„ვენახის მუშაკები“

უფლისმიერი მოწოდება

უფლისმიერი საზღაურის იგავურ ალეგორიაში არანაკლებ მნიშვნელოვანია ის განმარტებითი ნაწილი, რომელიც უფლის მიწოდებას ეხება. ვენახის პატრონის მიერ მუშაკთა მოძიება და პოვნა ამ იგავში განიმარტება, როგორც უფლის მოწოდება ყველასადმი და ყოველ ჟამს, განურჩევლად ასაკისა და დრო-ჟამისა, განთიადიდან მოკიდებული ვიდრე უკანასკნელ ჟამამდე!

უფალი თავად მოიძიებს და თავადვე გამოარჩევს ყოველ თავის მუშაკს: „არა თქუენ გამომირჩიეთ მე, არამედ მე გამოგირჩიენ თქუენ და დაგადგინენ თქუენ, რაჲთა თქუენ წარხჳდეთ და ნაყოფი გამოიღოთ, და ნაყოფი თქუენი ეგოს სავსებით“ (იოანე 15,16) - ამას ეუბნება უფალი თავის მოწაფეებს წმიდა იოანეს სახარებაში, როდესაც მათ გამოუცხადებს: „მე ვარ ვენაჴი ჭეშმარიტი, და მამაა ჩემი მოქმედი არს... მე ვარ ვენაჴი, და თქუენ რტონი. რომელი დაადგრეს ჩემ თანა, და მე ძის თანა, ამან მოიღოს ნაყოფი მრავალი, რამეთუ თჳნიერ ჩემსა არარაჲ ძალ-გიც გოყად არცა ერთი“ (იოანე 15,1,5). სწორედ აქ ნახსენები „ნაყოფი მრავალი“ ერგოთ უკანასკნელი ჟამის მუშაკებს, რადგან მათ მიიღეს იმაზე მეტი, ვიდრე ელოდნენ.

მზრუნველი უფლის ეს ბრძნული განგებულება ეხება ყველას, ყველა ჟამის მუშაკს - როგორც პირველისას, ასევე მე-3, მე-3, მე-9 და მე-11, უკანასკნელი ჟამის მუშაკებსაც. თუმცა სხვადასხვა ჟამს მოვლინებულ უფლისმიერ მოწოდებას სხვადასხვაგვარად ისმენს ყველა ადამიანი და ყველა ერი: ზოგი ადრე, ზოგი გვიან, სხვანი საერთოდაც არ ისმენენ და უქმად ატარებენ სიცოცხლეს, თავიანთი უბადრუკობის გამო არ შედიან ღვთიურ ვენახში.

მაგრამ ამათ მსგავსთ ჩვენი ყოვლადმოწყალე უფალი იესო ქრისტე ამ იგავით აფხიზლებს და ეუბნება, რომ ღმერთი ყველას ელის, იგი მუდამ მზადაა, მიიღოს თავისი ვენახისკენ მომავალი ადრე თუ გვიან მონანიე ცოდვილი! იგავში ამგვარად გამოიხატება ჩვენი უფლის ზრუნვა, სახიერება, დიდი სიყვარული, მისი უსაზღვრო მოთმინება, შემწყნარებლობა. მართლაც - თუკი უკანასკნელი ჟამის მუშაკმა თავისი მცირედი ღვაწლით შეიძლება მიიღოს მთელი დღის საზღაური, მაშინ ალბათ გაჭირდება იმის წარმოდგენა, თუ რაოდენ დიდი, გამოუთქმელი და ტკბილი იქნება პირველი ჟამის ღირსეულ მუშაკთა საზღაური და ჯილდო!

ყველას - თითო დრაჰკანი!

იგავში ასევე საძიებელია დრაჰკანით წარმოდგენილი საზღაურის ნამდვილი მნიშვნელობა, მისი საღვთისმეტყველო გააზრება: მაინც რისი საზღაურია იგი - მხოლოდ გაწეული შრომის საფასური თუ ღვთის წყალობით მონიჭებული ჯილდო? წმიდა მამათა თქმით, თითო დრაჰკანის საზღაურით იგავში გამოიხატება აზრი იმის შესახებ, რომ სულიწმიდის მადლი ერთნაირად ენიჭება ყველა იმას, ვინც გულმოდგინედ, ბეჯითად და თავმდაბლობით გასწევს შრომას. ერთი დრაჰკანი ღვთისაგან წინასწარ შეპირებული, აღთქმისეული საზღაურია. მაგრამ იგი შრომისათვის დახარჯულ დროს კი არ შეესაბამება, არამედ არის საფასური შრომის დროს გულწრფელად, უანგაროდ დახარჯული და გაღებული გულმოდგინებისა, რასაც თავისი ნებით გასცემს ნებისმიერი ჟამის მუშაკი.

ყოველივე ამის იგავურ ხაზგასმას წარმოადგენს უკანასკნელი, მე-11 ჟამის მუშაკობა, რადგან ამ მუშაკებმა, როგორც ითქვა, გარიგება და ვაჭრობა კი არ გამართეს პირველი ჟამის მუშაკებივით, არამედ ნდობითა და მორჩილებით გასწიეს თავიანთი მუშაკობა და სწორედ ამის წილ მიიღეს იმაზე მეტი, ვიდრე ელოდნენ: ერთი საათის მცირეჟამიერი შრომისათვის ისინი დაჯილდოვდნენ მთელი დღის საზღაურით, ანუ ერთი დრაჰკანით.

მაგრამ იგივე ერთი დრაჰკანი პირველი ჟამის მუშაკებმაც მიიღეს, ოღონდ, განსხვავებით უკანასკნელთაგან, ეს ერთი დრაჰკანის საზღაური მათ წინასწარ გამოითხოვეს. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ამ მუშაკებს წინდაწინ ჰქონდათ გათვლილი თავიანთი შრომის საფასური. ამგვარ წინასწარ გათვლას მხოლოდ თვითდაჯერებული ადამიანი ეწევა, იგი თვითონვე ხდება შემფასებელი საკუთარი შრომისა, თავად განაწესებს საზომს საკუთარი გარჯის შესაფასებლად და, მაშასადამე, საკუთარი სამართლით თავადვე მიუწონის თავის თავს კუთვნილ გასამრჯელოს, ჯილდოს.

მოკლედ, ასეთი მუშაკი ჯერ თვითონ იჯილდოვებს თავს და შემდეგ სხვისგანაც ითხოვს ამას. ამგვარი მოლოდინით აღსავსე ადამიანს, რაღა თქმა უნდა, მეტად გააღიზიანებს და უკმაყოფილებას მოჰგვრის ყოველი მცირე გადახვევაც კი იმისაგან, რაც, მისი აზრით, აუცილებლად უნდა ერგოს მას.

ასე დაემართათ პირველი ჟამის მუშაკებს. ამავე მიზეზით უპირისპირდება ერთმანეთს იგავში პირველი და უკანასკნელი ჟამის მუშაკობა, და, შესაბამისად, ამავე მახასიათებლით ემიჯნება ერთმანეთს საზღაური პირველი და უკანასკნელი ჟამის მუშაკებისა: პირველნი იღებენ მხოლოდ საზღაურს, თავიანთი შრომის საფასურს და არაფერს ამის მეტს: უკანასკნელნი კი ღვთის წყალობის ღირსნი ხდებიან, მათი ჭეშმარიტი საზღაური - ღვთის წყალობაა.

პირველთა საზღაური, წმიდა ბასილი დიდის თქმით, ამქვეყნიური, მიწიური საფასურია. მათ, საკუთარი საქმეებით გართულებსა და დაიმედებულთ, თუკი ერგებათ რაიმე საზღაური, ის მხოლოდ ამქვეყნად შეიძლება მიეკუთნოთ. თავიანთი ქმედებითა და დამოკიდებულებით, ისინი თვითონვვ გმობენ, უარყოფენ და კარგავენ ერთადერთ ნამდვილ საზღაურს - ღვთისაგან ჯილდოს სახით ბოძებულ მადლს, იმ დიდ წყალობას, ურომლისოდაც ვერავინ მიიღებს ვერც განმართლებას და ვერც საუკუნო ცხოვრებას.

სწორედ უფლის დიდ წყალობაზე მეტყველებს ვენახის ყველა მუშაკის საზღაურის შეთანასწორება და გათანაბრება, ვინაიდან ჩვენი უფალი ღმერთი ყველასათვის განუსაზღვრელი გულუხვობით გაიღებს თავის მოწყალებას: „მზე მისი აღმოვალს ბოროტთა ზედა და კეთილთა, და წჳმს მართალთა ზედა და და ცრუთა“ (მათე 5,45).

„უდიდესი მოწყალება რიგითობას არ დაეძებს“ - ბრძანებს წმიდა იოანე ოქროპირი. დანარჩენი - ჩვენზეა, ღვთის წყალობის მიმღებლებსა და უარმყოფელებზე. ჩვენში მხოლოდ მაშინ დაივანებს ღვთის წყალობა და მადლი, როცა ჩვენი საქმენი ღვთის ნებას დაემორჩილება და ღვთისავე სადიდებლად აღსრულდება, როცა საკუთარ სულს გამოვზრდით სათნოებებით, ღვთისმოსაობით, თავშეკავებით, მოთმინებით, თავმდაბლობით, გულმოწყალებით, სიწმინდით, მარხვით, ლოცვით, სასოებითა და სიყვარულით.

ისიც ღვთის წყალობაა, თუკი შეგვიძლია სიკეთის ქმნა, ვინაიდან ღვთის შეწევნის გარეშე ვერანაირ კეთილ საქმეს ვერ აღვასრულებთ. ვისაც მიაჩნია, რომ თავისი კეთილი საქმისა თუ სხვა სათნოებათა გამო მოიპოვა უფლება, მიეღო ღვთისაგან საზღაური, ვისაც ჰგონია, რომ მან დაიმსახურა ღვთის წინაშე ეს საზღაური და თან თავისი საქმეებისამებრ ითხოვს ამას - იგი დიდ ცდომილებაშია. ასეთი კაცი ამქვეყნადვე კარგავს ღვთის მადლს და იგი ვერასოდეს იგემებს ჭეშმარიტ საზღაურს ზეცაში. მას ისიც ავიწყდება, რომ არათუ საქმე, არამედ ყოველი განზრახვაც კი - იმუშაკო საღმრთო ვენახში, ღვთისაგან მომდინარეობს. ეს სურვილი და განზრახვა გულში თავისთავად არ და ვერც აღიძვრება, რადგან ესეც მხოლოდ ღვთის დიდი წყალობითა და მადლით გვეწვევა ხოლმე. ჩვენ კი, საპასუხოდ, მხოლოდ იმის მოვალენი ვრჩებით, რომ ღვთის ამ ნებას საკუთარი ნება შევაგებოთ, მადლიერებით მივიღოთ იგი და სიხარულით გავემართოთ ვენახისაკენ გულმოდგინე მუშაკობისათვის.

როგორ და როდის შეიძლება ამას მივაღწიოთ? - მხოლოდ მაშინ, როცა საკუთარ უფლებებს გვერდზე გადავდებთ, სრულად მივენდობიო უფალ ღმერთს, მის სამართალს, მის აღთქმასა და დაპირებას, როცა განვიცდით, მოვინანიებთ და იმას ვაღიარეხთ, რომ ყოველივე უფლის წყალობაა, რომ დაუმსახურებლად მივიღეთ უფლისაგან ეს წყალობა, თან იმასაც ვირწმუნებთ, რომ ისევ მისი გულმოწყალება თუ გადაგვარჩენს და არა ჩვენი უბადრუკი საქმეები.

ამ სათქმელს იტევს წმიდა მოციქულ პავლეს სიტყვები ეპისტოლეში ეფესელთა მიმართ: „მადლით ხართ გამოხსნილნი რწმენის წყალობით, და ეს თქენგან კი არ არის, არამედ ნიჭია ღმრთისა: არა საქმეთაგან, რათა არავინ იქადოდეს. რადგანაც მისი ქმნილებანი ვართ, კეთილ საქმეთათვის შექმნილნი ქრისტე იესოში, საქმეთათვის, რომელნიც წინასწარ დაგვიწესა ღმრთმა, რათა მათში ვიარებოდეთ“ (2,8-10).

ნეტარი ავგუსტინე მრავლისმეტყველად გვმოძღვრავს ამის გამო: „ერთგულია ღმერთი თავის აღთქმასა და დაპირებაში. მან ჩვენთვის დაიდო ვალი და ჩვენ, ადამიანებს, დაგვპირდა განღმრთობა, მოკვდავთ - უკვდავება, ცოდვილთ - განმართლება, დაცემულთ - აღდგომა, დამცირებულთ - განდიდება, და იგი ამას გვპირდება ჩვენ - უღირსებსა და ურგებ მუშაკებს; მაგრამ დაგვპირდა არა ჩვენი უბადრუკი საქმეების საზღაურად, არამედ თავისი ნებისა და წყალობისაებრ“. ნეტარი მამა გვასწავლის, რომ ჩვენი კეთილი საქმეები ჩვენი ხელიდან კი არ გამოდის, არამედ მხოლოდ ღვთის წყალობითა და მეოხებით აღსრულდება.

ამის წილი საფასური და საზღაური მართლაც ჩვენია, ჩვენთვისაა განკუთვნილი, მაგრამ არა ჩვენგან გამომავალი, არამედ უფალი იესო ქრისტეა კეთილმოწყალებით ბოძებული და მონიჭებული. აი, რას გვიბრძანებს უფალი ღმერთი: „მე ვარ ფარი შენი! დიდზე დიდი იქნება შენი ჯილდო“. განმარტავენ, რომ ეს „დიდზე დიდი ჯილდო“ სინამდვილეში არის უფლება თავად უფალი ღმერთის ჭვრეტისა, მისი ძიებისა და შეცნობისა: „გამოიძიეთ ღმერთი და ცხონდეს სული თქუენი“ (ფსალ. 68,31) - ამას კი წმიდა დავითი მეფსალმუნე გვიგალობებს. დიახ, სწორედ ეს - ღვთის ჭვრეტა და ძიება გახლავთ ჩვენი ჭეშმარიტი საზღაური, რომლის მიღების უფლებაც თვითონ ღმერთმა მოგვცა თავისი დიდი წყალობის სახით.

„წინანი უკუანა და უკუანანი წინა“

„ვენახის მუშაკების“ საკმაოდ ვრცელ განმარტებით ნაწილში განსაკუთრებულად ითხოვს ყურადღებას იგავის წინამავალი შეგონება: „მრავალნი იყვნენ პირველნი უკუანა, და უკანანი წინა“ (მათე 19,30). ამ შეგონებას უფალი იესო ქრისტე იგავის ბოლოსაც იმეორებს: „ესრეთ იყვნენ წინანი უკუანა და უკუანანი წინა“ (მათე 20,16). მსმენელის გულისყურს უფალი სწორედ ამგვარი განმეორებით წარმართავს ამ იგავის მიზნისა და მთავარი სათქმელისაკენ.

ერთხმად შენიშნავენ, რომ ამ შეგონებაში, ამ ოთხიოდე სიტყვაში (თუმცა, ფაქტობრივად, სულ ორ სიტყვაში - „წინანი უკუანა და უკუანანი წინა“) - მეტად ლაკონიურად, ანდაზური ფორმითა და წმიდა წერილისათვის დამახასიადებელი სიღრმით არის გამოთქმული ერთერთი უმნიშვნელოვანესი უფლისმიერი დარიგება. მისი ჯეროვანი ამოკითხვისათვის მსმენელმა აუცილებლად უნდა დაძაბოს გონება და, კიდევ ერთხელ, გულდაგულ წაიკითხოს იგავი.

გულისხმიერ მკითხველს არ გაუჭირდება იმის შემჩნევა, რომ „ვენახის მუშაკების“ იგავსა და ამ შეგონებას შორის არსებობს გარკვეული შეუსაბამობა: ის, რაც ნათქვამია იგავის წინამავალ შეგონებაში, თვით იგავში არ დასტურდება, რადგან შეგონებაში წინანი, ესე იგი, პირველნი, უკანასკნელნი ხდებიან, ხოლო უკანანი, ესე იგი, უკანასკნელნი, პირველებად იქცევიან. იგავში კი, როგორც გახსოვთ, ლაპარაკია პირველი და უკანასკნელი ჟამის მუშაკთა საზღაურის გათანაბრებაზე, იმაზე, რომ უკანასკნელთა საზღაური პირველებისას შეუთანასწორდა. მაშასადამე, იგავში წარმოდგენილი საზღაურის გათანასწორება (ყველას - ერთი დრაჰკანი!) თავისი შინაარსით ეწინააღმდეგება შეგონებაში დაფიქსირებულ პოლარიზებას: პირველი-უკანასკნელი, უკანასკნელი-პირველი.

ამაზე თითქმის ყველა წმიდა მამა და კომენტატორი მიგვითითებს. თუმცა ისიც განიმარტება, რომ ამგვარი შეუსაბამობის შეგრძნება მხოლოდ იმ მკითხველს შეიძლება შერჩეს, ვინც საზღაურის შეთანასწორებას პირდაპირი მნიშვნელობით აღიქვამს და არ გაითვალისწინებს ამ სახარებისეული ალეგორიით გამოხატულ უფლისმიერ სათქმელს.

ამ სათქმელს უკვე რამდენჯერმე გაესვა ხაზი, კერძოდ, იმას, რომ „ვენახის მუშაკების“ იგავი არის უფლის გაფრთხილება როგორც პირველი ჟამის მუშაკებისათვის, ასევე უკანასკნელთათვის: პირველებმა იმთავითვე კეთილმორწმუნეობით განვლილი თავიანთი ცხოვრება ამპარტავნებითა და შურით არ უნდა შებღალონ და, რომ იტყვიან, წყალს არ უნდა გააყოლონ საღვთო ღვაწლი, არ დაკარგონ სიყვარული და თანადგომა მოყვასისადმი. ასეთნი მართლაც დგანან იმის საშიშროების წინაშე, რომ პირველნი გახდნენ უკანასკნელნი.

უკანასკნელი ჟამის მუშაკებმაც უფლის გაფრთხილებად უნდა მიიღონ ეს იგავი, რათა მათ, ღვთისათვის სათნო გზაზე გვიან შემდგართ, არ გაუნელდეთ ამ ღვაწლის სურვილი და ბოლომდე მიიყვანონ დაწყებული საქმე. ასეთნი - უფრო გვიანდელი, უკანასკნელი ჟამისანი - საღვთო ღვაწლისადმი თავიანთი დაუცხრომელი სწარფვით, გულმოდგინებით, თავდმაბლობითა და მორჩილებით გახდებიან პირველნი.

წმიდა იოანე ოქროპირი ამასთან დაკავშირებით ამგვარ განმარტებასაც დაურთავს: მორწმუნეებს შორისაც ხშირად ხდება ხოლმე ისე, რომ თავიდან (ესე იგი, პირველი ჟამიდან) ისინი თავიანთი სათნოებებით ბრწყინავენ, მაგრამ შემდეგ, თავიანთივე გულდაუდებლობით, სიზარმაცითა და დაუდევრობით, თანდათან კარგავენ ამ ბრწყინვალებას და საქმეც უკან მისდით, ბოლოს კი სულაც ვეღარ ერევიან ცოდვას და იღუპებიან. თუმცა მორწმუნეთა შორის მოიპოვებიან ისეთნიც, - განაგრძობს წმიდა მამა, - რომლებიც ჯერ ცოდვაში არიან და შემდეგ ინანიებენ, რითაც იმ პირველებზე უაღრეს და უპირატეს წარმატებას აღწევენ და სულსაც ასე გადაირჩენენ.

წმიდა იოანე ოქროპირის თქმით, ამგვარი პოლარიზებული მონაცვლეობა ადამიანმა რწმენაშიც შეიძლება განიცადოს და მოქალაქეობაშიც: „ნანდჳლვე ამას ადგილსა სიტყუაჲ უფლისაჲ ორისათჳსვე იგო: სარწმუნოებისათჳსცა და საქმეთათჳსცა“ - ბრძანებს წმიდა მამა. „სარწმუნოებაში“ იგი ღვთისადმი რწმენასა და სულიერ სათნოებებს გულისხმობს, „საქმეში“ კი გათვალისწინებული აქვს ხორციელი სათნოებები, ასევე ყოველდღიური საერო, ანუ სამოქალაქო ცხოვრებაში გაწეული ღვაწლი.

ძველ ქართულ მოქალაქობას, მოქალაქეობას, მის საღვთისმეტყველო შინაარსს, შესანიშნავად განმარტავს წმიდა გრიგოლ ფერაძე „მამაო ჩუენოს“ ლოცვის ერთ-ერთ განსამარტავ ნაწილში. მოქალაქე, ამ თვალსაზრისით, არის არა ქალაქის მცხოვრები, არამედ: „სამშობლოს ყოველი შეგნებული წევრი“ - იქნება იგი ქალაქლი, სოფლელი, მუშა, გლეხი თუ ინტელიგენტი. ამგვარი მოქალაქე კარგად გრძნობს თავის ერთადერთ ჭეშმარიტ, უდიდებ საკუთრებას - ეს არის ცხოვრება, მიბი მნიშვნელობა და პასუხისმგებლობა. აქედან გამომდინარე, მოქალაქეობა არის უფრო მეტი, ვიდრე საზოგადო მოღვაწეობა, და ამგვარი უბრალო მოქალაქეც უფრო მეტია, ვიდრე საზოგადო მოღვაწე“.

წმიდა გრიგოლ ფერაძე შეგვახსენებს, რომ წმიდათა ცხოვრების ამსახველი თხზულებების სათაურებში მუდამ მონიშნულია „ცხოვრება და მოქალაქეობა“ ამ წმიდანებისა, და არა „ცხოვრება და ღვაწლი“ ან მოღვაწეობა. წმიდა მამის აზრით, ამგვარი მოქალაქეობა „მოითხოვს შეგნებას, პატიოსნებას, მოითხოვს აზროვნებას, ფიქრს, მხნეობას, ჭკუას; მოქალაქეობა მოითხოვს ნათლიან თვალით საგნების დანახვას, წინადახედულებას, აუჩქარებლობას, სიმდაბლეს, რომელიც არაა მონის მაჩვენებელი, არამედ განათლებული ადამიანისა; მოქალაქეობა მოითხოვს სხვისი აზრის გაგონებას და ადამიანში ადამიანობის ძებნას და დაფასებას. ესაა შინაარსი ამ ჩვენი სიტყვისა. მოქალაქეობა არის მსხვერპლის გაღება, თვისი, საკუთარი თავის დაწვა - სხვისთვის გასანათლებლად... შინაარსი მოქალაქეობისა არის ცხოვრება და - ცხოვრება აწმყოში; იესო ქრისტე იმიტომ მოვიდა ამქვეყნად, რომ ადამიანისათვის ეს ცხოვრება და სარგებლობა აწმყოთი ესწავლებინა, ეს ეთქვა მათთვის: ვინც ამ ქვეყნის მოქალაქედ არ ვარგა (მოქალაქედ - იმ მნიშვნელობით, რა მნიშვნელობითაც იგი მე ვიხმარე), იგი არც იმ ქვეყნის მოქალაქედ გამოდგება“.

როგორც ჩანს, წმიდა იოანე ოქროპირის მიერ ხსენებულ „მოქალაქეობაში“ სწორედ ეს შინაარსი უნდა გავითვალისწინოთ, როდესაც გვეუბნება, რომ უფლის შეგონებაში („იყვნენ წინანი უკუანა და უკუანანი წინა“) რწმენასთან ერთად კაცის მოქალაქეობრივი ღვაწლიც უნდა მივიღოთ მხედველობაშიო. მაშასადამე, მოქალაქეობა და საღმრთო (და არა საწუთისოფლო) ღვაწლი ამ შემთხვევაში ერთმანეთს უტოლდება.

ბიბლიის კომენტატორთა მიერ ამ შეგონების კიდევ ერთი საღვთისმეტყველო მნიშვნელობა მოიაზრება, რომელიც იგავში წარმოდგენილი გამების, ანუ საათების შინაარსიდან მომდინარეობს. უკვე ითქვა, რომ ყველა ჟამის მუშაკები, გარდა მე-11-ისა, ძველი აღთქმის ჟამისანი არიან, ხოლო მეათერთმეტისანი - უკანასკნელი ჟამის, ანუ უფალ იესო ქრისტეს ხორციელად მოსვლის ჟამის მუშაკებს წარმოადგენენ იგავში. ღმერთმა თავის ვენახში პირველად ძველი აღთქმის მუშაკებს მოუწოდა, მაგრამ ისინი - პირველნი, საბოლოოდ უკანასკნელებად დარჩნენ. ამის მიზეზი გახდა როგორც მათი გადაჭარბებული წარმოდგენა საკუთარ უცოდველობასა და უპირატესობაზე, მათი აზრით, ცოდვილ წარმართებთან შედარებით, ასევე მათ მიერ ამ ცოდვილ წარმართთა უარყოფა და შეუწყნარებლობა. ყოველივე ამან განსაკუთრებული სიმძაფრით სწორედ უკანასკნელი ჟამის მუშაკობისას იჩინა თავი, ანუ უფალი იესო ქრისტეს ხორციელად მოსვლის ჟამს. ყველამ, ვინც ამ დროს ჯიუტად ირწმუნა საკუთარი სულიერი უპირატესობა, ის საზარელი დაცემა განიცადა, რაზეც უფლის ეს შეგონება გვაფრთხილებს - „იყვნენ წინანი უკუანა... “ .

ამიტომ ფიქრობენ, რომ „ვენახის მუშაკების“ იგავში უფლის გაფრთხილებასთან ერთად გამოთქმულია წინასწარმეტყველებაც იმ იუდეველთა გაკიცხვასა და უარყოფაზე, რომელთაც პირველებმა მიიღეს აღთქმა ღვთისაგან, მაგრამ მათ დაარღვიეს ეს აღთქმა და ამ მიზეზით დაკარგეს კიდეც ეს თავიანთი პირველობა. იგივე წინასწამეტყველება, რა თქმა უნდა, წამართებზეც გამოითქმება იგავში, იმ წარმართებზე, რომლებიც საკუთარი უპირატესობით თავმომწონე იუდეველებმა უარყვეს, და ისინი: „სარწმუნოებითა ქრისტესითა წინა იქმნენ და პატივი უზეშთაესი მიიღეს“ - დაასკვნის წმიდა იოანე ოქროპირი. სწორედ ამ „უზეშთაესი პატივით“ შეუთანასწორდნენ წარმართები, ანუ უკანასკნელნი, უკუანანი - წინანს, პირველებს, ანუ იუდეველებს, და ისინი მათზე უპირატესნიც კი დარჩნენ უფლის თვალში.

წმიდა იოანე ოქროპირი ამ „უსაკჳრველესად ქმნულ“ პოლარიზებაზე შენიშნავს, რომ უფალმა იესო ქრისტემ თავის იგავში ის წინასწარმეტყველება გაგვიცხადა, რომელიც იუდეველებს სასჯელად დაატყდათ თავს, ქრისტეს ეკლესიის გულმოდგინე მრევლი კი მას ღვთის წყალობის სახით მიიღებს. როგორი მოულოდნელობითაც აღსრულდება ამ იგავში შეთანასწორება უკანასკნელი მუშაკების საზღაურისა პირველთან, ასეთივე მოულოდნელობით აღსრულდებაო წინასწარმეტყველება პირველთა უკანასკნელობაზე და „უკუანათა“ პირველობაზე (უპირატესობაზე), - განგვიმარტავს წმიდა იოანე ოქროპირი.

წმიდა ლუკას სახარებაში, მე-13 თავში, უფალი იესო ქრისტე ქადაგებისას სწორედ ამ წინასწარმეტყველებას გვამცნობს. მეტად საგულისხმოა ის, რომ თავის ამ ქადაგებასაც უფალი ამავე შეგონებით დაასრულებს: „და აჰა ესერა არიან უკუანასკნელნი, რომელნი იყვნენ პირველ, და არიან პირველნი, რომელნი იყვნენ უკუანაჲსკნელ“ (ლუკა 13,30).

როგორც კომენტატორები გვაფრთხილებენ, უფლის ეს შეგონება არ ნიშნავს იმას, რომ პირველნი მუდამ გახდებიან უკანასკნელნი ან უკანასკნელნი ყოველთვის პირველნი იქნებიან. უფალი ამის აუცილებლობაზე ან გარდაუვალობაზე კი არ მიგვითითებს, არამედ მხოლოდ შესაძლებლობაზე, კერძოდ იმაზე, რომ შესაძლებელია - უკანასკნელი თავისი სინანულით გახდეს პირველი, პირველმა კი თავისი ამპარტავნებით დაკარგოს ღვთივმონიჭებული უპირატესობა და უკანასკნელად იქცეს.

ამ შეგონებით უფალი იესო კი არ გვიბრძანებს, კი არ დაგვიდგენს რაიმე კანონს, რომლის შესრულება-დარღვევა გარდაუვალ ხსნას ან დაღუპვას უქადის კაცს, არამედ მხოლოდ გვაფრთხილებს, გვირჩევს, ზრუნავს ჩვენთვის და გვიხსნის იმ წესსა და პრინციპს, რისი მიხედვითაც უნდა მუშაკობდნენ ქრისტეს ვენახის მუშაკები, და რა საზომითაც მიეცემათ მათ ქრისტესაგან საზღაური, უზეშთაესი ჯილდო - უფლის წყალობა! სწორედ ამ გაფრთხილებას იმეორებს წმიდა იოანე მახარებელი და ღვთისმეტყველი თავის მე-2 ეპისტოლეში: „ეკრძალენით თავთა თქუენთა, რაჲთა არა წარვწყმიდოთ, რაჲ-იგი ვქმნენით, არამედ სასყიდელი სავსებით მივიღოთ“ (2 იოანე, 8). აღიარებულია, რომ წმიდა იოანეს ეს სიტყვები „ვენახის მუშაკების“ იგავის სათქმელის გასაღებს წარმოადგენს.

„მრავალნი არიან ჩინებულ და მცირედნი რჩეულ“

როგორც უკვე ითქვა, ახლახან განხილული შეგონება მეორდება და დასკვნის სახითაც მოსდევს „ვენახის მუშაკების“ იგავს. მაგრამ მას მიერთვის მეორე, არანაკლებ მნიშვნელოვანი და საგულისხმო შეგონება: „ესრეთ იყვნენ წინანი უკუანა, და უკუანანი წინა, რამეთუ მრავალნი არიან ჩინებულ და მცირედნი რჩეულ“ (მათე 20,16).

არსებობს ვარაუდი, რომ ბოლო სიტყვები - „მრავალნი არიან ჩინებულ და ბცირედნი რჩეულ“ - გვიანდელი ჩამატებული უნდა იყოს და იგი მექანიკურად არის გადმოღებული წმიდა მათეს სახარების 22-ე თავიდან, სადაც ვკითხულობთ: „რამეთუ მრავალ არიან ჩინებულნი და მცირედ - რჩეულნი“ (მათე 22,14). ეს შეგონება მოსდევს იგავს „მეფის ძის ქორწილზე“. ამ იგავის მიხედვით, ქორწილში მოწვეულთა შორის არიან ისინი, რომელთაც უდებ-ყვეს, ანუ უარყვეს მეფის მოწვევა და არ ინებეს მისი ძის ქორწილში მისვლა. მაგრამ არიან ისეთნიც, რომელნიც მეფის ბრძანებით შემოკრიბეს გზებიდან და ქუჩებიდან, და ყველანი, ბოროტნიც და კეთილნიც, ქორწილში იწვიეს. მაშასადამე, ამ იგავშიც არიან პირველად მოწვეულნი, რომელთაც თვითონვე, თავისი ნებით დაკარგეს მოწვევა და ვერ იგემეს ქორწილი; მაგრამ ასევე არიან უკანასკნელად წვეულნი, ქუჩის მკვიდრნი, პატივაყრილნი, და სწორედ მათ ერგოთ ქორწილის მხიარულება და სიტკბო.

ასე რომ, წმიდა სახარების ამ ორ იგავში („მეფის ძის ქორწილი“ და „ვენახის მუშაკები“) უფალ იესოს მსგავსი იგავური სათქმელი აქვს. ამაზე მეტყველებს ის, რომ უფალმა ორივეს ერთი და იმავე შინაარსის შეგონება აახლა.

ზოგიერთი კომენტატორისათვის „ვენახის მუშაკების“ იგავში „ჩინებული“, ანუ მოწვეული, არის ყველა ის, ვინც მოიწვიეს, ვისაც მოუწოდეს, მაგრამ ისინი არ მივიდნენ ვენახში: „რჩეული“ კი ის არის, ვინც მოვიდა, იმუშაკა და, ასე თუ ისე, მიიღო თავისი კუთვნილი საზღაური. აქედან გამომდინარე, ვენახის ყველა მუშაკი რჩეული ყოფილა, ხოლო ჩინებულნი, ანუ მოწვეულნი, ვენახის გარეთ დარჩნენ.

თუმცა ამგვარ ახსნას არ ეთანხმება კომენტატორთა დიდი ნაწილი. მათი თქმით, უფალი ყველას მოუწოდებს და თან მარადის მოუწოდებს სამუშაკოდ თავის ვენახში. იგავში ამაზე მეტყველებს სხვადასხვა ჟამის მუშაკობა. ამ მრავალ წვეულთა, ანუ ჩინებულთა შორის მხოლოდ მცირედნი იპოვებიან, რომელნიც მზად არიან იმისათვის, რომ არა მარტო ისმინონ, არამედ ღირსეულადაც მიიღონ უფლის, მოწოდება. ყველა მუშაკს უფლისაგან საკუთარი ჟამი აქვს განკუთვნილი მუშაკობისათვის. ყოვლადშემწყნარებელი უფალი იმ მიზნით მოუწოდებს მარადის კაცთა მოდგმას, რომ ყველას მიეცეს შესაძლებლობა, მზად-მყოფი შეეგებოს მის მოწვევას.

მაგრამ რას ნიშნავს - იყო მზად უფლის მოწოდების მისაღებად? ეს ნიშნავს უარი თქვა ყველა საკუთარ ბოროტ გულისთქმაზე, თავმდაბლობით დაემორჩილო ღვთის ნებას, არ მიიჩნიო თავი ჯილდოს მიღების ღირსად, არამედ იმუშაკო, და იმუშაკო - ღვთის სადიდებლად! სწორედ ასეთნი და ამათ მსგავსნი დაჯილდოვდებიან ერთადერთი სამართლიანი საზღაურით - ღვთის წყალობითა და შეწევნით მიღებული ზეციური სასუფევლით!

წშიდა იოანე ოქროპირი საგანგებოდ შენიშნავს, რომ მცირედთა რჩეულობა არ ნიშნავს იმას, თითქოს უფალი ერთს გამოარჩევს და მეორეს კი განაგდებს: „ნუ იყოფინ!“ ნურასოდეს იფიქრებთ ამასო, - გვაფრთხილებს წმიდა მამა. რჩეულობა ოდენ უფლის ნებით კი არ მიეკუთვნება მცირედთ, არამედ ისინი საკუთარი ნებით, სათნო ცხოვრების წესით და უფლის წყალობით მოიპოვებენ ღვთის წინაშე თავიანთ რჩეულობას. დიახ, ჭეშმარიტად მხოლოდ მცირედნი არიან რჩეულ!

მაგრამ ყოვლადსახიერი ღა ყოვლადმოწყალე ჩვენი უფალი არც იმათ ივიწყებს, რომლებსაც ჯერ კიდევ გასავლელი აქვთ რჩეულობამდე მისასვლელი ვიწრო და გრძელი გზა. იგი სიყვარულით ეუბნება მათ: „არა თქუენ გამომირჩიეთ მე, არამედ მე გამოგირჩიენ თქუენ“ - (იოანე 15,16). წმიდა იოანე ოქროპირის თქმით, ამ სიტყვებით უფალი გაგვიცხადებს თავის მარადიულ სურვილს, რომ უსაზღვრო მოთმინებით ეძიოს ჩვენი სიყვარული!

ამასვე მოწმობს უფლის ამ სიტყვებს მოდევნებული შემდგომი მუხლი, სადაც გაბრწყინებულია იესო ქრისტეს „ყოველთამიმართი“ და „ყოველჟამიერი“ სიყვარულის მცნება: „რამეთუ ესე არს მცნებაჲ ჩემი, რაჲთა იყუარებოდით ურთიერთას, ვითარცა მე შეგიყუარენ თქუენ“ (იოანე 15,17).

„ვენახის მუშაკების“ იგავის განმარტების დასასრულ კიდევ ერთხელ მოვუსმინოთ ჩვენს წმიდა მამას, იოანე ოქროპირს, რომელიც გულისშემძვრელი მზრუნველობით გვანუგეშებს თავის სააღდგომო ქადაგებაში და ამბობს:

„ვინც არის კეთილმოსავი და ღვთის მოყვარული, დაე, დატკბეს ახლა ამ წმიდა და ნათელი დღესასწაულით! ვინც არის კეთილგონიერი მონა, დაე, სიხარულით შევიდეს თავისი უფლის სიხარულში! ვინც გაისარჯა მარხვაში, დაე, მიიღოს მთელი კუთვნილი!

ვინც მოვიდა მესამე ჟამის შემდეგ, მადლობდეს და გაიხაროს! ვინც მოასწრო მოსვლა მხოლოდ მეექვსე ჟამის შემდეგ, დაე, არ შეწუხდეს, რადგან არაფერი დააკლდება; მეცხრე ჟამამდეც რომ დაეყოვნებინა, მაინც შეუდგეს ყოველეგვარი ეჭვის გარეშე. და თუ მხოლოდ მეთერთმეტე ჟამს მოასწრო მოსვლა, თავის დაყოვნებას ასეთიც კი არ უნდა შეუშინდეს, რადგან ჩვენი მოყვარული სახლის მეუფე უხვია; იგი უკანასკნელსაც ისე მიიღებს, როგორც პირველს; მეთერთმეტე ჟამს მოსულსაც ისე დაამშვიდებს, როგორც მშრომელს პირველი ჟამიდან. იგი პირველისთვისაც ირჯება და უკანასკნელისთვისაც იჩენს მოწყალებას; იმასაც აძლევს და ამასაც; კეთილი მუშაკობის გამო ხარობს, მაგრამ კეთილ განზრახვასაც იღებს სიყვარულით; მუშაკობასაც მიაგებს კუთვნილ პატივს და კეთილ განწყობასაც აქებს.

ასე რომ, ყველანი შეხვალთ თქვენი უფლის სიხარულში! პირველებიც და უკანასკნელნიც მიიღებთ ჯილდოს! მდიდარნო და ღარიბნო, იხარეთ ერთმანეთით! მმარხველნო და არამმარხველნო, ყველამ იხარეთ! ტრაპეზი ძალზე უხვია: ყველანი დაპურდებით! ყველანი დატკბებით რწმენის ფუფუნებით! ყველამ ისარგებლოს მადლიანი სიმდიდრით!“

მასალა შეკრიბა და შეადგინა დოდო (მარიამ) ღლონტმა
„იგავნი უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესნი“
ტომი 2, თბილისი, 2004 წ.