ფსალმუნნის ძველ-ქართულ სიტყვათა,
გეოგრაფიულ ადგილთა და ისტორიულ მოვლენათა განმარტებანი

ებრაელი ერის აღთქმულ ქვეყანაში მოგზაურობის დროს, აბირონი და დათანი, ებრაელთა ზოგიერთ სხვა თავკაცებთან ერთად, შეითქვნენ მოსესა და მისი ძმის აარონის წინააღმდეგ, რის გამოც უფლის განგებით ისინი შთანთქა მიწამ მათი სახლობითურთ. მათთან ერთად დაისაჯა ისარის ძე კორე, რომელმაც მოიწადინა აარონის თანასწორად ყოფა და იყო ერთ-ერთი მოთავე შფოთისა. მათი მომხრენიც, 250 კაცი, დაიწვნენ უფლის მიერ ზეციდან მოვლენილი ცეცხლით (რიცხვ: XVI თ.).

„განვხეთქნეთ აპაურნი მათნი და განვაგდოთ ჩვენგან უღელი მათი“ - ე.ი. გამოვიხსნათ თავი იმათი უფლობისაგან ანუ ბატონობისაგან და ყოველივე ვალდებულება, რაიც მათ დაგვაკისრეს, განვიშოროთო ჩვენგან {იმათში იგულისხმება ღვთის წინააღმდგომი მიწიერი ძალები - იხ. ფსალმ. 2, 1-3}

{სულხან-საბას განმარტებით - „არე“ („ჰარე“) აღნიშნავს ატმოსფეროს ქვედა ნაწილს, რომელშიც უშუალოდ უწევთ ადამიანებს და უმრავლეს ცოცხალ არსებებს ცხოვრება}

ებრაელთა აღთქმულ ქვეყანაში შესვლისას ასირიის მეფემ შემოიკრიბა სხვა მრავალი მეფენი და თავს დაესხა ისრაელიანებს; მაგრამ ისუ ნავემ (ისუ ნავეს ძემ) დაამარცხა ისინი და მოკლა მათი მეფე აბინი. გაანადგურა ასევე მასთან მშველელად მისული მეფენი მადიამისა, სემერომისა და დიდი დალმათიისა და დაიპყრო მათი ქალაქები (ისე ნავე XI თ.).

„იდუმიამდე აღვიკუართნე ხამლნი ჩემნი“ ნიშნავს - „იდუმიაზე დავდგამ ჩემს ჩექმას“, ანუ „იდუმიას დავიპყრობ“.

აღმსთობა - დილას ადრე ადგომა, ან სწრაფად წამოდგომა (ს.ს. ორბელიანი)

ბაბილონის მეფემ ნაბუქოდონოსორმა (გამეფდა 605 წ. ქ.შ.-მდე) დაარღვია ტაძარი იერუსალიმისა და დაატყვევა ისრაელნი, რომელთაც ბაბილონის ტყვეობაში გაატარეს 70 წელი, ბაბილონში კიროსის გამეფებამდე, რომელმაც გაანთავისუფლა ისრაელნი ტყვეობისაგან (ქ.შ.-მდე 526 წ.).

ბილწი ფეგორის სჯულის საწინააღმდეგოდ, ძველი აღთქმის მოძღვრებმა დაადგინეს წესი, რომლის თანახმად ღვთისმსახურება უნდა ჩატარებულიყო შესამოსლით (გამოსლ. 28, 42-43).

ბელფეგორის სახედ მიჩნეულია ბერძნული კერპი პრიაპოსი, რომაულად მუტტინა. ბერძნულ-რომაული მითოლოგიის მიხედვით, პრიაპოსი იყო ძე დიონისისა და აფროდიტისა, ბარაქისა და ტკბილ განცდათა ღვთაება, ითვლებოდა მევენახეობის, მებაღეობის, მეთევზეობის მფარველად, ბაღების, ვენახების, მინდვრების, თხებისა და ცხვრების ფარათა მცველად. გამოისახებოდა გრძელ ტანსაცმელში გამოწყობილ სანდომიან-სახიან და წვერებიან ხნოვან მამაკაცად, რომელსაც ერთ ხელში ეჭირა საბაღო დანა, ხოლო მეორეში - კალათა ხილით. მისი რკინის კერპი ედგად ტაძრებში, ხოლო ხის და ქვის კერპებს ჩვეულებრივ დგამდნენ ზვრებსა და ბაღებში, საფრთხობელის მაგივრად.

ბჭე ეწოდება აგრეთვე ციხე-გალავანს, რომელშიც ასეთი შესასვლელია დატანებული, ციხის ბჭე.

ბჭე-ს ეძახდნენ ასევე სადავო საქმის გამრჩევს, მოსამართლეს, მედიატორს.

ქრისტეს შობამდე 1824 წელს, შიმშილით შეწუხებული ებრაელი ხალხი შეეხიზნა ამ მშვენიერ და ნაყოფიერ მხარეს მათი თანამემამულის იოსების (იაკობის და რახელის შვილი) იმედით, რომელიც ეგვიპტის მაშინდელი ფარაონის კარზე მის მიერ პირველ კაცად ითვლებოდა. ებრაელებმა ეგვიპტეში დაჰყვეს 215 წელიწადი, რის შემდეგაც უფალმა მრავალი სასწაულით და საკვირველმოქმედებით და მოსე მოციქულის წინამძღოლობით გამოიყვანა ისინი იქიდან, დაუმორჩილა მრავალი წარმართი (ურჯულო, და დაამკვიდრა სარწმუნოების მიმდევარი) ერი და დაამკვიდრა წინათვე აღთქმულ ქვეყანაში, ქანაანში, ანუ პალესტინაში.

„ესერა გვესმა, ესე ეფრათას“ - ე.ი. შევიტყვეთ, რომ დავითი ეფრემის ქვეყანაში იყოო.

ზოგჯერ საღმრთო წერილი „ეფრემად“ მოიხსენიებს სრულიად ებრაელ ხალხს, უფრო ზუსტად, იმ ათ ტომს ისრაელიანთა, რომელნიც განუდგნენ სოლომონის შვილს რობოამს და საკუთარი სამეფო შექმნეს.

ახლა ვასილისკოსს უწოდებენ სამხრეთ ამერიკის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში (კერძოდ - ღვიანაში, ანუ გვინეაში) მობინადრე ჯოჯოს (დიდ ხვლიკს), რომელსაც ზურგზე ასხია მეტად მაგარი ქერეჭი, ხოლო მოკუზული ხერხემლის გასწვრივ ეკლის მსგავსი გამონაზარდები აქვს. ცხოვრობს ხეებზე და იკვებება ჭია-ღუით.

„ვაშა, ვაშა!“ გვხვდება სხვა ფსალმუნებშიც და შეიძლება იმ შემთხვევაში სხვა მნიშვნელობა გააჩნდეს. მაგ. „ვაშა, ვაშა სულსა ჩუენსა“ (34, 25) - ამ შემთხვევაში გამოხატავს მოწონებას, კმაყოფილებას. ეს ტერმინი ასევე შეიძლება ქების, აღტაცების მნიშვნელობითაც გვხვდებოდეს: „ვაშა უკუე, ვაშა შენსა ქებასა და დიდებასა“ („შესხმა სუეტის ცხოველისა, აღწერილი მცხეთის კათალიკოზის არსენის მიერ“, X ს.).

{გავიხსენოთ, რომ სახარებაში „ტრედი“ სულიწმიდის სახეა (მათე 3, 16). მაშასადამე, მეფე დავითი ითხოვს სულიწმიდის მადლს, რომელიც აღამაღლებს მას ამქვეყნიურ ამაოებაზე (ამას ნიშნავს „ავფრინდე“) და სულიერი სიმშვიდეს მოუპოვებს}

თაბორის მთა იმით არის გამორჩეული, რომ სწორედ აქ იცვალა ფერი უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემ (მათე 17, 1-13; მარკ. 9, 2-13; ლუკა 9, 28-36).

ამ ეპითეტს მეფე-წინაწარმეტყველი დავითი იყენებს იესო მაცხოვრის აღსანიშნავად, რომელიც იქცა „ქვაკუთხედად“ ძველი და ახალი აღთქმებისა, ანუ შეაკავშირა ებრაელი და წარმართი ერები, რასაც ადასტურებენ თვით უფალი (მათე 22, 42) და მისი მოციქულები (I პეტ. 2, 7; ეფეს. 2, 20).

{„თხზვა“ აგრეთვე აღნიშნავს მწერლის შემოქმედებით პროცესს (თხზულება - ლიტერატურული, სამეცნიერო და მისთ. ნაწარმოებები).

„თხზვა“ - ძველ-ქართულში იგივე „წვნას“, ანუ რაიმეს დაწვნას ნიშნავს (თხზული - დაწნული)}

{წმიდა მამათა სწავლებით წმიდა წერილი (ბიბლია) უამრავ იგავურ სწავლებას თუ გადმოცემას შეიცავს, რასაც ადასტურებს არა მხოლოდ მეფე-წინასწარმეტყველი დავითი, არამედ მათე და მარკოზ მახარებელი მოციქულები (მათე 13, 34-35; მარკ. 4, 33-34)}

პორფიროსანი დავით მეფის და მისი უფროსი ძის სოლომონის ზეობის ხანაში იერუსალიმმა მთელს ქვეყანაზე გაითქვა სახელი თავისი სიმდიდრით, განსაკუთრებით იმ დიდებული ტაძრით, რომელიც აღაშენა სოლომონმა, ბრძენად წოდებულმა. მაგრამ მას შემდეგ, რაც ისრაელს მოაკლდა კეთილმსახური მეფენი და შემცირდა ღვთის-მსახურება, მის მცხოვრებთა ცოდვების გამო იერუსალიმის დიდებაც დაკნინდა. სოლომონმა ეს ტაძარი აღაშენა იმ ადგილზე, რომელზეც აბრაამმა განამზადა ძე თვისი ისააკი შესაწირავად (შესაქმე). ტაძრის მშენებლობა სოლომონმა დაიწყო ქრ. შ-მდე 1008 წელს და აღასრულა და აკურთხა 999 წელს. დღეს მის ადგილას არის ომარის მეჩეთი.

{ერთ-ერთი წინასწარმეტყველების თანახმად, ანტიქრისტემ სწორედ ამ ადგილას უნდა აღაშენოს ახალი ტაძარი, დაიდგას მსოფლიო მპყრობელის ტახტი და მართოს ქვეყნიერება}

იუდეანთა მეფის სედეკიას მეფობის მეთერთმეტე წელს იერუსალიმი დამხობილ იქნა ბაბილონის ძლევამოსილი და ურჯულო მეფის ნაბუქოდონოსორის მიერ, რომელმაც მეფე სედეკიას თვალები დასთხარა, ხოლო დიდ-მშვენიერი ტაძარი სოლომონისა აღმოფხვრა და დასწვა საძირკვლამდე. მან ესეც არ იკმარა, აჰყარა ისრაელნი და ტყვედ წაასხა ბაბილონში. ებრაელებმა ბაბილონის ტყვეობაში დაჰყვეს 70 წელი. როცა ებრაელები განთავისუფლდნენ ბაბილონის ტყვეობიდან და დაბრუნდნენ იუდეაში, მათ კვლავ აღაშენეს იერუსალიმი და აღადგინეს სოლომონის ტაძარი.

ქრისტეს შემდეგ 70 წელს იერუსალიმი აიღეს რომაელებმა. 636 წ. იერუსალიმი დაიპყრეს სარაცინებმა. 1099 წელს ჯვაროსნებმა გოდფრიდ ბულონელის მეთაურობით, რომელიც იყო ბულონიის პროვინციის (საფრანგეთში) ჰერცოგი, გაათავისუფლეს იერუსალიმი სარაცინთაგან და დაამყარეს თავიანთი მმართველობა. გოდფრიდ ბულონელი შეიქმნა მმართებელი იეურუსალიმისა და უწოდა თავს „უფლის საფლავის მცველი“. მის შემდეგ გამეფდა მისი ძმა ბალდუინ I, რომელიც უკვე იწოდებოდა იერუსალიმის მეფედ.

{გადმოცემის თანახმად, სწორედ ბალდუინმა ჩამოუტანა დიდ მეფეს ქართველთა დავით აღმაშენებელს ის წმიდა ბარძიმი („გრაალი“), რომლითაც იესო ქრისტემ აზიარა თავისი მოციქულები (მათე 26, 27-28) და რომელიც ქრისტეს მოწაფემ იოსებ არიმათიელმა (მარკ. 16, 42-46) აღავსო მაცხოვრის სისხლით}

ევროპელ ჯვაროსანთა ბატონობამ დიდხანს ვერ გასტანა იერუსალიმში, 1187 წელს იგი დაიპყრო ეგვიპტის სულთანმა სალ-ად-დინმა (სალადინმა). და ბოლოს, 1517 წ. იერუსალიმი აიღეს თურქებმა და დღემდე ფლობენ მას.

{ავტორს, ბუნებრივია, არ ექნებოდა ცნობა იმის შესახებ, რომ 1917 წ. იერუსალიმი დაიკავეს ინგლისელებმა და განაგებდნენ მას 1947 წ-მდე. გაეროს გენერალური ასამბლეის გადაწყვეტილებით 1947 წ. 29 ნოემბრიდან იერუსალიმს უნდა მინიჭებოდა დამოუკიდებელი ადმინისტრაციული ერთეულის სტატუსი, რომელიც უნდა განეგო თავად გაეროს. არაბეთ-ისრაელის ომის შემდეგ (1947-1949 წ.წ.) იერუსალიმი გაყოფილ იქნა ორ ნაწილად. აღმოსავლეთი ნაწილი დარჩა იორდანიის მფლობელობაში, ხოლო დასავლეთი ნაწილი დაიკავეს ებრაელებმა. 1950 წელს, გაეროს გადაწყვეტილების მიუხედავად, რომ იერუსალიმს უნდა ჰქონოდა დამოუკიდებელი ადმინისტრაციული ერთეულის სტატუსი, ისრაელის მთავრობამ იერუსალიმის დასავლეთი ნაწილი გამოაცხადა დედაქალაქად, სადაც გადაყვანილ იქნა ისრაელის პარლამენტი და მთავრობა. 1967 წ. ივნისში ისრაელმა დაიპყრო იერუსალიმის აღმოსავლეთი ნაწილიც, ხოლო 1980 წლის ივლისში გამოაცხადა იერუსალიმი ისრაელის „მარადიულ და განუყოფელ“ დედაქალაქად}

აღნიშნულ ფსალმუნში გახსენებულია ისუ ნავეს ძის წიგნში აღწერილი უფლის სასწაული, რომლის მიხედვით იორდანემ შეწყვიტა დინება და გზა მისცა იერიქოს დასაპყრობად მიმავალ ებრაელებს ეგვიპტიდან მოგზაურობის დროს (ისუ ნავე 3, 13-17).

მდინარე იორდანე იმითაც არის მეტად ღირსშესანიშნავი, რომ სწორედ აქ ინება იესო მაცხოვარმა ნათლის-ღება ჩვენი განახლებისა და გადარჩენისათვის (მათე 3, 13-17).

{იაკობის „შერკინება ღმერთთან“ არ უნდა გავიგოთ პირდაპირი მნიშვნელობით. ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს დადებითი „ღვთისმბრძოლობის“ მოვლენასთან, რაც გულისხმობს ადამიანის ძალისხმევას ღმერთთან მისაახლებლად, მის შესამეცნებლად. ეს რომ ასე არ იყოს, მაშინ ღმერთი არ აკურთხებდა იაკობს (შესაქ. 32, 28). ყურადღება უნდა მივაპყროთ იმასაც, რომ იაკობი „აიძულებს“ ღმერთს აკურთხოს იგი (იქვე 32, 26), რაც დადასტურებაა სახარებისეული მცნებებისა „სასუფეველი ცათაჲ იიძულების“ (მათე 11, 12) და „ითხოვდით და მოგეცეს თქუენ; ეძიებდით და ჰპოოთ; ირეკდით და განგეღოს თქუენ“ (მათე 7, 7; იხ. I კორ. 4, 20). შეიძლება ითქვას, რომ „ისრაელი“ სულიერი ცნებაა და არა ფიზიკური და აღნიშნავს ხალხს, ერს, პიროვნებას, რომელიც ეძიებს ღმერთს, იბრძვის ღმერთთან მისაახლებლად. ასე რომ, იაკობი წარმოადგენს ყოველი ღმერთის მაძიებელი ხალხის („ისრაელის“) სულიერ წინაპარს, სულიერ მამათმთავარს. ასევე „ახალი ისრაელის“, ანუ ყველა მართლმადიდებელი ხალხის მამათმთავრად შეგვიძლია მივიჩნიოთ იგი და ჩავთვალოთ, რომ მასზე მოწეული უფლის კურთხევა: „განძლიერდი ღმრთისა თანა და კაცთა თანაცა ძლიერ იყო“ (შესაქ. 32, 28) - ყველა ჭეშმარიტ აღმსარებელ ერზე თუ პიროვნებაზე ვრცელდება}

მეფე დავითმა მოისურვა სჯულის კიდობნის იურუსალიმში გადატანა, მაგრამ გზაზე მოგზაურობისას შეფერხდა, რის გამოც იძულებული გახდა, კიდობანი სამ თვეს აბიდდარის სახლში დაეტოვებინა, რის შემდეგაც მაინც გადაიტანა იერუსალიმს (II მეფ. VI თ.).

აღნიშნულ ფსალმუნში ეს სიტყვა შეიძლება იხმარებოდეს - აუგის, შერცხვენის მნიშვნელობითაც.

ეს კეთილ-სურნელოვანი ხე დღესაც ხარობს ლიბანის მთის აღმოსავლეთით, ტავრაზე (პატარა მთა მცირე აზიაში), ატლასის მთაზე (ჩრდ. დას. აფრიკა). ასევე მას საგანგებოდ აშენებენ სხვადასხვა ქვეყნების ბოტანიკურ ბაღებში.

{სულხან-საბას მიერ „კედარი“ განიმარტება, როგორც „ბნელი საჭმუნავი“, რაც სავსებით შეესიტყვება აღნიშნული ფსალმუნის პათოსს და გვაფიქრებინებს, რომ ამ შემთხვევაში ალეგორიულ, იგავურ გამოთქმასთან უნდა გვქონდეს საქმე: „დავემკვიდრე მე საყოფელთა თანა კედარისათა“ - ე.ი. ბნელი საჭმუნავი შემეყარაო}

აგრეთვე კედარი ერქვა ისმაილის ერთ-ერთ ძეს (დაბ. 25, 13), რომლის სახელის მიხედვით არსებობს გეოგრაფიული ადგილი (იერ. 49, 28), რომელსაც ალბათ ახსენებს დავით მეფე.

{სულიერი გაგებით „კედარი“ ცხოვრების ხის სიმბოლოა. ნიშანდობლივია, რომ სწორედ კედარი იზრდებოდა უფალ იესო ქრისტეს კვართის დაფლვის ადგილას მცხეთაში. წმინდა ნინოს დროს, ტაძრის მშენებლობისას, ეს კედარი მოჭრეს, სვეტად (ბოძად) გამოთალეს და მოინდომეს მისი აღმართვა იმავე ადგილას (უფლის კვართის საფლავთან) ქრისტიანული ტაძრის დედაბოძად, სიმბოლოდ ცხოვრებისა და ცნობადის ხისა. მაგრამ მშენებლებმა მას ძვრაც ვერ უყვეს. მხოლოდ წმიდა ნინოს ლოცვის შემდეგ, ეს სვეტი აღმართეს ანგელოზებმა და დააყენეს სასურველ ადგილას და სწორედ იქ აშენდა პირველი ტაძარი საქართველოში (სვეტიცხოვლის პირველი სახე), რომელსაც ზემოთ მოთხრობილი სასწაულის გამო „სვეტი-ცხოველი“, ანუ თანამედროვე ენით თუ ვიტყვით - „ცოცხალი ბოძი“ ეწოდა}

{თანამედროვე მნიშვნელობით კიცხევა ნიშნავს აგრეთვე - დაძრახვას, დაგმობას}

{ღვთისმეტყველნი თვლიან, რომ მთლიანად 21-ე ფსალმუნი არის წინასწარმეტყველება მაცხოვრის შესახებ, რასაც ადასტურებს „ახალი აღთქმა“: „და ვითარცა ჯუარს აცუეს იგი (იესო ქრისტე), განიყვეს სამოსელი მისი და განიგდეს წილი, რაჲთა აღესრულოს თქმული იგი წინასწარმეტყუელისა მიერ, რომელსა იტყვის: განიყვეს სამოსელი ჩემი მათ შორის და კუართსა ჩემსა ზედა განიგდეს წილი (მათე 27, 35; იოანე 19, 23-24)}

{ვფიქრობთ, ავტორისეული განმარტება არ უნდა იყოს ზუსტი, რადგან სულხან-საბას „სიტყვათა კონაში“ ეს სიტყვა განიმარტება როგორც „თუთა“: „ესე არს ჟოლა, რომელსა სომხურად თუთა ეწოდება, რამეთუ ლათინურად სიკომოროს ჟოლას ჰქვიან, ვითარმედ სიკო - ლეღვი, მოროს - სულელი (II ნეშტ. 9, 57)“. თუმცა სხვაგან სულხან-საბა ამგვარად განმარტავს ამ სიტყვას: „ეგვიპტური ლეღვი - ლეღუსუარი (იერ. 29, 17)}