - უბრალონი თავიანთი ქმედებითა და საქციელით!
მიუხედავად ამისა, ზოგჯერ, არც მათთვის, ნათლის ძეებისათვის იქნებოდაო ურიგო - ყოფილიყვნენ უფრო მიხვედრილნი, უფრო მიზანსწრაფულნი, ოღონდ არამც და არამც თავიანთი ზნეობრივი, სულიერი სიწმინდის შებღალვის ხარჯზე. ამის საუწყებლად ბრძანებს უფალი:
„იყვენით უკუე მეცნიერ, ვითარცა გუელნი, და უმანკო ვითარცა ტრედნი“ (მათე 10,16) - აი როგორ უნდა მისწვდეს ნათლის ძე ერთდროულად სიბრძნესაც და სიწმინდესაც!
დაბოლოს, გავიხსენოთ, რას უყვება ერთი ეგვიპტელი მეუდაბნოე თავის მორჩილს: ერთხელ ქალაქში, მოედანზე, მოცეკვავე ქალი დავინახე, გარს ხალხი შემორტყმოდა და გაფაციცებით შეჰყურებდა. მე ავტირდი. მკითხეს, რატომ ტირიო. ვუპასუხე: შეხედეთ, კაცთა გულის მოსაგებად ეს ქალი როგორ გულმოდგინედ შრომობს, ჩვენ კი რა ცოტას ვცდილობთ ღვთის გულის მოსაგებად-მეთქი.
კიდევ ერთ, განსხვავებულ საღვთისმეტყველო მნიშვნელობას იძენს უფლის ამ შეგონებაში ნახსენები ძენი ნათლისანი. ამ კომენტარს ვრცლად მიმოიხილავს ბორის გლადკოვი თავის წიგნში „სახარების განმარტება“, რომელიც გულისყურით წაუკითხავს წმიდა იოანე კრონშტადტელს. უაღრესად საყურადღებოა, რომ წმიდა მამას უდიდესი სულიერი კმაყოფილება მიუღია ამ წიგნში მოცემული განმარტებების წაკითხვით.
ამ განმარტებით, „ორგული მნის“ იგავის პირველ შეგონებაში ხსენებულ ამ სოფლის ძეებში ის მებაჟეები და ცოდვილები იგულისხმებიან, რომლებიც უფალს გარს შემორტყმოდნენ და იგავის თხრობას უსმენდნენ.
ძენი ნათლისანი კი, იმავე განმარტებით, არიან მართლები, უცოდველნი, წმინდანები - ყველა ის მართლმორწმუნე, რომლებიც ამ ცხოვრებაშივე ეზიარნენ საღმრთო ნეტარებას.
თუმცა, სხვა კომენტატორთა თქმით, უთუოდ ძნელია, ვირწმუნოთ, რომ ეს წმინდა ადამიანები ნაკლებად გონიერები არიან ან ნაკლები გონივრულობით მოქმედებენ, ვიდრე ცოდვილები: ქურდები, მკვლელები, ცილისმწამებლები, თვალთმაქცები და მათი მსგავსნი, ანუ ნათლისაგან, სიწმინდისაგან, ღვთისგან დაშორებულნი.
ვერც იმის აღიარებას ან მტკიცებას გაბედავს ვინმე, რომ წმიდა მოციქულებს ოდესმე მაინც დასჭირდებოდათ მიხვედრილობისა და გონიერების „სესხება“ ან გადმოღება ამა სოფლის ძეთაგან, ცოდვის შვილებისგან.
იხსენებენ „ცხვრებისა და თიკნების“ იგავს, სადაც უფალი იგავური წინასწარმეტყველებით გაგვიცხადებს, რომ ნათლის ძეებისთვის „დასაბამითგან სოფლისაჲთ“, ანუ ქვეყნის დასაბამიდან არის განმზადებული ცის სასუფფელი (მათე 25,34). ამაზე მეტი და აღმატებული რა უნდა მისცენ ან რა უნდა მიეცათ ამა სოფლის ძეებს ნათლის ძეებისთვის? ან რისთვის სჭირდებათ ნათლის ძეებს ამსოფლიური მოხერხება და მიხვედრილობა, როდესაც სწორედ თავიანთი ნაკლები გონიერებით, როგორც ეს შეგონებაშია ნათქვამი, მათ უკვე სანატრელი ნეტარება აქვთ მინიჭებული ღვთისგან?
უფალი იესო, განაგრძობენ იგივე კომენტატორები, ნათლის ძეებში ფარისევლებსა და მწიგნობრებს უნდა გულისხმობდეს, რომლებიც ასევე უსმენდნენ იგავს. ოღონდ ეგ არის, რომ ფარისევლებსა და მწიგნობრებს უფალი იესო იგავური მინიშნებით იხსენიებს ნათლის ძეებად.
წმიდა სახარებაში უფალი ფარისევლებსა და მის მსგავსთ არაერთხელ უწოდებს ბრმებს. მოწაფეებს იგი ეუბნება:
„აცალეთ მათ რადგან ბრმანი არიან და ბრმათა წინამძღვარნი, ხოლო ბრმა ბრმას წინ თუ უძღვის, ორივე ორმოში ჩავარდება“ (მათე 15,14. იქვე, 23-ე თავში, ასევე ბრმებად იხსენიებიან ფარისევლები. ვნების კვირაში უფალი საჯაროდ ამხელს მათ და ეუბნება: „ვაი თქუენდა, წინამძღვაარნო ბრმანო... ცოფნო (უგუნურნო) და ბრმანო!... ფარისეველნო ბრმანო“ (მათე 23,16-17. 26).
ამასთან, ძველი აღთქმის წიგნებში დაფიქსირებულია არაერთი ადგილი, სადაც ფარისევლები თავიანთ თავს სწორედ ნათლის ძეებად მოიხსენიებენ, ყველა დანარჩენს კი - ცოდვილებს, მებაჟეებს, მეძავებსა თუ მათ მსგავსთ - ისინი სიბნელის ძეებად მიიჩნევენ.
ეს უნდა ჰქონოდა მხედველობაში უფალს, როდესაც იგავის მსმენელს ეუბნებოდა: ამ სოფლის ძეები უგონიერეს არიან, ვიდრე ნათლის ძეებიო. ამ სოფლის ძეებით უფალი ცოდვილებზე მიანიშნებდა, ნათლის ძეებით კი ფარისევლებზე.
ერთნიც და მეორენიც გაუჭირვებლად მიუხვდებოდნენ იგავის მთხრობელ იესოს, რადგან იუდეველთათვის კაცთა მოდგმა სწორედ ამგვარად იყო განაწილებული: ცოდვილმა იცოდა, რომ იგი იყო წუთისოფლის ძე, ანუ ცოდვის შვილი, რადგან საზოგადოების წარჩინებულ იერარქთა მიერ სწორედ ეს უღირსი ადგილი ჰქონდა მიჩენილი.
სწორედ ასევე, ფარისეველიც ამ შეგონების მოსმენისას აუცილებლად ნათლის ძეებს შორის იგულვებდა თავს, თუმცა იმასაც იგრძნობდა, თუ რა გამიზნულობით დააპირისპირა ერთმანეთთან უფალმა საზოგადოების ეს ორი ნაწილი - ცოდვილნი და ეგრეთ წოდებული მართალნი.
„უძღები შვილის“, „ორი ძის“, „ფარისევლისა და მეზვერის“ და სხვა იგავთა თხრობისას უფალი იესო ასევე გულისხმობდა ამ დაპირისპირებულ წყვილს - ცოდვილსა და მართალს, უფრო ზუსტად - მონანიე ცოდვილსა და რჯულის ჩაკირკიტებით აღმსრულებელ ვითომდა მართალს.
იმასაც მიაქცევენ ყურადღებას, რომ შეგონებაში უფალი ნათლის ძეებს საგანგებოდ დაურთავს განმარტებას:
ძენი ამის სოფლისანი უგონიერეს არიან უფროის ძეთა ნათლისათა ნათესავსა შორის მათსა - ნათლის ძეები ნაკლებად გონიერნი არიან არა საზოგადოდ, არამედ ნათესავსა შორის მათსა, ანუ თავიანთ მოდგმაში, თავიანთი მოდგმით, თავიანთი საზომით.
ყოველივე აქედან გამომდინარე, დაასკვნიან, რომ პირველ შეგონებაში ხსენებულ წუთისოფლის ძეში უფალი იესო უპირველესად სიცრუის მნეს გულისხმობს. იგავს მოდევნებული შეგონებით იგი საგანგებოდ მიმართავს ფარისევლებს (ვითომდა ნათლის ძეებს) და არწმუნებს, რომ წუთისოფლის ძე (იგავის მიხედვით, ორგული მნე) მათზე უფრო გონიერია, და უფრო გონიერია სწორედ იმიტომ, რომ ცოდვილმა მნემ თავისი ცოდვები მოინანია, განსხვავებით ფარისეველთაგან, რომელნიც თავიანთ ცოდვებს არც განიცდიან და არც ინანიებენ.
გავიხსენოთ იგავი „ორ ძეზე“ (მათე 21,28-30), სადაც პირველი ძე - სოფლის ძეა. ამ ძემ, როგორც გახსოვთ, ჯერ არ ინდომა თავისი მამის ვენახში მუშაობა, მაგრამ ბოლოს შეინანა და წავიდა. ორგული მნეც ხომ ამას იქმს, როდესაც გონს მოეგება, ინანიებს და ყოველ ღონეს მიმართავს, რათა განმართლდეს პატრონის, ანუ ღვთის წინაშე.
მეორე ძე, იმავე „ორი ძის“ იგავიდან, მსგავსია ამ ვითომდა ნათლის ძეებისა, რადგან მან მამას ფარისეველივით უთხრა: წავალ, ბატონო, და ვიმუშავებო, მაგრამ არ წავიდა. უფალი იესო ქრისტე „ორი ძის“ იგავის თხრობის შემდეგ ასე მიმართავს ფარისევლებს, მღვდელმთგვრებსა და უხუცესებს:
„ჭეშმარიტად გეუბნებით თქვენ: მებაჟენი (მეზვერენი) და მეძავნი თქვენზე წინ შევლენ ღმერთის სასუფეველში“ (მათე 21,31). ამ სანატრელი ღირსყოფის მიზეზად უფალი ცოდვათა განცდასა და მონანიებას ასახელებს.
აი რატომ ამბობს უფალი, რომ ამ სოფლის ძენი, ანუ მონანიე ცოდვილნი, უფრო გონიერნი არიან, ვიდრე ნათლის ძეები, ანუ სინანულის გზის უარმყოფელი, გაამპარტავნებული მოდგმა კაცისა.
უფალი იესო თავისი შეგონებით, რაღა თქმა უნდა, მოწაფეებსაც მიმართავდა, რომლებიც იგავის თხრობის ჟამს მებაჟეებსა და ცოდვილებს შორის იდგნენ. აი რას ეუბნებოდა უფალი მოწაფეებს იგავურად:
იცოდეთ, მართლაც დიდი საქმეა, როცა სიბრძნესა და კეთილგონიერებას იჩენთ საკუთარი სულის გადასარჩენად: და უნდა ვაღიარო, რომ ამგვარ სიბრძნეს, ყველას გასაკვირად, ეს მებაჟეები და ცოდვილები ამჟღავნებენ, რადგან დიდი მონდომებით მიილტვიან სულის საცხოვნებელი გზისკენ. ეს გზა სინანულია. მაგრამ, ესენი (ფარისეველნი და მათი მსგავსნი), თქვენ რომ ყველაზე განათლებულნი, წარმატებულნი გგონიათ, ამ სიბრძნეს არ ამჟღავნებენ და არც საკუთარი სულის ცხონებას ინდომებენ, რადგან თავი უცოდველი ჰგონიათ, და ფიქრობენ, რომ არც სინანული სჭირდებათ და არც განმართლება - ისინი ხომ ძენი ნათლისანი ბრძანდებიან!
უფლისმიერი შენიშვნა - ნათესავთა შორის მათსა - წუთისოფლის შვილის ცხოვრების წესზე მიგვანიშნებს. წუთისოფლის ძე, როგორც წესი, ჩარჩოთი შემოსაზღვრულ სიბრძნესა და გონიერებას იჩენს. ამგვარ სიბრძნეს ამსოფლიურ სიბრძნესაც უწოდებენ, რომლითაც სარგებელს კაცი მარტო ამქვეყნიური საქმიანობით, ყოველდღიურ ხორციელ მოთხოვნილებათა აღსრულებით იღებს.
ერთ-ერთი განმარტებით, უფლის შენიშვნა - ნათესავთა შორის მათსა - ემსახურება როგორც ამ სოფლის ძეების, ასევე ნათლის ძეების წარმოჩენას. უფალი გვეუბნება, რომ ამქვეყნიურ, ცხოვრებისეულ საქმეებში ამ სოფლის ძენი უფრო დიდ გონიერებასა და მოხერხებას იჩენენ თავიანთი მოდგმით - თავიანთ გარემოში, იქ, სადაც თავიანთი მსგავსნი ერთად შეყრილან.
მართალია, ნათლის ძეებიც თავიანთ მოდგმასა და გარემოში ავლენენ გონიერებას, მაგრამ ამ სოფლის ძენი უფრო მორგებულნი, უფრო ქმედითნი, მოქნილნი და დაკვირვებულნი არიან ცხოვრებისეულ, ყოველდღიურ საქმიანობაში, ვიდრე ნათლის ძეები. განმარტებისას იხსენებენ ბუს და არწივის მაგალითს: ორივეს მახვილი თვალი აქვს, მაგრამ ბუსთვის ხელსაყრელი გარემოა ღამე, არწივს კი ღამით თვალი არ უჭრის.
„ორგული მნის“ იგავის მსგავსად, ეს შეგონებაც ქრისტიანებს გონიერი ერისკაცის მაგალითს აწვდის. უფალი ამ მაგალითით ამსოფლიურ სიბრძნეს კი არ გვასწავლის, იმას კი არ შეგვაგონებს, ამსოფლიურ სიბრძნეს დაეწაფეთო, არამედ, პირიქით - ამქვეყნიური, ცხოვრებისეული საქმეებით გამჟღავნებული გონებამახვილობის ჩვენებით გვითითებს იმ გზასა და საშუალებებზე, რასაც ღვთაებრივი სიბრძნისაკენ მიჰყავს მორწმუნე. ეს არის გულმოდგინება, წინდახედულება, მოშურნეობა, დაუცხრომლობა და მონდომება - სულის გადარჩენისა და ცხონების საქმეში.
მაშასადამე, უფალი ამბობს, რომ ძენი ამა სოფლისანი თავისებურად, თავიანთი კაცობრიული მოდგმით, მათთვის დამახასიათებელი ამსოფლიური სიბრძნით არიან გონიერნი, ხოლო ძენი ნათლისანი - ასევე თავისებურად, თავიანთი ზეციური მოდგმით, ღვთაებრივი სიბრძნით იჩენენო გონიერებას. თუმცა შეგონებაში უფლის მსუბუქი საყვედურიც იგრძნობა იმის გამო, რომ, ყოველთვის თუ არა, ზოგჯერ მაინც, წუთისოფელს მისი მსახურნი უფრო მეტად უგებენ ხოლმე გულს, ვიდრე ღმერთს - ღვთის მსახურნი.
ფიქრობენ, რომ შეგონებაში უფალი ორგული მნისა და პატრონის მოვალეების ერთობაზეც გვითითებს და ჩვენ, ქრისტიანებს, გვეუბნება: შეხედეთ, ეს მნე და პატრონის მოვალეები რა დიდ სარგებელს ნახულობენ თავიანთი გაერთიანებით, „შეთქმულებით“! შეხედეთ მათ და მიბაძეთ, რომ თქვენი ძმობით, ერთობითა და ერთსულოვნებით თქვენც ნახოთ სარგებელი - ოღონდ ის სარგებელი, რომელიც ზეცაში უნდა მიიღოთ.
როგორც ჩანს, უფლის მოწაფეების გულისყურს ეს შეგონებაც მისწვდა და იგავის სათქმელიც, რადგან მათ არ უგულებელყვეს არც ერთი ღირსეული საშუალება და ღონე, რათა სანატრელ ზეციური ჯილდო მიეღოთ. როგორც მათმა მოძღვარმა და უფალმა მიიზიდა თავისი მადლით და შეიყვარა თავისი მოდგმისანი, ანუ თავისი მიმდევრები, ასევე მიიზიდეს და შეიყვარეს ქრისტეს მოციქულებმა თავიანთი მსგავსი ნათლის ძეები - ქრისტეს ძენი, ქრისტიანები!
„ორგული მნის“ იგავის თანმხლებ მეორე შეგონებაში წერია:
„და მე გეტყჳ თქუენ: ისხენით თავისა თქუენთსა მეგობარნი მამონაჲსა მისგან სიცრუვისა, რაითა, რაჟამს მოაკლდეთ თქუენ ამიერ, შეგიწყნარნენ თქუენ საუკუნეთა მათ საყოფელთა“ (ლუკა 16,9).
უფალი ამბობს: შეიძინეთ მეგობრები სიცრუის მამონათი, ანუ უსამართლო სიმდიდრით, რათა მათ საუკუნო სამყოფელში მიგიღონ, როდესაც მოაკლდებით ამ ქვეყანას, ესე იგი, როცა მოკვდებითო.
უპირველესად ყურადღებას მიაქცევენ ამ შეგონების დასაწყის სიტყვებს: და მე გეტყჳ თქუენ - მე თქვენ გეუბნებიათ. კომენტატორთა უმეტესი ნაწილის თქმით, უფალი იესო უშუალოდ იმ მებაჟეებსა და სხვა ცოდვილებს მიმართავს, რომლებიც მასთან იდგნენ და „ორგული მნის“ იგავს ისმენდნენ. მანამდე უფალმა ამ იგავით შეაქო მნის მოხერხება, იგავს მოდევნებული პირველი შეგონებით კი - ამ სოფლის ძეთა გონიერება. უფალი სწორედ ცოდვილებსა და მებაჟეებს გულისხმობდა მნეშიც და ამ სოფლის ძეებშიც.
ეს ცოდვილნი ორგული მნესავით ორგულობდნენ ღვთის წინაშე, მაგრამ გონს მოსვლით მათაც შეეძლოთ მნის მსგავსად მიემართათ სინანულისთვის, ცოდვის უარყოფისთვის, ცოდვათქმნადობის შეწყვეტისთვის, და ქრისტეს გაჰყოლოდნენ. იმის შემდეგ, რაც ეს შექება მიიღეს ცოდვილებმა და მებაჟეებმა, ახლა, ამ მეორე შეგონებით უფალმა უშუალოდ მიმართა მათ და ეს უთხრა: მეც, როგორც ეს პატრონი იგავში, გეუბნებით, რომ თქვენს სამნეო ანგარიშს უნდა მიხედოთ; და, თუ თქვენც გაქვთ მოხვეჭილი და დაგროვილი სიმდიდრე - ორგული მნის მაგალითი გაითვალისწინეთ და გამოიყენეთ. ამ მნემ პატრონის სიმდიდრით ისე ისარგებლა, რომ პატრონის მოვალეების სახით მეგობრები შეიძინა. ამიტომ მას უკვე აღარ ეშინია მნეობის დაკარგვისა, რადგან გარეთ აღარ დარჩება უსახლკაროდ, არამედ მეგობრები შეივრდომებენ;
თქვენ ბოროტად აღასრულებთ თქვენს მოვალეობას, - განაგრძობს უფალი, - არაკეთილსინდისიერად იქცევით და, რაც ღმერთმა მოგცათ, მარტო საკუთარი სარგებლობისათვის იყენებთ, თანაც სხვის ხარჯზე გინდათ გამდიდრება. მაგრამ განა ყოვლისმხედმა ღმერთმა არ იცის ეს? ნუთუ დაგავიწყდათ, რომ, ადრე თუ გვიან, ერთ მშვენიერ დღეს, თქვენც წარდგებით ანგარიშით. იქნებ, ამ მნესავით იზრუნოთ საკუთარ გადარჩენაზე და თქვენი მოხვეჭილი სიმდიდრე თქვენივე სულის სასარგებლოდ წარმართოთ, ისე გამოიყენოთ, რომ ანგარიშის შემდეგ უსახლკაროდ და უსახსროდ არ დარჩეთ? განა რამე შეედრება მარადიული სამყოფისა და თავშესაფრის მოპოვებას?
აი საშუალებაც ამისთვის: მოახმარეთ თქვენი სიმდიდრე ღარიბ-ღატაკებს, თქვენს მოყვასს, გაჭირვებულებსა და სნეულებს, და ისინი მოგიმზადებენ მარადიულ სასუფეველს, ისევე განგიმზადებენ, როგორც ამ მნისთვის განამზადეს ბატონის მოვალეებმა თავიანთ ოჯახებში თავშესაფარი. აი როგორ უნდა მიბაძოთ ამ ორგულ, უსამართლო, სიცრუის მნეს, რომელმაც მართლაც საკვირველი მოხერხება და გამჭრიახობა გამოიჩინა და თავისი სიცრუე, უსამართლოდ მოხვეჭილი სიმდიდრე საკუთარი თავის გადასარჩენად გამოიყენა.
ამგვარად უკავშირდება ეს უფლისმიერი შეგონება „ორგული მნის“ იგავის სათქმელს. ის მეგობრები, რომლებიც სიცრუის მამონათი, ანუ უსამართლო სიმდიდრით უნდა შეიძინონ ცოდვილებმა, იგავში პატრონის მოვალეები არიან. ამ მოვალეებს მნემ ახალი ხელწერილები დააწერინა, ვალი ჩამოაკლებინა, ესე იგი, მიტაცებული დაუბრუნა და მანამდე მოძულებულნი თავის მეგობრებად გაიხადა.
შეგონებაში ნახსენები საუკუნო სამყოფელი იგავში მოვალეების ოჯახებს (სახლებს) შეესაბამება. ამ სახლებში მიღებით მარადიულ სასუფეველში დამკვიდრების აზრი გამოიხატება იგავურად.
მეორე შეგონება უფალმა იესომ საგანგებოდ ისე ააგო, რომ მსმენელს გაუჭირვებლად დაენახა იგავსა და შეგონებას შორის არსებული შინაგანი კავშირი. უფალმა ის კი არ თქვა - რათა საუკუნო სასუფეველში დამკვიდრდეთო, არამედ თქვა: რათა მეგობრებმა შეგიწყნარონ, მიგიღონ საუკუნო სამყოფელშიო.
მაშასადამე, უფალი „ორგული მნის“ იგავის თხრობას შეგონებებს იმ მიზნით ურთავს, რათა მსმენელს იგავთან დაკავშირებული ზოგიერთი განმარტება მიაწოდოს. მართალია, ამ შეგონებებში იგი უხვად იყენებს იგავურ ალეგორიებს, მაგრამ იქვე მინიშნებებსაც ჩაურთავს, რითაც მსმენელი სიხარულით აღმოაჩენს ხსენებულ კავშირს იგავსა და შეგონებას შორის.
ამ შეგონებაში საგანგებო ყურადღებას ითხოვს ერთი უფლისმიერი მინიშნება - ეს არის სიცრუის იგავური ალეგორია. უფალი შეგონებაში ამბობს: მეგობრები სიცრუის მამონასგან შეიძინეთო, იგავში კი მნეს იხსენიებს სიცრუისად:
აქო უფალმან მნე იგი სიცრუვისაი, რამეთუ გონიერად ყო - ასე დაასრულებს უფალი იგავს. პირველი, რაც „ორგული მნის“ იგავის მკითხველსა თუ მსმენელში იწვევს გაკვირვებას, და შეკითხვებსაც უჩენს, არის ამ იგავის დასკვნითი ნაწილი.
პატრონმა ორგული მნე შეაქო, რადგან გონივრულად მოიქცა. უფალი მნეს სიცრუის მნედ იხსენიებს: მნე იგი სიცრუვისაი.
ბუნებრივად ჩნდება შეკითხვები:
რატომ შეაქო პატრონმა სიცრუის მნე? იმის მაგივრად, რომ დაესაჯა ან სასამართლოსთვის გადაეცა - მისი გონივრულობა შეაქო?!
განა შეიძლება უსამართლო, ორგული და თვალთმაქცი ადამიანის შექება? მაინც რა გააკეთა მნემ, მიბაძვის საგნადაც რომ გახადა პატრონმა, ანუ უფალმა?
რატომ გახდა ქების ღირსი ორგული მნის გონიერება?
ამ შეკითხვებზე პასუხად წმიდა მამები და სხვა კომენტატორებიც ერთხმად შენიშნავენ, რომ უპირველესად უნდა გავარკვიოთ, რა საღვთისმეტყველო-იგავური მნიშვნელობით შემოსა უფალმა სიტყვა სიცრუე.
სიცრუვე ძველ ქართულად ნიშნავდა „ტყუილს“, „მოტყუებას“, ასევე „ურჯულოებას“, „ზაკვას“ და თავად „სიცრუესაც“. ცრუს ძველად „უსამართლოსაც“ ეძახდნენ (უსამართლოდ დაამოწმაო, ასე იტყოდნენ ცრუმოწმეზე).
იგავში მნე სიცრუის მნედ მას შემდეგ იხსენიება, რაც მან მოვალეებს ხელახლა გადააწერინა ხელწერილები. ამ საზარელი იგავური ეპითეტით - სიცრუისა - უფალი იმ ადამიანს იხსენიებს, რომელმაც მოატყუა, იცრუა და უპატიოსნოდ მოექცა თავის პატრონს. საკვირველი სწორედ ის არის, რომ სიცრუის მნედ წოდებულს უფალი აქებს.
ამიტომ ჩნდება აუცილებლობა, ვეძიოთ სიცრუის არა პირვანდელი მნიშვნელობა, არამედ მისი იგავური სამოსი, რითაც უფალმა ეს სიტყვა თავის იგავში აღჭურვა.
საკუთრივ სიცრუის ახლახან ჩამოთვლილი მნიშვნელობანი უარყოფითია, მიუღებელია ზნეობრივი თვალსაზრისით. მნემ თავისი უზნეობის გამო მიიღო ეს სამარცხვინო შეფასება (სიცრუის მნე). შექება მას, რაღა თქმა უნდა, უზნეობის გამო არ მიუღია. აქვე უნდა ითქვას, რომ მნემ ორგზის იცრუა პატრონის წინაშე: მან ჯერ პატრონი და მისი მოვალეები მოატყუა, შემდეგ მოვალეებს შეეკრა, ხელნაწერები ხელახლა გადააწერინა და ამჯერად პატრონის წინაშე იცრუა.
მაშასადამე, იგავში უფალი შექების საგნად მნის სხვა ქმედებასა თუ მისწრაფებას უნდა გულასხმობდეს. ყველა კომენტატორი ერთხმად აღიარებს, რომ უფლის მიერ შექებულია მნის გონიერება, მოხერხებულობა, საზრიანობა, წინდახედულება, მიზანსწრაფულობა და მოშურნეობა თავის გადასარჩენად.
კეთილგონივრულობასთან ერთად, იგი კეთილშობილურადაც მოიქცა, რადგან, მებაჟე ზაქეს მსგავსად, უარი თქვა მოხვეჭილზე და, ხელწერილების გადაწერით, მითვისებული ქონება იმათ დაუბრუნა, ვისაც ეკუთვნოდა.
მართლაც, მხოლოდ წინასწარგანზრახული ბოროტი ცილისწამებით თუ შეიძლება ვინმემ დააბრალოს ჩვენს უფალს ის, რომ, თითქოს, იგი მნის უზნეო საქციელს აქებდეს. ნუ იყოფინ! - როგორც წმიდა მამები გვაფრთხილებენ. ღმერთმა დაგვიფაროს ამგვარი ფიქრისგან, რადგან ამით წმიდა წერილის მკითხველის გულში ღვარძლივით ითესება ეჭვი.
ეს ორი იგავური ალეგორია - სიცრუის მნე და სიცრუის სიმდიდე - საღვთისმეტყველო მნიშვნელობით თითქმის სრულად ემთხვევა ერთმანეთს. უფალი აქაც და იქაც ხაზს უსვამს უსამართლობას, კერძოდ, უსამართლობას სიმდიდრის, ქონების შეძენაში. მნე იმიტომ არის სიცრუისა, რომ იგი უსამართლოდ ექცევა პატრონსაც და მოყვასსაც, რადგან პირველის ქონებით ბოროტად სარგებლობს, ხოლო მეორეთა ქონების ხარჯზე მდიდრდება, ანუ მომხვეჭელობს.
შეგონებაში უფალი სიმდიდრესაც ამავე მიზეზით იხსენიებს სიცრუის მამონად, თან მიგვანიშნებს სიცრუის მნეზე, რომელმაც სწორედ ეს სიცრუის სიმდიდრე, ანუ უსამართლოდ მოხვეჭილი ქონება, ჯერ დააგროვა და შემდეგ გონივრულად გამოიყენა თავის გადასარჩენად.