სიტყვა „გამოსყიდვის“ მნიშვნელობა მოციქულთა მიხედვით
ჯვრისა და აღდგომის განუყოფელ კავშირს მოციქულები ჩვეულებრივ ერთი ცნებით გამოხატავენ. ეს არის „გამოსყიდვა“ (საღვთისმეტველო ტერმინოლოგიაც მას ამავე მნიშვნელობით ხმარობს), რაც პირდაპირ აღნიშნავს „გამოსასყიდს“, „საფასურის გადახდას“. ეს საკმაოდ ნათელი და ცოცხალი ცნება ყველასთვის გასაგებად ხელმისაწვდომია. მაგრამ ამ სიცხადემ ხელი ვერ შეუშალა კითხვების წარმოშობას, რომლებიც არსობრივად გადარჩენასაც კი არ ეხებიან (მით უმეტეს, რომ ტერმინს მხოლოდ სიმბოლური, ალეგორიული დატვირთვა აქვს). შემდგომი კითხვების თავიდან ასაცილებლად წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველი სიტყვა „გამოსყიდვის“ აზრს შემდეგნაირად განსაზღვრავს:
„ჩვენთვის დათხეული ეს დიადი და ყოვლად ჩინებული სისხლი ღმრთისა, მღვდელთმთავრისა და მსხვერპლისა ვისთვის და რისთვის დაიღვარა? ჩვენ, მაცდურის ტყვეობაში ჩავარდნილები, ცოდვას მივეყიდეთ და გემოთმოყვარების ფასად დაზიანება შევიძინეთ. თუ გამოსასყიდს დამატყვევებელს უხდიან, მაშინ ისმის კითხვა, ვის და არა მიზეზით გადაუხადეს ასეთი საფასური? თუ მაცდურს, ეს ხომ შეურაცხმყოფელია! გაიძვერა იღებს გამოსასყიდ ფასს არა მარტო ღვთისაგან, არამედ იღებს თავად ღმერთს. მტანჯველი იღებს იმდენად განუზომელ საფასურს, რომ ალბათ, სამართლიანი იქნებოდა ჩვენი დანდობა მისგან! თუ ეს საფასური მამა ღმერთს ეკუთვნის, გაუგებარია, როგორ? ჩვენ მის ტყვეობაში არ ვყოფილვართ. თანაც რა მიზეზით უნდა იყოს სათნო მხოლოდშობილი ძის სისხლი მამისათვის, რომელმაც არ მიიღო მამის მიერ ისააკის მსხვერპლად შეწირვა და ადამიანის მსხვერპლი ცხვრით შეცვალა? აქედან ჩანს, რომ მამა იღებს (მსხვერპლს), არა იმიტომ, რომ ითხოვს ან სჭირდება იგი. ამას ღმერთი განგებულებით აკეთებს, რადგან ადამიანს სჭირდებოდა განწმენდა. ამისთვის ღმერთი უნდა განკაცებულიყო, მას თავად უნდა გამოვეხსენით, ეძლია მტანჯველი და ავეყვანეთ თვისთან. შუამავლად ძე [მოავლინა], რომელიც ყველაფერში დაემორჩილა მამას და ყოველივე მოაწყო მის პატივსაცემად“6.
წმ. გრიგოლ ღვთისმეტყველის ამ საღვთისმეტყველო მსჯელობაში სრულად იკვეთება პეტრე მოციქულის პირველ ეპისტოლეში გატარებული იდეა: „იხსნენით თქუენ ამაოჲსა მისგან მამათა მოცემულისა სლვისა... პატიოსნითა სისხლითა, ვითარცა ტარიგისა უბიწოჲსა და უმანკოჲსა ქრისტესითა, წინაჲსწარ უწყებულისა უწინარეს სოფლისა დაბადებისა, ხოლო გამოჩინებულისა უკანაჲსკნელთა ამათ ჟამთა თქუენთათჳს“ (I პეტ. 1,18-20).
ცნების „გამოსყიდვა“ საღვთისმეტყველო განმარტებისთვის დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მსგავსი შინაარსის ბერძნული სიტყვების ფილოლოგიურ ანალიზს.
ახალი აღთქმის ბერძნულ ტექსტში ამ ცნებას ორი სიტყვა შეესაბამება და თითოეულ მათგანს თავისი განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს. პირველი არის απολύτρωσις - სასყიდელი. მაშინდელი მსოფლიო ადამიანების გამოსყიდვის სამ ფორმას იცნობდა. ბერძნული ლექსიკონების მიხედვით, ესენია: ტყვეობიღან გამოხსნა, საპრყობილიდან გამოყვანა (მაგ., ვალების გასტუმრებით) და მონობიდან გამოსყიდვა. მოციქულები ამ სიტყვის გამოყენებით ცდილობენ გამოხატონ ქრისტეს ჯვართან დაკავშირებული ჩვენი გადარჩენის აღსრულების მომენტი - ცოდვის სამყაროდან, ეშმაკის ძალისა და წყევისაგან განთავისუფლებისა და ჯოჯოხეთის ბორკილებიდან მართალთა დახსნის ჟამი. ცოდვის ტყვეობიდან, ჯოჯოხეთიდან და ეშმაკისაგან გამოხსნა - ეს „გამოსყიდვის“ სამი ერთნაირი ფორმაა.
მეორე სიტყვა αγοράξω აღნიშნავს „თავისთვის ყიდვას“ (იხ. მთ. 13,44,46; 14,15; 21,12; 25,9,10; 27,7; მრკ. 6,36-37; 11,15; 15,46; 16,1; ლკ. 9,13; 14,18,19; 17,28; 22,36; ინ. 4,8; 6,5; 13,29; I კორ. 6,30; გამოცხ. 3,18; 13,17; 18,11), ბაზრობაზე ყიდვას (αγορα - სავაჭრო უბანი იხ. მთ. 11,16; 20,3; 23,7; მრკ. 5,56; 7,4; 12,38; ლკ. 7,32; 11,43; 20,46; საქმენი 16,19; 17,5,17)). ეს ტერმინი მხოლოდ მორწმუნე ქრისტიანების მისამართით გამოიყენება. ამ შემთხვევაში მას განსაკუთრებით მდიდარი დატვირთვა აქვს. იგი ზმნური ფორმითა და მსგავსი მნიშვნელობით სამჯერ გვხვდება მოციქულთა ნაწერებში (იხ. აგრეთვე გალ. 3,13; 4,5; 2 პეტ. 2,1; გამოცხ. 14,3,4):
„არა უწყითა, რამეთუ ხორცნი ეგე თქუენნი ტაძარნი თქუენ შორის სულისა წმიდისანი არიან, რომელ-ეგე გაქუს ღმრთისაგან, და არა ხართ თჳსთა თავთანი? რამეთუ სასყიდლით სყიდულ ხართ“ (I კორ. 6,19-20).
„სასყიდლით სყიდულ ხართ, ნუ იქმნებით მონა კაცთა“ (I კორ. 7,23).
„დაიკალ და გჳყიდენ ჩუენ ღმრთისა სისხლითა შენითა“ (ზეციური გალობა კრავისადმი - გამოცხ. 5,9).
ეს ზმნა ყველგან აღნიშნავს, რომ ქრისტემ ჩვენ თავისთვის გვიყიდა, რათა მთლიანად მისი საკუთრება ვყოფილიყავით, ისე როგორც მონები ეკუთვნიან პატრონს. ჩვენ გვმართებს დაფიქრება იმ სიღრმეზე, რისი გამოხატვაც მოციქულებმა ამ სიტყვით სცადეს.
ერთი მხრივ, სახელი „ქრისტეს მონები“ აღნიშნავს, საკუთარი თავის სრულ, უპირობო გადაცემას მორჩილებაში მისდამი, ვინც ყველა გამოგვისყიდა. ზუსტად ამას გრძნობდნენ მოციქულები, ეს რომ ირწმუნო, საკმარისია, წაიკითხო რამდენიმე სამოციქულო თხზულების დასაწყისი მუხლები, სადაც პირველივე სიტყვებში ისინი თავიანთ თავს მონებს (ან მსახურებს, ბერძნ. δούλος) უწოდებენ: „სვიმონ-პეტრე, მონაჲ და მოციქული იესუ ქრისტესი“ (2 პეტ. 1,1); „იუდა, იესუ ქრისტეს მონაჲ და ძმა იაკობისი“ (იუდ. 1,1); „პავლე, მონაჲ იესუ ქრისტესი, ჩინებული მოციქული“ (რომ. 1,1); „პავლე და ტიმოთე, მონანი იესუ ქრისტესნი“ (ფილიპ. 1,1). მოციქულთა სწავლებით ჯეროვანია, ასეთი თვითშეგნება გააჩნდეს ყოველ მორწმუნეს, წმიდა ეკლესია საღვთისმსახურო ენაზე, ყოველთვის უწოდებდა და უწოდებს თავის წევრებს, აგრეთვე, „ღვთის მონებს“ (მსახურებს).
მაგრამ არსებობს მეორე მხარეც: თავის უკანასკნელ საუბარში მაცხოვარი ასე მიმართავს მოწაფეებს: „თქუენ მეგობარნი ჩემნი ხართ, უკუთუ ჰყოთ, რომელსა ესე გამცნებ თქუენ“ (ინ. 15,14) და იქვე მათ მოუხმობს „შვილებო!“ (ინ. 13,33); „ვითარცა შემიყუარა მე მამამან, მეცა შეგიყუარენ თქუენ“ (ინ. 15,9). მოციქულებიც ასწავლიან: „მიგიღებიეს სული იგი შვილებისაჲ“ (რომ. 8,15); „ვართ შვილნი ღმრთისანი, ხოლო უკუეთუ შვილ, მკჳდრცა, მკჳდრ ღმრთისა თანა და თანა-მკვდრ ქრისტესა“ (რომ. 8,16-17). წმ. იოანე მოციქული, ვინც თავი მიაყრდნო ქრისტეს მკერდზე, შთაგონებით ღაღადებდა: „საყუარელნო, აწ შვილნი ღმრთისანი ვართ და არღარა გამოჩინებულ არს, რაჲ ყოფად ჴართ. გარნა ვიცით, რამეთუ უკუეთუ გამოცხადნეს, მსგავსად მისსა ვიყვნეთ, რამეთუ ვიხილოთ იგი, ვითარცა იგი არს“ (I ინ. 3,2).
„რამეთუ განმწმედელი იგი და განწმედილი იგი ერთისაგან არიან ყოველნი“, ამიტომაც უწოდებს ქრისტე განწმედილებს თავის „ძმებს“ (ებრ. 2,11). და რაც ყველაზე მთავარია, ის არის „წინამძღუარი ცხორებისა ჩუენისაჲ“ (ებრ. 2,10), ახალი აღთქმის მღვდელთმთავარი: „ჯერ იყო მისა ყოვლითავე ძმათა მსგავსებაჲ, რაჲთა მოწყალე ექმნეს და სარწმუნო მღდელთმოძღუარ ღმრთისა მიმართ, რაჲთა ულხინებდეს ცოდვათა ერისათა. რამეთუ რომლითა-იგი ივნო თავადმან და გამოიცადა, ძალ-უც, რომელნი-იგი განიცადებოდიან, მათდაცა შეწევნაჲ“ (ებრ. 2,17-18). ჩვენ მისგან გამოვითხოვთ ცოდვათა მიტევებას, რადგან ზეციური მამა თავად არავის განსჯის - მან სამსჯავრო სრულად გადასცა ძეს. ამით ყველას მიეცა შესაძლებლობა, ემსახურონ როგორც მამას, ისე ძეს. თავად ქრისტემ ამაღლების წინ განაცხადა: „მომეცა მე ყოველი ხელმწიფებაჲ ცათა შინა და ქუეყანასა ზედა“ (მთ. 28,18). აი, რატომ არის თითქმის ყოველი ჩვენი ლოცვა - აღვლენილი ჩვენთვის, ჩვენი წინაპრებისა თუ ძმების, ცოცხალთა თუ მკვდართა მოსახსენიებლად მიმართული ძე ღვთისადმი. ჩვენ ღვთის სახლში ვიმყოფებით, და ამასთანავე, ქრისტეს სახლში ვართ. ამიტომაც არის ამ სახლის ყველა ზეციურ წევრთან ურთიერთობა ჩვენთვის ადვილი, სიხარულის მომტანი და გადამრჩენი. ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელი, მოციქულები, წინასწარმეტყველნი, მოწამენი, იერარქები და ღირსი მამანი - აი, ერთიანი ეკლესია ცათა შინა და ქუეყანასა ზედა. ამისთვის გამოგვისყიდა ქრისტემ.
ასეთია დიადი შედეგები ქრისტეს მიერ ჩვენი გამოსყიდვისა, რომელაც აღსრულდა ჯვარზე და ქრისტეს აღდგომით დაიბეჭდა! ამასვე მიანიშნებს „ახალი გალობა“ საყდარზე მჯდომი კრავის წინაშე, რომელიც მოციქულ იოანე ღვთისმეტყველს გამოცხადებით ეუწყა: „დაიკალ და გვიყიდენ ჩვენ ღმრთისა სისხლითა შენითა“ (გამოცხ. 5,9). ჩვენ ღვთისათვის გამოგვისყიდეს.
ამიტომ ნუ შეგვაშფოთებს, როდესაც ვაკვირდებით მსოფლიოს სავალალო სულიერ მდგომარეობას. ვიცით, რომ ეკლესიის შვილები გამოხსნილნი არიან ქრისტეს მიერ და რომ უკვე აღსრულდა სამყაროს გადარჩენა (ამ სიტყვის ფართო ესქატოლოგიური მნიშვნელობით). როგორც მოციქული გვასწავლის: „რამეთუ სასოებით ვცხონდებით. ხოლო სასოებაჲ ხილული არა არს სასოება, რამეთუ რომელსა-იგი ვინმე ხედავნ, რასადა-მე ესავნ? ხოლო ჩუენ, რომელნი არა ვხედავთ, ვესავთ, რამეთუ მოთმინებითა მოველით“ (რომ. 8,24-35). მსოფლიოს სულიერი ძალები შესაძლოა დაფარულია, მაგრამ ისინი არ დაშრეტილა. ქრისტეს ეკლესიის ზეციური და მიწიერი სხეული იზრდება და საიდუმლოებით მოცული დღისკენ მიჰყავს სამყარო; ამ დღეს მოხდება გამარჯვების მომტანი და დიდებული გამოცხადება ძისა კაცისა და ძისა ღვთისა. დიადი და მართალი სამსჯავროს შემდგომ გაცხადდება სამყაროს განახლება და გარდასახვა, ხოლო ტახტზე მჯდომარე ღმერთი ბრძანებს: „აჰა, ესერა ყოველსავე ახალვყოფ“ (გამოცხ. 21,5) და იქნება ახალი ცა და ახალი მიწა, ამინ!
შუა საუკუნეების დასავლეთის საღვთისმეტყველო მეცნიერების მიდგომით, გამოსყიდვის ჭეშმარიტების განმარტება გართულდა და არაერთმნიშვნელოვანი გახდა. მოციქულთა ხატოვანი გამოთქმები რომაულმა კათოლიციზმმა სიტყვასიტყვით გაიგო და მეტად ვიწრო მნიშვნელობა მიანიჭა - მან „გამოსყიდვა“ განმარტა, როგორც „დაკმაყოფილება“, „სატისფაქცია“. ანუ ეს ნიშნავს ღმერთის დაკმაყოფილებას შეურაცხყოფისთვის, უფრო ზუსტად „ღმერთის (წმიდა სამების სახით) დაკმაყოფილებას მისთვის ადამის ცოდვით მიყენებული შეურაცხყოფისათვის“. აშკარაა, რომ ამგვარ შეხედულებას საფუძვლად უდევს ლათინთა თავისებური სწავლება პირველქმნილ ცოდვაზე, რომლის თანახმადაც, ადამის ცოდვით დაცემით ადამიანმა „უსაზღვროდ შეურაცხყო“ ღმერთი და მისი რისხვა გამოიწვია. საჭირო გახდა დანაშაულის მოსახსნელად და ღმერთის გულის მოსალბობად მისი სრული დაკმაყოფილება. ეს აღასრულა მაცხოვარმა ჯვარზე სიკვდილით, რითაც ღმერთი უსაზღვროდ და სრულად დაკმაყოფილდა.
გამოსყიდვის ეს ცალმხრივი განმარტება დღევანდლამდე გამეფებულია ლათინთა ღვთისმეტყველებაში. პროტესტანტიზმში მან უკურეაქცია გამოიწვია, რასაც მოგვიანებით სექტების მიერ გამოსყიდვის დოგმატის სრული უარყოფა მოჰყვა და ქრისტეს ცხოვრებისა და ჯვარზე სიკვდილის მნიშვნელობას მხოლოდ მორალური, სამაგალითო - სასწავლო დატვირთვა მიენიჭა.
ტერმინი „დაკმაყოფილება“ ნაწილობრივ, მაგრამ შეცვლილი სახით დამკვიდრდა რუსულ მართლმადიდებლურ ღვთისმეტყველებაში. გამოთქმა „საღვთო სიმართლის დაკმაყოფილება“ უნდა ვაღიაროთ, რომ ახალი აღთქმისთვის უცხო არ არის, როგორც ეს მაცხოვრის სიტყვებიდან ჩანს: „ესრეთ შუენის ჩუენდა აღსრულებად ყოველი სიმართლე“ (მთ. 3,15). მოცემულ ფრაზასთან აზრობრივად ახლოს დგას სიტყვა „ლხენა“ - იგი უფრო სრული, ნამდვილად ბიბლიური ხასიათის ტერმინია და გამოსყიდვის მართლმადიდებლური კუთხით გაგების საშუალებას იძლევა. ამ სიტყვას ვხვდებით იოანე მოციქულის პირველ ეპისტოლეშიც: „ესე არს სიყუარული, არა რამეთუ ჩუენ შევიყუარეთ ღმერთი, არამედ რამეთუ მან ჩუენ შემიყუარნა და მოავლინა ძე თჳსი მლხინებელად (ბერძნ. ιλασμός) ცოდვათა“ (I ინ. 4,10; იგივე I ინ. 2,2 და ებრ. 2,17).
უფალ იესო ქრისტეს მიერ აღსრულებული გადარჩენის უფრო სრულად გასაშუქებლად დოგმატური სისტემები, ძველი ჩვეულების თანახმად, მას უფლის სამგვარ მსახურებას უკავშირებენ: ქრისტე განიხილება, როგორც მღვდელთმთავარი, როგორც წინასწარმეტყველი და როგორც მეფე. ანუ მის მსახურებას სამმხრივი ეწოდება.
წინასწარმეტყველის, მღვდელთმთავრისა და მეფის მსახურებას საერთო ნიშანი აქვს: ძველი აღთქმის ჟამს ასეთ სამსახურში ჩადგომას თან ახლღა მირონცხება და მათი აღსრულებისათვის ღირსქმნილნი სულიწმიდის ძალით ძლიერდებოდნენ.
თავად სახელი „ქრისტე“ ნიშნავს „ცხებულს“ (სახელი იესო - „მაცხოვარს“). როდესაც ნაზარეთის სინაგოგაში კითხულობდა ესაია წინასწარმეტყველის სიტყვებს, მაცხოვარმა მათში თავისი თავი იგულისხმა: „სული უფლისაჲ ჩემ ზედა, რომლისათჳს მცხო მახარებელად გლახაკთა, მომავლინა მე განკურნებად შემუსვრილითა გულითა, ქადაგებად ტყუეთა განტევებისა და ბრმათა აღხილვად, განვლინებად მომსრვალთა განტევებითა, და ქადაგებად წელიწადი უფლისაჲ შეწყნარებული“ (ლკ. 4,18-19; ესაია 61,1-2).
უფალი იესო ქრისტე არა ოდენ კრავია ღვთისა, ამა სოფლის ცხოვრებისათვის შეწირული, ამასთან ის მსხვერპლის მიმტანი და შემწირველი მღვდელთმთავარიც არის. ქრისტეა „შემწირველი და შეწირული, მიმღები და გამცემი“ („ქერუბიმთა“ საგალობელი ლიტურგიაზე) - თავად ეწირება და სწირავს მსხვერპლს, იღებს და მას სხვებს გადასცემს.
უფალი, როგორც მღვდელთმსახური დედამიწაზე ყველაზე მძაფრად მამისადმი ლოცვის დროს ჩანს (ამ ლოცვას „სამღვდელთმთავრო“ ეწოდება), რომელიც მოწაფეებთან გამოსათხოვარი საუბრის შემდეგ, მეომართაგან მისი დატყვევების ღამეს, გეთსამანიის ბაღში განმარტოებით წარმოთქვა: „და მათთჳს წმიდა-ვჰყოფ თავსა ჩემსა, რაჲთა იგინიცა იყვნენ წმიდა ჭეშმარიტებით. და არა ამათთჳს ხოლო გკითხავ, არამედ ყოველთათვის, რომელთა ჰრწმენეს სიტყჳთა მათითა ჩემდა მომართ“ (ინ. 17,19-20).
ქრისტე-მღვდელთმთავრის მსახურებას განმარტავს პავლე მოციქული ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეში (თავნი 5-10). იგი მას ადარებს ძველი აღთქმის მღვდელმსახურებს და მიუთითებს მაცხოვრის შეუდარებლად დიდ უპირატესობებზე, კერძოდ:
ა. აარონის წესით მღვდელთმთავარნი, როგორც მოკვდავნი, მრავლად უნდა ყოფილიყვნენ დადგინებულნი. ამ მიზეზით ერთი ვერ იქნებოდა. ქრისტეს კი, მელქისედეკის წესით, „დადგრომისათჳს მისისა უკუნისამდე წარუვალად აქუსმღვდელობაჲ იგი“ (ებრ. 7,24);
ბ. მათ მსხვერპლი გამუდმებით უნდა შეეწირათ, ხოლო ქრისტემ „ერთ გზის ჰყო ესე და თავი თჳსი შეწირა“ (ებრ. 7,27);
გ. ისინი უძლურნი იყვნენ, ქრისტე-მღვდელთმთავარი არის „ძე, უკუნისამდე განსრულებული“ (ებრ. 7,28);
დ. ისინი ქმნილი, მიწიერი კარვის მღვდლები იყვნენ, ქრისტე კი ზეციური, ხელთუქმნელი კარვის მღვდლობას აღასრულებს (ებრ. 9,24);
ე. მათ წმიდათაში დეკეულისა და ვაცის სისხლი შეჰქონდათ, ქრისტე „თჳსითა სისხლითა შევიდა ერთგზის სიწმიდესა მას და საუკუნო გამოჴსნაჲ პოვა“ (ებრ. 9,12);
ვ. ისინი ძველი აღთქმის მღვდლები იყვნენ, ქრისტე - ახალი აღთქმისა (ებრ. 8,6).
ქრისტე - მახარებელი
(უფლის, როგორც წინასწარმეტყველის, მსახურება)
უფალმა იესო ქრისტემ, როგორც მახარებელმა, მასწავლებელმა დ წინასწარმეტყველმა, ადამიანებს მათთვის გასაგებად, მთელი სისავსით და სიცხადით აუწყა ზეციური მამის ნება სოფლის გადარჩენისა დ მისცა მათ კაცთა მოდგმის გამომხსნელი, მაცხონებელი, ახალი უსრულყოფილესი რჯული რწმენისა და ღვთისმსახურებისა. ჯერ თავად უფალმა აღასრულა ეს მსახურება, მისგან მოწაფეებმა გაავრცელეს ყველგან და სამარადჟამოდ გადასცეს ეკლესიას.
უფალი სარწმუნეობის, ცხოვრებისა და ღვთისმსახურების მახარებელი იყო. სახარებისეული სარწმუნოება გვასწავლის:
ა. რომ ღმერთი ჩვენი ყოვლადსახიერი მამაა, გვმართებს მას, როგორც შვილებმა მივმართოთ: „მამაო ჩვენო!“ ეს ახალი, უსრულყოფილესი ცნ ება ღმერთის შესახებ მაცხოვარმა ადამიანებს თავის ვნებათა წინ, ლოცვის დროს განუცხადა: „გამოუცხადე სახელი შენი კაცთა“ (ინ. 17,6) და „ვაუწყე სახელი შენი“ (ინ. 17,26);
ბ. რომ ღმერთი-სიტყვა, მხოლოდშობილი ძე ღვთისა, ამა სოფლად კაცთა გადასარჩენად და ღმერთთან მათ ხელახლა შესაერთებლად მოვიდა;
გ. რომ სულიწმიდა ჩვენი ნუგეშინისმცემელი და განმწმედელია;
დ. ადამიანის ბუნებისა და დანიშნულების, ცოდვისა და მონანიების, გადარჩენის საშუალებების, განწმენდისა და აღორძინების შესახებ;
ე. ღვთის სასუფეველსა და ახალი აღთქმის ეკლესიაზე;
ვ. უკანასკნელ საყოველთაო სამსჯავროზე, ადამიანთა და სამყაროს საბოლოო ხვედრზე.
ძველ აღთქმასთან შედარებით, გაცილებით სრულად და ამაღლებულად წარმოგვიდგება სახარებისეული სწავლება ცხოვრებასა და კეთილმსახურებაზე. იგი არის ღმერთისა და მოყვასისადმი სიყვარულის უმთავრესი მცნება, და ჩვენში, როგორც ღვთის შვილებში, მამისადმი სრული ერთგულების გრძნობას აღძრავს. ამ საოცრად სრულყოფილი, ზნეობრივი რჯულის მრავალი მცნება თავმოყრილია მთაზე ნაქადაგებში, ეს მცნებებია: წყენის მიტევება და მტრის სიყვარული; თავგანწირვა და თავმდაბლობა; როგორც ხორციელი, ისე სულიერი ჭეშმარიტი უბიწოება; ურთიერთსამსახური თავად მაცხოვრის მაგალითზე და ქრისტიანისადმი სხვა ზნეობრივი ხასიათის მოთხოვნები.
ძველი აღთქმის რჯული მცნებათა აღსრულებას ძირითადად მიწიერი, დროებითი კეთილდღეობის მოსაპოვებლად მოუწოდებს, სახარებისეული რჯული მიუთითებს ამაღლებულ მისწრაფებებსა და მარადიულ, სულიერ სიკეთეებზე.
მაცხოვარს ძველი აღთქმის რჯული არ გაუუქმებია - მხოლოდ აამაღლა, სრულყოფილად განმარტა და მისი საუკეთესო მხარეები წარმოაჩინა. ახალი აღთქმის დადგომით გაუქმდა მხოლოდ იუდეური წესჩვეულებათა კანონი.
ძველი აღთქმისადმი ქრისტიანების დამოკიდებულებაზე ნეტარი თეოდორიტე ასე მსჯელობს: „დედები ჯერ ძუძუს აწოვებენ ახალშობილებს, შემდეგ მსუბუქ საზრდოს აძლევენ და ბოლოს მოზარდებსა და ყმაწვილებს მაგარი საკვებით კვებავენ. ასევეა ღმერთიც - იგი თანდათანობიო უმხელდა ადამიანებს სრულყოფილ ცოდნას. მაგრამ მიუხედავად ამისა, ჩვენ პატივს მივაგებთ ძველ აღთქმას, როგორც დედას, რომლის რძით უკვე აღარ ვიკვებებით. სრულყოფილთათვის ზედმეტია დედის რძე, თუმცა მართებთ პატივი მიაგონ, რადგან მისგან აღიზარდნენ. ასევე ჩვენც, მართალია, აღარ ვასრულებთ წინადაცვეთას, შაბათის წესს, მსხვერპლშეწირვას, სხურებას, მაგრამ ძველი აღთქმიდან სხვაგვარ სარგებელს ვიღებთ. იგი სრულად გვასწავლის კეთილმსახურებას, ღვთისადმი რწმენას, მოყვასის სიყვარულს, თავშეკავებას, სამართლიანობას, სიმამაცესა და, რაც მთავარია, მისაბაძ მაგალითებად ძველ წმინდანებს გვისახავს“7.
სახარების რჯული გვეუწყა სამარადისოდ, ბოლო ჟამამდე და იგი არ გარდავა, არც გამოიცვლება. ძველი აღთქმა მხოლოდ ერთ ხალხს ეკუთვნოდა, სახარების რჯული კი ყველას საკუთრებაა.
ამიტომ უწოდებენ მამები სახარებისეულ სარწმუნოებასა და სწავლებას „კათოლიკეს“ (ბერძნ. καθολικός - საყოველთაო), ანუ მთელს კაცობრიობაზე განფენილს.
ქრისტე - მსოფლიოს მთავარი და მეუფე
(ქრისტეს, როგორც მეფის მსახურება)
შემოქმედი და მეუფე ცისა და ქვეყნისა - ძე ღვთისა არის მეფე, როგორც ღმერთი და მეფეა, როგორც ღმერთკაცი. ასეთად იყო დედამიწაზე მსახურების დროს, ჯვარზე აღსრულებამდე და ასეთად დარჩა აღდგომის შემდგომ განდიდებული.
ქრისტეს, როგორც მეფის, შესახებ იუწყებოდნენ წინასწარმეტყველნი. ესაია წინასწარმეტყველთან ვკითხულობთ: „რამეთუ ყრმა იშუა ჩუენდა ძე, და მოგვეცა ჩვენ რომლისა მთავრობაჲ იქმნა მჴარსა ზედა მისსა და ჰრქვან სახელი მისი - დიდისა განზრახვისა ანგელოზი, საკვირველი თანაგანმზრახი, ღმერთი ძლიერი, ჴელმწიფე, მთავარი მშვიდობისა, მამა მერმეთა საუკუნოსა. რამეთუ მოვიღო მშვიდობაჲ მთავართა ზედა, მშვიდობაჲ და სიმართლე მისა. დიდ არს მთავრობა მისი, და მშვიდობისა მისისა არა არს საზღვარ. საყდარსა ზედა დავითისსა დაჯდეს და მეფობასა მისსა წარმართებად მისსა“ (ეს. 9,6-7).
მაცხოერის, როგორც მეფის, მსახურება აღდგომამდე გამოიხატებოდა:
ა. მის მიერ აღსრულებულ სასწაულებსა და ბუნებაზე მბრძანებლობაში;
ბ. ჯოჯოხეთის ძალებზე ბატონობაში, რასაც ადასტურებს ეშმაკთა განდევნის მრავალი მაგალითი და ამასვე მოწმობს უფლის სიტყვები: „ვხედვედ ეშმაკსა, ვითარცა ელვასა, ზეცით გარდამოვრდომილსა“ (ლკ. 10,18);
გ. სიკვდილზე მბრძანებლობაში, ამის მაგალითებია ნაინელი ქვრივის ძის, იაიროსის ქალიშვილისა და ოთხი დღის მკვდარი ლაზარეს აღდგინება.
უფალი იესო ქრისტე თავისთავს მეფეს უწოდებს, ეს მოხდა აღდგომამდე, პილატეს სამსჯავროზე: „მეუფებაჲ ჩემი არა ამის სოფლისაგანი არს“ (ინ. 18,36-38).
აღდგომის შემდგომ უფალი მოწაფეებს დიდებით მოევლინა და ამცნო: „მომეცა ძე ყოველი ჴელმწიფებაჲ ცათა შინა და ქუეყანასა ზედა“ (მთ 18,18). ამაღლების მერე ღმერთკაცი ქრისტე არს მთავარი ცის, ქვეყნისა და ჯოჯოხეთის მკვიდრთა.
უფალ იესო ქრისტეს, როგორც მეფის, მთელი ძალმოსილება გამოჩნდა მაშინ, როდესაც იგი ჩავიდა ჯოჯოხეთში, წარტყვევნა იგი, დაამსხვრია მისი ბორკილები, აღდგა მკვდრეთით და სიკვდილზე გაიმარჯვა, ბოლოს კი ამაღლდა და განაღო ცათა სასუფეველი ყველასთვის, ვინც იგი იწამა.
როგორ უნდა გვესმოდეს „ადამიანის განღმრთობა ქრისტეში?
უფალ იესო ქრისტეს კაცობრივი ბუნება ღვთაებრივ ბუნებასთან შეერთებით საღვთო თვისებებს ეზიარა და გამდიდრდა: ანუ განიღმრთო არა მარტო უფლის კაცობრივი ბუნება - მის მიერ და მასში განიღმრთო ჩვენი კაცობრივი ბუნებაც, რადგან მან „თავადმან მსგავსად მოიღო“ ჩვენი სისხლი და ხორცი (ებრ. 2,14). უაღრესად მჭიდროდ შეუერთდა კაცთა მოდგმას და თავის მხრივ, ისიც ღმერთთან შეაერთა. რადგან უფალმა ხორცი მარადისქალწულ მარიამისაგან შეისხა, საეკლესიო წიგნები ღვთისმშობელს მეტად ხშირად ჩვენი განღმრთობის წყაროს უწოდებენ: „მისა მიერ განღმრთობილ ვართ“. ჩვენი განღმრთობა აგრეთვე ხდება ქრისტეს სისხლისა და ხორცის ღირსეულად ზიარებით. მაგრამ გვმართებს, დავიცვათ ამ ტერმინის გამოყენების საზღვრები, რაღგან ახალი დროის რელიგიურ-ფილოსოფიურ ლიტერატურაში (დაწყებული ვ. სოლოვიოვიდან) შეინიშნება ქალკედონის დოგმატის შინაარსის უმართებულოდ გავრცობის ტენდენცია. ტერმინი „განღმრთობა“ და „ღმერთკაცობრივობა“ ერთი და იგივეს არ ნიშნავს - ქრისტეში „განღმრთობილი“ პირად „ღმერთკაცობას“ ვერ მიაღწევს. ქრისტეს ეკლესიას რატომ ეწოდება ღმერთკაცობრივი სხეული, რომ მისი თავი ქრისტე - ღმერთია, სხეული კი - ქრისტეში აღორძინებული კაცობრივი ბუნება. თავაღ მთელი კაცობრიობა და თითოეული ადამიანი იმავე ბუნებისა რჩებიან, რომლითაც და რომლისთვისაც შეიქმნენ. ქრისტეშიც ადამიანური სულისა და სხეულის ბუნება ღვთაებრივით არ შეცვლილა, მხოლოდ შეუერთდა მას „შეუცვლელად და შეურევნელად“. „რაღგან არასოდეს ყოფილა და არც იქნება სხვა ქრისტე, შედგენილი ღვთაებრივისა და კაცობრივისგან, სრული ღმერთი და სრული ადამიანი“8.
აღდგომა ქრისტესი - ჩვენი ქრისტიანული, მართლმადიდებლური სარწმუნოების ეს გვირგვინი და საფუძველი - არის ის პირველი, უმთავრესი და დიადი ჭეშმარიტება, რომლის ხარებითაც იწყებდნენ მოციქულები ქადაგებას სულიწმიდის გარდამოსვლის შემდგომ. ქრისტეს სიკვდილით აღსრულდა ჯვარზე ჩვენი გამოსყიდვა და მისივე აღდგომით გვებოძა მარადიული ცხოვრება. ამიტომაც არის ქრისტეს აღდგომა ეკლესიის მუდმივი დღესასწაული, დაუდუმებელი ზეიმი, რომელიც თავის მწვერვალს ქრისტეს აღდგომის წმიდა დღეს აღწევს: „ქრისტე აღდგა, გიხაროდენ!“ (აღდგომის კანონი).
აი, ქრისტეს აღდგომის გამომხსნელი ნაყოფნი:
ა. ჯოჯოხეთსა და სიკვდილზე გამარჯვება;
ბ. ზეციურ წმიდანთა ნეტარება და ზეციური ეკლესიის არსებობის დასაწყისი;
გ. სულიწმიდის გარდამოსვლა და ქრისტეს ეკლესიის შექმნა დედამიწაზე.
ჯოჯოხეთსა და სიკვდილზე გამარჯვება
სამოთხის დაკარგვის შემდგომ ადამიანი ორი ფორმით შეიძლება არსებობდეს, ესენია: მიწიერი ანუ ხორციელი და საიქიო ცხოვრება.
მიწიერი ცხოვრება სხეულის სიკვდილით მთავრდება. სული ხორციელი სიკვდილის შემდგომაც არსებობს, მაგრამ მისი საიქიო მდგომარეობა, საღვთო წერილისა და ეკლესიის მამათა სწავლებით, ყველასთვის ერთნაირი არ არის. ძე ღვთისას დედამიწაზე მოსვლასა და მის მკვდრეთით აღდგომამდე მიცვალებულთა სულები ღვთისგან განგდებულნი, განკიცხულნი იყვნენ და ბნელეთში, ჯოჯოხეთში, ქვესკნელში (ებრ. შეოლ) მკვიდრობღნენ (შესაქ. 37,35). იქ ყოფნა ჰგავდა სულიერ სიკვდილს, როგორც ძველი აღთქმის ფსალმუნში ვკითხულობთ: „არა არს, ვინ სიკუდილსა შინა მოგიხსენოს შენ, ანუ ჯოჯოხეთს შინა ვინ აღგიაროს შენ“ (ფს. 6,5). ჯოჯოხეთში იყვნენ დამწყვდეულნი ძველი აღთქმის მართალთა სულები, რომლებიც მაცხოვრის ამა სოფლად მოსვლის იმედით ცხოვრობდნენ. როგორც პავლე მოციქული განმარტავს ებრაელთა მიმართ ეპისტოლეს მე-11 თავში: ისინი სიკვდილის შემდეგ მოუთმენლად ელოდნენ თავიანთ გამოსყიდვასა და გათავისუფლებას. ასე გრძელდებოდა ქრისტეს აღდგომამდე, ახალი აღთქმის დადგომამდე. „და ესე ყოველნი იწამნეს სარწმუნოებით და არღა მოიღეს აღნათქუემი იგი, რამეთუ ღმერთმან ჩუენთვის უმჯობესი წინაჲსწარ განიგულა, რაჲთა არა თჳნიერ ჩუენსა სრულ იქმნენ“ (ებრ. 1,39-40). ჩვენი გამოხსნა მათი გამოხსნაც იყო.
ჯვარზე სიკვდილის შემდგომ ქრისტე თავისი კაცობრივი სულითა და ღვთაებრივი ბუნებით ჯოჯოხეთს ჩავიდა. იმავდროულად მისი სხეული საფლავში განისვენებდა. მან ჯოჯოხეთის ტყვეებს გადარჩენა ახარა და ძველი აღთქმის ყველა მართალი ზეციური სამეფოს ნათელ სავანეებში აიყვანა9. ამის შესახებ ვკითხულობთ პეტრე მოციქულის პირველ ეპისტოლეში: „რამეთუ ქრისტემანცა ერთ გზის ცოდვათა ჩუენთათჳს ივნო, მართალმან მან ცრუთათჳს, რაჲთა ჩუენ წარგუადგინნეს ღმრთისა, მოკუდა ხორცითა და ცხოველ იქმნა სულითა, რომელთაცა საპყრობილესა მას სულითა მივიდა და ქადაგა...“ (I პეტ. 3,18-19) და შემდგომ: „რამეთუ ამისთჳს ეხარა მკუდართა, რაჲთა ისაჯნენ კაცობრივ ხორცითა და ცხონდნენ ღმრთისა მიერ სულითა“ (I პეტ. 4,6). იმავე საკითხზე მსჯელობს პავლე მოციქუღი და თან ფსალმუნის მუხლს იშველიებს: „აღხედ მაღალსა, წარმოტყუენე ტყუე და მოიღე ნიშები კაცთა შორის“ (ფს. 67,19), „ხოლო „აღსლვაჲ-იგი“ რაჲ-მე არს, არა თუ ესე, რამეთუ შთახდა იგი პირველად ქუესკნელთა ქუეყანისათა? რომელი გარდამოხდა, იგივე არს, რომელი ამაღლდა ზედა ყოველთა ცათა, რაჲთა აღავსნეს ყოველნი“ (ეფ. 4,8-10).
წმ. იოანე ოქროპირის სიტყვებით: „ჯოჯოხეთში ჩასულმა უფალმა დაატყვევა, განაქარვა, წარტყვევნა, მოკლა, დაამხო და შეკრა იგი“10.
ჯოჯოხეთის კლიტეთა დამტვრევით და ჯოჯოხეთის გარდუვალობის განქარვებით თავად სიკვდილის ძალა განადგურდა: ჯერ ერთი, მართალთათვის იგი გახდა მხოლოდ „მიწიერიდან ზეციურში“ უკეთეს ცხოვრებაში, ღვთის სასუფევლის ნათელში დასამკვიდრებლად გადასასვლელი. მეორეც, ხორციელი სიკვდილი ჩვენთვის დროებით მოვლენად იქცა, რადგან ქრისტეს აღდგომით საყოველთაო აღდგომისაკენ მამავალი გზა განგვეღო. „ხოლო აწ ქრისტე აღდგა მკუდრეთით და იქმნა იგი დასაბამ შესვენებულთა“ (1 კორ. 15,20). ქრისტეს აღდგომა ჩვენი აღდგომის საწინდარია: „ვითარცა-იგი ადამის გამო ყოველნი მოსწყდებიან, ეგრეთცა ქრისტეს მიერ ყოველნი ცხოველ იქმნენ, ხოლო თჳთოეული თჳსითა წესითა: პირველად ქრისტე და მერმე ქრისტესნი იგი მოსლვასა მას მისსა“ (1 კორ. 15,22-23). შემდეგ სიკვდილი საბოლოოდ განქარდება: „უკუანაჲსკნელ მტერი იგი განქარდეს - სიკუდილი“ (I კორ. 15,26).
ჯოჯოხეთსა და სიკვდილზე გამარჯვების შესახებ განსაკურკბული სიხარულით გვაუწყებს წმიდა აღდგომის ტროპარი: „ქრისტე აღდგა მკვდრეთით, სიკუდილითა სიკუდილისა დამთრგუნველი და საფლავების შინათა ცხოვრების მომნიჭებელი“.
ქრისტე, „რომელი ამაღლდა ზედა ყოველთა ცათა“ (ეფ. 4,10), ყოველივეს აღავსებს.
წმიდანთა ნეტარება ზეცად და ქრისტეს დიადი სამეუფოს - მოზეიმე ზეციური ეკლესიის - დაარსება
მამასთან აღსლვის წინ უფალი იესო ქრისტე მოციქულებს ეუბნებოდა: „სახლსა მამისა ჩემისასა სავანე მრავალ არიან, უკუეთუ არა, გარქუმცა თქუენ, ვითარმედ: მე წარვიდე და განგიმზადო თქუენ ადგილი. და უკეთუ წარვიდე და განგიმზადო თქუენ ადგილი, კუალად მოვიდე და წარგიყუანნე თქუენ თავისა ჩემისა თანა, რაჲთა სადაცა მე ვიყო, მუნცა თქუენ იყვნეთ“ (ინ. 14.2-3); მაცხოვარი ასე ევედრებოდა მამას: „მამაო, რომელნი-ესე მომცენ მე, მნებავს, რაჲთა სადაცა მე ვიყო, იგინიცა ჩემ თანა იყუნენ, რაჲთა ხედვიდენ დიდებასა ჩემსა, რომელი მომეც მე, რამეთუ შემიყუარე მე უწინარეს სოფლის დაბადებისა (ინ. 17,24); მოციქულები მოისურვებენ „განსლვად და ქრისტეს თანა ყოფად“ (ფლპ. 1,23), რადგან იციან, რომ ექნებათ სამკვიდრებელი ზეცად, „სახლი ხელთუქმნელი საუკუნოჲ ცათა შინა“ (2 კორ. 5,1).
წმიდანთა ზეცად ცხოვრება ასახულია აპოკალიპსისში: წმ. იოანე ღვთისმეტყველს თვალწინ წარმოუდგა ცაში „საყდარნი ოც და ოთხნი, საყდართა მათ ზედა ოც და ოთხნი მღდელნი მსხდომარენი, შემოსილნი სამოსლითა სპეტაკითა და თავთა მათ ზედა გჳრგჳნნი ოქროისანი“ (გამოცხ. 4,4); აგრეთვე, ზეციური საკურთხევლის ქვეშ იხილა „სულნი იგი მკუდართანი სიტყჳსათჳს ღმრთისა და წამებისათჳს კრავისა მის, რომელ აქუნდა“ (გამოცხ. 6,9); და „შემდგომად ამისა ვიხილე, აჰა ერი ფრიადი, რომლისა აღრაცხუვად ვერვინ შემძლებელ იყო, ყოველთაგან წარმართთა და ტომთა და ერთა და ენათა, მდგომარენი წინაშე საყდრისა და წინაშე კრავისა, შემოსილნი სამოსლითა სპეტაკებითა და ჴელთა მათთა აქუნდა ფინიკები. და ჴმობდეს ჴმთა დიდითა და იტყოდეს: მაცხოვარებაჲ ღმრთისა ჩუენისაჲ, მჯდომარისა საყდართა ზედა და კრავისა!“ (გამოცხ. 7,9-10).
ზეციური სახლის ნათელ სავანეებს წმიდა წერილი უწოდებს „ქალაქა ღმრთისა ცხოველისა“, „სიონის მთას“, „ზეციურ იერუსალიმს“ და ეკლესიას „პირმშოთასა, აღწერილსა ცათა შინა“ (ებრ. 12,22-23).
ასე განიღო ქრისტეს ზეციური დიადი სამეფო. მასში შევიდნენ ძველი აღთქმის მართალთა და კეთილმსახურთა სულები, რომელთა შესახებაც მოციქულმა გვამცნო: „ესე ყოველნი იწამნეს სარწმუნოებით და არღა მოიღეს აღნათქუემი იგი,... (ანუ ძე ღვთისას ამა სოფლაღ მოსვლასა და საერთო გადარჩენამდე)... რაჲთა არა თჳნიერ ჩუენსა სრულ იქმნენ“ (ებრ. 11,39-40) (ანუ მიაღწიონ სიხარულსა და ნეტარებას ქრისტეს ზეციურ ეკლესიაში). ამ სამეფოში ახალი აღთქმის მკვიდრნი შეიქნენ ისინი, ვინც ქრისტე პირველებმა იწამეს. ესენი არიან: მოციქულები, პირველმოწამენი, აღმსარებლები... და ასე ივსება ზეციური სახლი, ზეციური იერუსალიმი, ბეღელი ღვთისა, ვიდრე აღსასრულამდე სოფლისა, მანამ, სანამ სრულ სისავსეს არ მიაღწევს. წმ.სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყევლი ასე გვასწავლის: „ამა სოფლად უნდა დაიბადოს ყველა ღვთისაგან რჩეული და მათ უნდა აღავსონ პირმშოთა ეკლესია, ზეციური ირუსალიმი. ქრისტეს სხეული სისავსეს მაშინ მიაღწევს, როდესაც თავისთან ღვთის ყველა რჩეულს, ძე ღვთისას ხატების მსგავსებს - ნათლისა და დღის შვილებს მიიღებს. ყოველი ასეთი ზემოხსენებული, მოხვედრილი გადარჩენილთა რიცხვში, შეუერთდება და შეეთვისება ქრისტეს სხეულს. და ქრისტეს სხეულს უკვე ერთი წევრიც აღარ დააკღღება. ჭეშმარიტად ისეა, როგორც პავლე მოციქული გვიხსნის: „ვიდრედმდე მივიწინეთ ყოველნი ერთობასა სარწმუნოებისასა... მამაკაცად სრულად... სავსებასა მის ქრისტესისა“ (ეფ. 4,13). ისინი, ერთად შეკრებილნი შეადგენენ ქრისტეს სრულ სხეულს. მაშინ გარე სამყარო, ზეციური იერუსალიმი - პირმშოთა ეკლესია აღვისება და ღვთის სასძლო - ეკლესია, რომელიც ქრისტე ღმერთის სხეულია, მთელი სისავსითა და სრულყოფილებით გაცხადდება“11.
წმიდა წერილის სწავლებით, მართალთა სულების ზეციურ ნეტარებაში იგულისხმება:
ა. ჯაფისგან გათავისუფლება და მოსვენება;
ბ. უზრუნველობა და ტანჯვას განშორება (გამოცხ. 14,13; 7,16);
გ. მამამთავართა და სხვა წმიდანებთან მარადის ახლო ურთიერთობა;
დ. ურთიერთშორის და ანგელოზთა გუნდებთან ურთიერთობა;
ე. კრავის საყდრის წინაშე დგომა, მისი განდიდება და მსახურება;
ვ. ქრისტესთან ურთიერთობა და მისი მეუფების თანამონაწილეობა;
ზ. ყოვლისმპყრობელი ღმერთის პირის ჭვრეტის სიხარული.
მართალთა სულების ზეციური ნეტარება დამოკიდებულია მათი სულიერი სრულყოფის ხარისხზე. საერთოდ, ეკლესიის სწავლებით, ნეტარება ჯერ კიდევ არ არის სრული და სრულყოფილი - იგი იმ მარადიული ნეტარების საწყისი მდგომარეობაა, რომელიც საყოველთა სამსჯავროს შემდგომ დაისადგურებს12.
სულიწმიდის გარდამოსვლა და ქრისტეს ეკლესიის დაარსება დედამიწაზე
უფალმა იესო ქრისტემ თავისი ტანჯვის წინ მოწაფეებს აღუთქვა სულიწმიდა-ნუგეშინისმცემლის გამოგზავნა, რომელიც მარადის მათთან დარჩებოდა - ეს იქნებოდა სული ჭეშმარიტებისა, რომელიც ასწავლიდა და შეახსენებდა ყოველივეს, რაც თავად მაცხოვარმა იქადაგა და აუწყებდა მომავალს. აღდგომის შემდგომ უფალი გამოეცხადა მოწაფეებს და გადასცა მათ სულიწმიდის მადლმოსილი ძალა სიტყვებით: „მიიღეთ სული წმიდაჲ. უკეთუ ვიეთნიმე მიუტევნეთ ცოდვანი, მიეტევნებ მათ; და უკეთუ ვიეთნიმე შეპყრნეთ, შეპყრობილ იყვნენ“ (ინ. 20,22-23). და აღთქმის თანახმად, უფალმა თავისი ამაღლებიდან მეათე და აღდგომიდან ორმოცდამეათე დღეს მოწაფეებზე ცეცხლოვანი ენების სახით სულიწმიდა გარდამოავლინა.
დედამიწაზე სულიწმიდის გარდამოსვლამ, ჯერ ერთი, მოციქულებს განჭვრეტის, კურნების, წინასწარმეტყველების, ენათა გაგების განსაკუთრებული ნიჭები მიჰმადლა და, მეორე, ქრისტეს ერითგულნი აღივსნენ მადლმოსილი ძალებით; ისინი მათ სულიერი სრულყოფისა და გადარჩენის გზაზე მიუძღვიან.
სულიწმიდაში, მის ღვთიურ-ძალაში მოგვენიჭა „ძალი საცხორებლად და ღმრთისა სამსახურებლად“ (I პეტ. 1,3). ეს მადლმოსილი ნიჭები უფლის მიერ დედამიწაზე შექმნილ წმიდა ეკლესიაშია. ისინი ჩვენი გადარჩენისა და განწმენდის საშუალებებად გვევლინებიან.
ქრისტეს ეკლესიისა და მასში გადარჩენის ამ საშუალებათა განხილვა დოგმატური ღვთისმეტყველების მომდევნო ნაწილს შეადგენს.