საიდუმლოს დადგინება
სინანულის საიდუმლო უფალმა მაშინ დაადგინა, როდესაც აღდგომის შემდგომ გამოეცხადა თავშეყრილ მოწაფეებს (გარდა თომასი) და საზეიმოდ ბრძანა: „მშვდობაჲ თქუენ თანა!... და ვითარცა ესე თქუა, შეჰბერა მათ და რქუა: მიიღეთ სული წმიდაჲ. უკეთუ ვიეთნიმე მიუტევნეთ ცოდვანი, მიეტევნენ მათ; და უკეთუ ვიეთნიმე შეიპყრნეთ, შეპყრობილ იყვნენ“ (ინ. 20,21-23). გარდა ამისა, ქრისტე მაცხოვარმა მანამდე კიდევ ორჯერ აღუთქვა ეს საიდუმლო: პირველად პეტრე მოციქულს, როდესაც მან ყველა მოციქულის სახელით აღიარა იგი ძედ ღვთისად: „და მიგცნე შენ კლიტენი სასუფევლისა ცათაჲსანი; და რომელი შეჰკრა ქუეყანასა ზედა, კრულ იყოს იგი ცათა შინა; და რომელი განხსნა ქუეყანასა ზედა, ხსნილ იყოს იგი ცათა შინა“ (მთ. 16,19): მეორედ კი ყველა მოციქულს და მათ წინაშე დაამოწმა: „უკეთუ მათიცა არა ისმინოს, უთხარ კრებულსა; ხოლო უკეთუ კრებულისაჲცა არა ისმინოს, იყავნ იგი შენდა, ვითარცა მეზუერე და წარმართი. ამენ, გეტყჳ თქუენ: რაოდენი შეჰკრათ ქუეყანასა ზედა, კრულ იყოს იგი ცათა შინა; და რაოდენი განხსნათ ქუეყანასა ზედა, ხსნილ იყოს იგი ცათა შინა“ (მთ. 18,17-18).
მღვდელმსახური მხოლოდ ხილული იარაღია ამ საიდუმლოს აღსასრულებლად, რომელსაც უხილავად თავად ღმერთი აღასრულებს.
როდესაც წმ. იოანე ოქროპირი საუბრობდა ეკლესიის მწყემსთა მიერ შეკვრისა და განხსნის უფლების დადგინებაზე, მას მხედველობაში ჰქონდა საღვთო დადგინება: „მღვდლები განსაზღვრავენ, თუ რა არის ქვენა, ღმერთი ადგენს ზენას და უფალი ეთანხმება თავის მონათა აზრს“15. მღვდელი ამ შემთხვევაში საღვთო მოწყალების იარაღია და განხსნის ცოდვებს არა თავისი, არამედ წმიდა სამების სახელით.
მადლის უხილავი მოქმედება სინანულის საიდუმლოში თავისი მომცველობითა და ძალმოსილებით ვრცელდება ყოველგვარ ადამიანურ ურჯულოებაზე; არ არსებობს მიუტევებელი ცოდვა, თუკი ადამიანები გულწრფელად შეინანებენ და სასოებითა და ცოცხალი რწმენით აღიარებენ უფალ იესოს და მის მოწყალებას: „არა მოვედ წოდებად მართალთა, არამედ ცოდვილთა“ (მთ. 9,13) - ამბობდა მაცხოვარი. რაოდენ დიდი იყო პეტრე მოციქულის ცოდვით დაცემა, მაგრამ უფალმა მიუტევა იგი, როდესაც მან ჭეშმარიტად შეინანა. ცნობილია, რომ წმ. პეტრე მოციქული სინანულისაკენ მოუწოდებდა იმ იუდეველებს, რომლებმაც ჭეშმარიტი მესია აცვეს ჯვარს (საქმ. 2,36-38), და მოგვიანებით ყველა ერეტიკოსის მამამთავარ სიმონ-მოგვს (საქმ. 8,22). პავლე მოციქულმა განხსნა სისხლის აღრევის ცოდვით დაცემული მონანული, რომელიც მანამდე დროებით შერისხა (2 კორ. 2,7).
მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ საიდუმლოში ცოდვათა მიტევება გულმოწყალების აქტია და არა წუთიერი სიბრალულისა. იგი გვებოძა ადამიანის სულის სასარგებლოდ, „აღსაშენებელად და არა დასარღველად“ (2 კორ. 10,8). საიდუმლოს აღმასრულებელს ეს დიდ პასუხისმგელობას აკისრებს.
წმიდა წერილი შეგვახსენებს იმ შემთხვევებსა თუ პირობებს, რომელთა დროსაც ცოდვათა მიტევება არ ხდება. საღვთო წერილი გვეუბნება, რომ სულიწმიდის გმობა „არა მიეტეოს მას (კაცს) არცა ამას სოფელსა, არცა მერმესა მას“ (მთ. 12,31-32) და რომ არსებობს „ცოდვა სასიკვდინე“, რომლის მიტევებაზე ლოცვაც კი არ შეიძლება (I ინ. 5,16). დასასრულ, პავლე მოციქული გვარიგებს, რომ „შეუძლებელ არს ერთგზის განათლებულთა მათ, რომელთა გემოჲ ეხილვოს ნიჭთა მათ ზეცისათაჲ და ზიარ-ქმნულ იყვნენ სულისა წმიდისა და კეთილი გემოჲ ეხილვოს სიტყჳსა ღმრთისაჲ და ძალი იგი მერმისა მის საუკუნოჲსაჲ და დაცემულთა კუალად განახლებაჲ სინანულად, თანა-ჯუარცუმად თავთა მათთა ძესა ღმრთისასა და განქიქებად“ (ებრ. 6,4-6).
ყველა ამ შემთხვევაში ცოდვათა მიუტევებლობის მიზეზი თავად ცოდვილებში და ცოდვათა მოუნანიებლობაში მდგომარეობს და არა ღვთის ნებაში. როგორ შეიძლება სულიწმიდის მადლით მიეტეოთ ცოდვა, როდესაც ამ მადლზე მკრეხელობას ანთხევენ?! მაგრამ უნდა გვჯეროდეს, რომ ამ ცოდვაში ჩავარდნილებსაც მიეტევებათ, თუ გულწრფელად შეინანებენ და ცოდვებს აღიარებენ. „უკეთუ შეინანებენ, - ამბობს წმ. იოანე ოქროპირი სულიწმიდის მგმობელებზე, - ეს ცოდვაც მიეტევებათ მონანულთ. სულიწმიდის მგმობელთაგან შემდგომში მიეტევა ყველას, ვინც იწამა მისი“16. VII მსოფლიო კრების მამები ამბობენ სასიკვდილო ცოდვათა მიტევების შესაძლებლობაზეც: „სასიკვდილო ცოდვა მაშინ არის, როდესაც ცოდვის ჩამდენნი გამოუსწორებელნი რჩებიან... მათთან არ იქნება უფალი იესო, თუ არ დამდაბლდებიან და არ გამოფხიზლდებიან თავიანთი ცოდვით დაცემისაგან. ჯეროვანია, ისინი გულშემუსვრილებით მიეახლონ ღმერთს და ცოდვათა შენდობა და მიტევება ითხოვონ და უკეთური საქმეებით არ ქედმაღლობდნენ, რამეთუ მახლობელ არს უფალი შემუსვრილთა გულითა“ (ფს. 33,19).
„ესრეთ იყოს სიხარული ცათა შინა ერთისათვის ცოდვილისა, რომელმან შეინანოს, ვიდრეცა არა ოთხმეოც და ათცხრამეტთა მათ მართალთა, რომელთა არა უხმს სინანულიი (ლკ. 15,7) - სახარების ამ სიტყვებიდან ცხადი ხდება ცოდვათა შენანებისაკენ მოწოდება და პირდაპირი მითხოვნაც კი. წმ. იოანე ღვთისმეტყველის გამოცხადებაში ვკითხულობთ: „ანგელოზსა ეფესოჲსა ეკლესიისასა არქუ... მოვალ ადრე და აღვძრა სასანთლე შენი ადგილისაგან თჳსისა, უკუეთუ არა შეინანო“ (გამოცხ. 2,1,5).
ეპიტიმიაში იგულისხმება აკრძალვა ან დასჯა (2 კორ. 2,6), რომელსაც ეკლესიის კანონების შესაბამისად მღვდელმსახური, როგორც სასულიერო პირი, განუსაზღვრავს ზოგ მონანულ ქრისტიანს მის ზნეობრივ სენთაგან განსაკურნებლად. ეპიტიმიების მაგალითებია: განსაკუთრებით მკაცრი მარხვა,სინანულის ლოცვები მეტანიების გარკვეულ რაოდენობასთან ერთად და სხვა. ძველი ეკლესიის პრაქტიკაში ეპიტიმიის ძირითადი სახე იყო გარკვეული დროით წმიდა საიდუმლოთა ზიარებისგან განყენება. ძველ ეკლესიაში არსებობდა საზოგადო სინანულის წესი „დაცემულთათვის“, რომლებმაც ვერ შეინარჩუნეს რწმენა დევნის დროს. ამ წესის თანახმად მონანულები ოთხ ჯგუფად ნაწილდებოდნენ:
ა. „მოტირალნი“ - მათ არ ჰქონდათ საზოგადო ღვთისმსახურებაზე დასწრების უფლება და ეკლესიის კარიბჭესთან განრთხმულნი ტირილით ევედრებოდნენ ტაძარში შემსვლელებს - მათზე ელოცათ;
ბ. „მსმენელნი“ - მათ ნება ეძლეოდათ კათაკმეველთა ლიტურგიის დასრულებამდე ტაძრის სტოაში მდგარიყვნენ;
გ. „მუხლმოდრეკილნი“ (შევრდომილნი) - ისინი შედიოდნენ საკუთრივ ტაძარში, მაგრამ ასევე არ მონაწილეობდნენ მართალთა ლიტურგიაში. წირვის შემდგომ მუხლმოდრეკით იღებდნენ მწყემსის დალოცვას;
დ. „თანამდგომნი“ - ისინი იდგნენ მართლებთან ერთად მთელი ლიტურგიის მანძილზე, მაგრამ არ შეეძლოთ წმიდა საიდუმლოს ზიარება.
ეპიტიმია ენიშნება მხოლოდ ზოგ მონანულ ქრისტიანს და არა ყველას. მათ, ვისაც ცოდვათა სიმძიმისა თუ სინანულის თავისებურებათა გამო ეს სულიერი საშუალებანი ესაჭიროებათ. ასეთი ხასიათის აკრძალვა დაადო პავლე მოციქულმა კორინთოს ქრისტიანთა შორის გამოჩენილ სისხლის აღმრევს, როდესაც მის გამოსასწორებლაღ ბრძანა მისი განგდება ეკლესიიდან და აუკრძალა მორწმუნეებთან ურთიერთობა: „მიცემად ეგევითარი იგი ეშმაკსა სატანჯველად ხორცთა“ (I კორ. 5,1-5); მისი გულწრფელი სინანულის შემდგომ ბრძანა, ისევ მიეღოთ საეკლესიო ერთობაში (2 კორ. 2,6-8).
ეპიტიმიები სასჯელის ხასიათს ატარებს, ოღონდ არა პირდაპირი გაგებით და არა „ცოდვათა ჩადენის გამო ღმერთის დასაკმაყოფილებლად“, როგორც რომაელი ღვთისმეტყველნი გვასწავლიან. ეს არის გამოსასწორებელი, აღმზრდელობითი ქმედებანი. მათი მიზანია, გააღრმაოს წუხილი ჩადენილ ცოდვათა გამო და დაეხმაროს გამოსწორებაში. მოციქული ამბობს: „ღმრთისა მიერი იგი მწუხარებაჲ სინანულსა ცხორებისასა შეუნანებელსა შეიქმს; ხოლო სოფლისა ამის მწუხარებაჲ სიკუდილსა შეიქმს“ (2 კორ. 7,10). საეკლესიო კრებათა და წმიდა მამათა კანონები ადასტურებენ, რომ ძველად ეპიტიმიები სულიერი კურნების საშუალებად ითვლებოდა. ძველი მწყემსები მისი დადებისას იმაზე არ ზრუნავდნენ, რომ თითოეული ცოდვილი თავისი დანაშაულის ხარისხის შესაბამისად მეტნაკლებად სამართლიანად დაესაჯათ, რათა ჩადენილი ცოდვისთვის საღვთო სამართალი ჯეროვნად დაკმაყოფილებულიყო. მამები ითვალისწინებდნენ შესაფერისი სახით დადებული სასჯელის კეთილისმყოფელ გავლენას ცოდვილზე, საჭიროების მიხედვით ამცირებდნენ მას, ამოკლებდნენ აკრძალვის დროს ან სავსებით ხსნიდნენ. VI მსოფლიო კრების 102-ე კანონი გვამცნობს: „ვინც ღვთისაგან მიიღო შეკრვისა და განხსნის უფლება, მართებთ განიხილონ ცოდვის ხარისხი, შემცოდეს შემობრუნებისაკენ მზადყოფნა და ამისდა მიხედვით უმკურნალონ, სენის შესაფერისად, რათა ამ და სხვა შემთხვევაში ზომიერება დავიცვათ და არ შევცდეთ სნეულის გადარჩენაში. ცოდვის სენი მარტივი არ არის, იგი განსხვავებული და მრავალფეროვანია, ამასთან იგი მრავალ მავნე ნერგს იძლევა; მათგან დაზიანება ვითარდება, რომელიც სულ უფრო და უფრო შორს წავა, სანამ ექიმის ძალისხმევა არ შეჩერებს“17.
აქედან გამომდინარე, მიუღებელია კათოლიციზმის შეხედულება ეპიტიმიაზე, რომელიც იურიდიული ცნებებიდან გამომდინარეობს, სახელდობრ:
ა. ყოველი ცოდვა თუ მათი ჯამი უნდა ეკლესიურად დაისაჯოს. თანაც არ ხდება გათვალისწინება, რომ ბევრჯერ თავად უბედურებები გვევლინებიან ჩადენილი ცოდვებისთვის ბუნებრივ მისაგებლებად (მაგ., დაავადებანი). ხშირად შემცოდეს თვითონ შეუძლია იხილოს ცხოვრებაში ღვთის სასჯელი თავის ცოდვებისათვის;
ბ. ეს სასჯელი შეიძლება მოიხსნას „ინდულგენციით“, რომლის წინასწარ გაცემაც კი შეიძლება (მაგ., საიუბილეო ზეიმებთან დაკავშირებით);
გ. ეკლესია, ანუ თავი მისი, რომის ეპისკოპოსი (პაპი), აძლევს ეპიტიმიას დაქვემდებარებულ პირებს ინდულგენციებს და მიაწერს „წმიდანთა დამსახურებებს“, რომელთაც ე,წ. კეთილ საქმეთა ხაზინიდან იღებს.
დასავლეთის ძველი ეკლესიის ზოგი მასწავლებელიც უწოდებდა ეპიტიმიებს დაკმაყოფილებას (მხოლოდ ზნეობრივი გაგებით), ოღონდ მასში გულისხმობდნენ ცოდვილობის უფრო ღრმად გააზრების, აღმზრდელობითი მიზნის მქონე და არა იურიდიული გამართლების საშუალებას.
გვმართებს აღსარების საიდუმლოსგან განვასხვაოთ ზნეობრივი მოძღვრობა, რომელიც ოდითგან ფართოდ გამოიყენებოდა და დღეს განსაკუთრებით მონაზვნებშია მიღებული. ხშირად საამისო პირებს არ გააჩნიათ სამღვდელო ხარისხი, მაგრამ აკისრიათ მოვალეობა - დამოძღვრონ თავიანთი სულიერი შვილები. საქმე ის არის, რომ ზნეობრივ აღზრდაში სულიერ ხელმძღვანელთან ფიქრებისა და ქცევების აღიარებას აქვს უზარმაზარი ფსიქოლოგიური მნიშვნელობა მავნე მიდრეკილებათა და ჩვევათა გამოსასწორებლად, ორჭოფობისა და გაუბედაობის გადასალახად და სხვა. მაგრამ ამგვარ მოძღვრობას საიდუმლოს დატვირთვა, ანუ მღვდელმოქმედების მადლმოსილება არ გააჩნია.
ეკლესიაში მწყემსთა მსახურებაზე ვისაუბრეთ თავში „საეკლესიო იერარქია“. ნაჩვენები იყო, რომ იერარქია ეკლესიაში თავად უფალმა იესო ქრისტემ დაადგინა. იგი განუყოფელია ეკლესიის არსებობისგან და მოციქულთა ეპოქაში მან სამხარისხიანი ორგანიზაციის სახე მიიღო.
მაგრამ ეკლესიაში იერარქიული მსახურება (განსაკუთრებით ეპისკოპოსისა და პრესვიტერისა) არის განსაკუთრებული, სრულიად გამორჩეული და მადლმოსილი. იგი არის ღვთის სამწყსოს მწყემსობა, რომლის უმაღლესი მაგალითი უფალმა გვიჩვენა ამქვეყნად თავისი მსახურების დროს: „მე ვარ მწყემსი კეთილი და ვიცნი ჩემნი იგი, და მიციან ჩემთა მათ... მწყემსმან კეთილმან სული თვისი დადვს ცხოვართათჳს“ (ინ. 10,14,11). მღვდლობა არის უფლის წინაშე არა ოდენ საკუთარ თავზე, არამედ ხალხზე ლოცვით წარდგომა; ზეციური სამეფოს მისაღწევ გზაზე შედგომილ ადამიანთა სულების დამოძღვრა. მღვდელმსახური საღვთო ლიტურგიაზე მთელი ხალხის სახელით სწირავს უსისხლო მსხვერპლს. ჩვენ თითოეული კეთილი საქმისთვის ღვთისგან კურთხევასა და მის შემწეობას მღვდელმსახურისგან გამოვითხოვთ. ნუთუ შეიძლება წარმოვიდგინოთ, რომ ასეთ მაღალ და საპასუხისმგებლო სამწყემსო მსახურებაზე სიცოცხლის ბოლომდე შედგომა ხდება საღვთო მადლის მოუხმობლად, რომელიც აკურთხევს ამ ღვაწლს, შეეწევა და განამტკიცებს მომავალ მოძღვარს?! და ეს კურთხევაც სრულდება. იგი წმიდა ძრწოლით მიახლებულ მღვდელმსახურობის მიმღებზე გადადის მღვდლობის საიდუმლოს აღსრულებით - ეპისკოპოსის ხელდასხმით (რომელიც თავად მემკვიდრეობით ატარებს მღვდლობის მადლს) და ღვთისმსახურებაზე დამსწრე მღვდელმსახურთა კრებისა და ხალხის ლოცვით. მას აგრეთვე ეწოდება ქიროტონიის საიდუმლო (ბერძნ. χειροτονία- ზედმიწევნით: სახალხო კრებაზე ხმის მიცემა ხელის აწევით, არჩევა, კენჭისყრა). „ვილოცოთ, რაჲითა დაემკვიდროს მის თანა მადლმან ყოვლადწმიდისა სულისამან“ - აცხადებს უპირატესი ეპისკოპოსი.
წმიდა წერილი პირდაპირ მიუთითებს, რომ მღვდლობის ხარისხში დადგინება არის განსაკუთრებულ მადლმოსილ, საიდუმლო ნიჭთან ზიარება, რომლის გარეშეც ეს მსახურება ვერ შესრულდება.
„საქმენი მოციქულთას“ წიგნის მიხედვით მოციქულებმა, რომლებიც ყოველთვის მოქმედებდნენ იესო ქრისტეს რჩევებითა და სულიწმიდის შთაგონებით, საჭიროდ მიიჩნიეს, ეკლესიაში დიაკვნები დაედგინათ. თავიდან ისინი უნდა მომსახურებოდნენ ჩვეულებრივ ტრაპეზს, მოგვიანებით კი თავად მოცქულთა დასახმარებლად - უფლის ტრაპეზს. თავდაპირველად მოციქულებმა მოწაფეთა თავყრილობას შესთავაზეს, მათ შორის ამოერჩიათ შვიდი მართალი, სულიწმიდითა და სიბრძნით აღვსილი მამაკაცი; როდესაც არჩეულები წარდგნენ მათ წინაშე, მოციქულებმა „ილოცეს, და დაასხნეს მათ ზედა ხელნი მათნი“ (საქმ. 6,2-6). აქ სრულიად გარკვევით არის გამიჯნული ორი განსხვავებული აქტი: დიაკვნის მსახურებისათვის ცნობილ პირთა შერჩევა და მათი ლოცვითი ხელდასხმა. შერჩევა ჩვეულებრივი ადამიანის საქმეა, ხელდასხმა კი ამისთვის აუცილებელი მღვდელმოქმედებითა და საღვთო მადლის მოქმედებით სრულდება.
„საქმენი მოციქულთას“ წიგნში ვპოულობთ აგრეთვე მითითებებს ხელდასხმის, როგორც მღვდელმოქმედების შესახებ, რომლითაც ადგენდნენ პრესვიტერებსაც მთავარი ეკლესიისთვის. ლუკა მოციქული მოგვითხრობს, თუ პავლე და ბარნაბა მოციქულებმა როგორ განვლეს ქადაგებით მცირე აზიის ქალაქები: დერვია, ლისტრა, იკონია და ანტიოქია და გაამრავლეს მათში ქრისტიანების რაოდენობა: „და უკურთხნეს (χειροτονησαντες) მათ ეკლესიად-ეკლესიად ხუცესნი და ლოცვითა და მარხვითა შეჰვედრნეს იგინი უფალსა, რომლისაცა მიმართ ჰრწმენა“ (საქმ. 14,23). აქ ხელდასხმაში, ერთი მხრივ, იგულისხმება საყოველთაოდ ცნობილი მღვდელმოქმედება, რომლითაც ადგენდნენ პრესვიტერებს ამა თუ იმ ეკლესიაში და, მეორე მხრივ, ენიჭება განსაკუთრებული მნიშვნელობაც, რადგან მას თვითონ პავლე და ბარნაბა მოციქულები აღასრულებდნენ. ცხადია, ეს დადგინება მარტოოდენ რიტუალი თუ ნიშანი კი არა, განსაკუთრებულ ნიჭთან ზიარება იყო. ზუსტად ეს დაადასტურა მოგვიანებით თავად პავლე მოციქულმა ეფესოს ეკლესიის პრესვიტერებთან გამოსათხოვარ საუბარში: „ეკრძალენით უკუე თავთა თქუენთა და ყოველსავე სამწყსოსა, რომელსა-ეგე თქუენ სულმან წმიდამან დაგადგინნა (ანუ დაგადგინეს სამოციქულო-ხელდასხმით, როგორც ეს ზემომოყვანილი ტექსტიღან ჩანს; საქმ. 14,23) მოღუაწედ და მწყსად ეკლესიისა უფლისა ღმრთისასა, რომელი მოიგო სისხლითა თჳსითა“ (საქმ. 20,28).
დასასრულ, პავლე მოციქული თავის ეპისტოლეში ტიმოთესადმი პირდაპირ და აშკარად მიუთითებს ხელდასხმაზე, როგორც მადლმოსილ მღვდელმოქმედებაზე, რომლითაც ადგენდნენ ეპისკოპოსებს. ეფესოს ეკლესიის ეპისკოპოს ტიმოთესადმი პირველ ეპისტოლეში მოციქული წერს: „ნუ უდებ-ჰყოფ, რომელ ეგე არს შენ თანა მადლი, რომელი მოგეცა შენ წინაჲსწარმეტყველებითა, დასხმითა ხელთა ხუცობისათა“ (I ტიმ. 4,14). მისდამი მეორე ეპისტოლეში კი ნათქვამია: „მოგახსენებ შენ განცხოველებად მხურვალედ მადლსა მას ღმრთისასა, რომელ არს შენ თანა დასხმითა ჴელთა ჩემთაჲთა“ (2 ტიმ. 1,6). ამ ფრაგმენტების ურთიერთშედარებით ჩანს, რომ ტიმოთეს ხელი დაასხა „ხუცობამ“ და თავად პავლე მოციქულმა (ანუ უხუცეს მღვდელმსახურთა კრებამ პავლე მოციქულის წინამღოლობით); აგრეთვე ვიგებთ, რომ გადაცემული საღვთო ნიჭი ტიმოთეში სამარადისოდ მკვიდრდება როგორც მისი საკუთრება. ამასთან მას მხოლოდ ერთი რამ მოეთხოვება - არ უდებ-ჰყოს და განცხოველოს იგი. აქ რომ ეპისკოპოსთა ხელდასხმა იგულისხმება და არა სხვა რამ, ამას სრულად ადასტურებს შემდგომი დარიგებანი ტიმოთესადმი: მათში ჩანს, რომ ტიმოთე უფლებამოსილია, ხელი დაასხას ხვებს (I ტიმ. 5,22); აკვირდებოდეს მის განმგებლობაში მყოფ პრესვიტერებს (I ტიმ. 5,17,19) და საერთოდ იყოს მნე „სახლსა შინა ღმრთისასა..., რომელ არს ეკლესიაჲ ღმრთისა ცხოველისაჲ“ (I ტიმ. 3,15).
შერჩევა და დადგინება ძველ ეკლესიაში
ზემოთქმულს შემდეგ უეჭველ დასკვნამდე მივყავართ: ქრისტეს ნებითა და მოციქულთა მიერ დადგინდა სამი იერარქიული ხარისხი. აგრეთვე ამ ხარისხებში ასაყვანად დაწესდა ხელდასხმა, რომლითაც შერჩეულ პირებს ნამდვილად გადაეცემოდათ მსახურებისათვის აუცილებელი საღვთო მადლი. თავისთავად გასაგებია, რომ მოციქულთა მემკვიდრე ეპისკოპოსებს მართებდათ, ზუსტად აღესრულებინათ მოციქულთა მიერ დაწესებული ხელდასხმით დადგინება და მისთვის ისეთივე ამაღლებული მნიშვნელობა და შინაარსი მიეცათ, როგორიც მოციქულთაგან მოსდევდა.
და ეკლესიაში შემდგომაც ეს ნამდვილად ასე იყო.
მთავარ ეკლესიაში მღვდლობის ხარისხში დადგინება ხდებოდა სალესიო საზოგადოებისა და ადგილობრივი ეკლესიის თანხმობით შემდგარი საერთო არჩევის შემდგომ; მაგრამ თვითონ ეს „დადგინება“ ამ შეთანხმებისა და შერჩევისაგან სრულიად დამოუკიდებელი და განსხვავებული აქტი იყო. მას ასრულებდნენ მოციქულთა თანაბარი უფლებებით აღჭურვილი, მათი მემკვიდრე პირები. ასეთები იყვნენ და რჩებიან ეპისკოპოსები. ამის ადრეული დადასტურებაა წმ. ირინეოსის (II ს.) სიტყვები: „გვმართებს დავემორჩილოთ პრესვიტერებს (ე.ი. „უხუცესებს“ ეკლესიაში, ანუ ეპისკოპოსებს) - მათ, ვინც ეკლესიაშია და, როგორც ვაჩვენეთ, მოციქულთაგან აქვთ მიღებული მემკვიდრეობა. ეპისკოპოსობის მემკვიდრეობასთან ერთად, მათ მამა ღმერთის კურთხევით ჭეშმიტების მართალი ნიჭი მიიღეს“18. გამოთქმა - „ეპისკოპოსობის მემკვიდრეობასთან ერთად ჭეშმარიტების მართალი ნიჭი მიიღეს“- უეჭველია მიანიშნებს დადგინებისას მიღებულ მადლმოსილ ნიჭზე. მსგავს თვალსაზრისს ვხვდებით ტერტულიანესთანაც. წმ. კლიმენტი ალექსანდრიელის (III ს.) ნაშრომში „სტრომატები“ უკვე გარკვევით არის მითითებული, რომ „შერჩევა“ ჯერ კიდევ არ არის ის, რაც ხელდასხმით დადგინებისას მიიღება. ქრისტემ აირჩია მოციქულები, რომელთა რიცხვში იუდაც იყო, მაგრამ ეს არ ყოფილა იმ „დადგინების“ ტოლფასი, რომელიც მოციქულებმა მოგვიანებით, ქრისტეს მიერ სულის შთაბერვის შედეგად მიიღეს. ცნობილ პირთა შერჩევა მღვდლობისათვის ადამიანებს ეხება, მათი ხელდასხმა კი ღვთის საქმეა და არა კაცისა. „მოციქულთა კანონები“ გვამცნობენ: „ეპისკოპოსი დაადგინოს ორმა ან სამმა ეპისკოპოსმა. პრესვიტერი, დიაკონი და სხვანი სამღვდელო დასიდან ერთმა ეპისკოპოსმა“ (1 და მე-2 კანონები). აქვე წესდება ქიროტონიის (ხელდასხმის) განუმეორებლობა: „თუ ეპისკოპოსმა, პრესვიტერმა, დიაკონმა ვინმესგან მეორედ მიიღოს ხელდასხმა, განიკვეთოს სამღვდელო ხარისხიდან ისიც და ხელდამსხმელიც, მაშინაც კი, როდესაც სარწმუნოდ გახდება ცნობილი, რომ ხელდასხმა ერეტიკოსთაგან მიიღო“ (68-ე კანონი). ამრიგად, ქიროტონიით გადაცემული მღვდლობის მადლი ნათლისღებით მიღებული მადლივით უცვალებელი და წარუხოცელია, მაგრამ იგი ნათლისღებითა და მირონცხებით მიღებული მადლისაგან განსხვავებულია და გასაკუთრებული.
საიდუმლოს არსი და მისი აღსრულების სიტყვები
ამრიგად, მღვდლობის საიდუმლო არის ისეთი მღვდელმოქმედება, რომლის დროსაც ეპისკოპოსის ლოცვითა და რჩეულის თავზე ხელთა დასხმით ამ უკანასკნელზე გადმოდის ღვთიური მადლი, რაც განწმედს და დაადგენს მას საეკლესიო იერარქიის გარკვეულ ხარისხში და შემდგომში შეეწვა იერარქიულ მოვალეობათა შესრულებაში. ქიროტონიის ლოცვა ასე იკითხება: „საღვთო მადლი, რომელი ყოვლადვე უძლურებასა ჩუენსა ჰკურნებს და ნაკლულევანებასა ჩვენსა აღავსებს, განაჩინებს ღმრთისმოშიშსა (სახელი) დიაკონებისგან მღდელად, ვილოცოთ, რაჲთა დაემკვიდროს მის თანა მადლმან ყოვლადწმიდისა სულისამან“.
ქიროტონიის საიდუმლო ყოველთვის საღვთო ლიტურგიაში არის ჩართული. ქიროტონიის საიდუმლოსაგან განსხვავებით კლიროსის (მედავიონე, იპოდიაკონი) დაბალ ხარისხში ლოცვით კურთხევას ეწოდება „ქიროტესია“ („ქიროტესია“ წმიდად ქრისტიანული, გვიანდელი წარმოშობის ბერძნული სიტყვაა).
ეპისკოპოსთათვის არსებობს უქორწინებლობის ვალდებულება. ქრისტიანობის პირველ საუკუნეებში ამგვარი მოთხოვნა აუცილებელი არ ყოფილა, მაგრამ მოციქულთა ეპოქიდანვე ეპისკოპოსებს ნება დაერთოთ, თავშეკავების ღვაწლის აღსასრულებლად თავი აერიდებინათ ქორწინებისთვის. ეს ჩვეულება შემდგომ განმტკიცდა და VI მსოფლიო კრებამ დააკანონა იგი. რაც შეეხებათ მღვდლებსა და დიაკვნებს, აქ ეკლესიამ გადაწყვიტა, მათთვის არ დაეკისრებინა ასეთი ტვირთის ტარების აუცილებლობა და ძველი წესის თანახმად მღვდელმსახურს ქიროტონიის შემდგომ დაქორწინება აუკრძალა, მაგრამ ბუნებრივად და ნორმალურად მიიჩნია, დაეშვა მღვდლობის საიდუმლოში მონაწილეობისთვის უკვე ქორწინებით შეკრული პირნი. არ შეიძლებოდა მეორედ ქორწინებულის ხელდასხმა. რომის ეკლესიამ IV-VI სს. დაიწყო მღვდლებისა და დიაკვნების უქორწინებლობის შემოღება. ეს სიახლე უკუაგდო VI მსოფლიო კრებამ, მაგრამ რომის პაპებმა ეს აკრძალვა უყურადღებოდ დატოვეს. (სინამდვილეში ეპისკოპოსების უქორწინებლობა დააკანონა ე.წ. „ტრულის“ კრებამ 691 წელს, რომელსაც V-VI კრებასაც უწოდებდნენ. რაც შეეხება მღვდლებისა და დიაკვნების უქორწინებლობას (ცელიბატი), იგი I (ნიკეის) მსოფლიო საეკლესიო კრებაზე იქნა დადგენილი - რედ. შენიშვნა)
პროტესტანტებმა უარყვეს მღვდლობა, როგორც „საიდუმლო“. მათს პასტორებს ირჩევს და ადგენს ხალხი. ისინი არ იღებენ რაიმე განსაკუთრებულ მადლმოსილ კურთხევას და ამ გაგებით არ განსხვავდებიან ერთობის რიგითი წევრებისაგან. ისტორიულად ეს აიხსნება შუა საუკუნეების ბოლოს ლათინთა სასულიერო პირების მიერ უფლებამოსილებათა ბოროტად გამოყენების წინააღმდეგ არსებული დაპირისპირებით. პროტესტანტები, თეორიულად რომ გაამართლონ თავიანთი შეხედულება, იშველიებენ ფაქტს, რომლის თანახმად მღვდლობაში დადგინებას მუდმივი სახელი „საიდუმლო“ მხოლოდ მოგვიანებით ეწოდა. მაგრამ, რასაკვირველია, ამგვარ თავისმართლებას ფასი არ აქვს: ჩვენ მოციქულთა სწავლებისა და მათი საქმეებიდან ვხედავთ და ეკლესიაში მუდამ არსებული რწმენის თანახმად ვიცით, რომ ქიროტონია იმთავითვე იყო საიდუმლო-მადლმოსილების მქონე მღვდელმოქმედება. ამიტომ მის შედარებით გვიანდელ სახელდებას „საიდუმლო“ ახალი არაფერი შემოუტანია. მხოლოდ უფრო დააზუსტა და ერთი სიტყვით გამოხატა მისი შინაარსი. მსგავსი მაგალითია ტერმინ „ერთარსის“ (όμούνσιος) მიღება I მსოფლიო კრებაზე. მან ახალი ვერაფერი შესძინა ძველი ეკლესიის სწავლებას ძე ღვთისას ღვთაებრიობაზე, უბრალოდ უფრო ზედმიწევნით განმარტა და განამტკიცა იგი. სამწუხაროდ, პროტესტანტული სწავლება იცავს და ჯიუტად, მაგრამ არადამაჯერებლად აგრძელებს თავის ცრუ პოზიციას: მას თავად ქრისტიანულ საიდუმლოთა ცნება წარმართული მისტერიების პრაქტიკიდან შემოსულად გამოჰყავს.
ქრისტიანული ოჯახის დანიშნულება
ცნობილია, რომ ოჯახი საზოგადოებრივი ორგანიზმის ძირითადი შემადგენელი უჯრედი და მისი საყრდენია. იგი ქრისტეს მებრძოლ ეკლესიაშიც, აგრეთვე, წარმოადგენს მისი სხეულის ძირითად ერთეულს. ამიტომ არის, რომ თვითონ ქრისტიანული ოჯახი მოციქულთა ნაწერებში „ეკლესიად“ იხსენიება: „კითხვაჲ არქუთ პრისკილას და აკვლას, თანა-შემწეთა ჩემთა ქრისტე იესუჲს მიერ... არამედ ყოველნი ეკლესიანი წარმართთანი და სახლად-სახლად კრებულნი მათნი“ (რომ. 16,3-4); კითხვაჲ არქუთ ნუმფას და ... სახლისა მათის კრებულთა“ (კოლ. 4,15). გასაგებია, თუ რა დიდი ყურადღების მიქცევა მართებს ოჯახს საეკლესიო თვალსაზრისით, რათა მან თავისი დანიშნულება შეასრულოს, იყოს „მცირე ეკლესია“.
არსებობს პირადი ცხოვრების განსაკუთრებული ფორმა, რომელსაც ქრისტიანობა აკურთხებს. ეს არის ქალწულობა ან უქორწინებლობა. ქრისტესათვის უქორწინებლობამ შექმნა სხვა სახის საეკლესიო-საზოგადოებრივი ქრისტიანული ერთეული - მონაზვნობა, ანუ ბერობა, რომელსაც ეკლესია ქორწინებაში ცხოვრებაზე მაღლა აყენებს. ეკლესიის ისტორიაში იგი ჭეშმარიტად მის წამყვან, ხელმძღვანელ და საყრდენ ფენას შეადგენს. მონაზვნობა უმაღლესი ხარისხით ახორციელებს და იცავს სახარებისეულ ზნეობრივ კანონებს, ეკლესიის დოგმატურ, საღვთისმსახურო და სხვა წესებს. მაგრამ ყველას არ შეუძლია იტვირთოს ქალწულობა ქრისტესა და ეკლესიისთვის. ამიტომ ეკლესია აკურთხებს ქალწულობას, როგორც ცხოვრების გამორჩეულსა და სრულყოფილ წესს, მაგრამ ამასთანავე ლოცავს ქორწინებასაც, რადგან მხედველობაში იღებს იმ მაღალ და იმავდროულად რთულ ამოცანებს, რომლებიც ქრისტიანულმა ოჯახმა უნდა გადაწყვიტოს. ეკლესია ამ კურთხევას განიხილავს, როგორც საიდუმლოს.
ქორწინების საიდუმლოში ეკლესია ღმერთს სთხოვს შემწეობას მომავალ მეუღლეთათვის, რათა შეიგნონ, გადაწყვიტონ და აღასრულონ სამომავლოდ დასახული ამოცანები, ააშენონ „სახლში ეკლესია“; დაამყარონ ჭეშმარიტად ქრისტიანული ურთიერთობანი; გაზარდონ ბავშვები რწმენით; იცხოვრონ სახარებისეული მცნებებით; იყვნენ გარშემო მყოფთათვის სამაგალითო კეთილმსახურნი; მოთმინებითა და თავმდაბლად გაუძლონ იმ გარდუვალ განსაცდელებსა და ზოგჯერ ტანჯვასაც, რომელიც ოჯახურ ცხოვრებას ეწვევა ხოლმე.
ქრისტიანული ოჯახის არსებობა იწყება ჯვრისწერის მღვდელმოქმედებით. საიდუმლოს ტიპიკონის მთავარი ნაწილი არის გვირგვინის დადგმა მომავალ მეუღლეებზე სიტყვებით: „ჯვარს იწერს მონა ღვთისა... მხევალსა ღვთისაზე... (ჯვარს იწერს მხევალი ღვთისა... მონასა ღვთისაზე) სახელითა მამისაჲთა და ძისაჲთა და სულისა წმიდისაჲთა“. მას მოსდევს მათი საერთო დალოცვა, როდესაც სამჯერ წარმოითქმება: „უფალო ღმერთო ჩუენო, დასწერე ჯვარი დიდებითა და პატივითა“.
ქორწინება, როგორც ღვთის მიერ დადგენილი
წმიდა წერილში არაერთგზის წერია, რომ ქორწინებას აკურთხებს ღმერთი: „და შექმნა ღმერთმან კაცი სახედ თჳსად და ხატად ღმრთისად შექმნა იგი, მამაკაცად და დედაკაცად ქმნა იგინი. და აკურთხა იგინი ღმერთმან მეტყველმან: „აღორძინდით და განმრავლდით“ (შესაქ. 1,27-28).
შესაქმისაღმწერი მოგვითხრობს ადამის ნეკნიდან დედაკაცის შექმნის შესახებ, მამაკაცთან მის მიყვანაზე და დასძენს: „ამისთჳს დაუტეოს კაცმან მამაჲ თვსი და დედაჲ თჳსი და შეეყოს ცოლსა თვსსა და იყვნენ ორნივე იგი ერთ ჴორც“ (შესაქ. 2,18-24). თავად მაცხოვარმა დაგვიდო ცნებად ქორწინების ერთგულების დაცვა და აკრძალა განქორწინება. იგი შეგვახსენებს შესაქმის წიგნის ამ სიტყვებს და გვმოძღვრავს: „რომელნი იგი ღმერთმან შეაუღლნა, კაცნი ნუ განაშორებენ“ (მთ. 19,6); უფლის ეს სიტყვები თვალნათლივ ადასტურებენ ქორწინების ზნეობრივ ღირსებას. უფალმა იესო ქრისტემ გალილეას კანაში თავის მისვლით აკურთხა ქორწინება და იქვე მოახდინა პირველი სასწაული. პავლე მოციქული ეკლესიის საიდუმლო ხასიათს ქორწინებას ადარებს: „ქმართა გიყუარდედ ცოლნი თჳსნი, ვითარცა ქრისტემან შეიყუარა ეკლესიაჲ და თავი თჳსი მისცა მისთვის... ამისთვის დაუტეოს კაცმან მამაჲ თჳსი და დედაჲ თჳსი და შეეყოს ცოლსა თჳსსა და იყვნენ ორნივე იგი ერთ ჴორც. საიდუმლოჲ ესე დიდი არს: ხოლო მე ვიტყჳ ქრისტესათვის და ეკლესიისა“ (ეფ. 5,25,31-32). უფრო დაწვრილებით პავლე მოციქული ლაპარკობს ქორწინებასა და ქალწულობაზე (I კორ. 7); იგი ქორწინებაზე მაღლა ქალწულობას აყენებს, მაგრამ ქორწინებასაც არ კიცხავს. ამასთან მცნებას გვაძლევს, დავიცვათ ის სხვა რჯულის ადამიანებთანაც კი და არ გვირჩევს განქორწინებას. მისი აზრით იმედი უნდა ვიქონიოთ მეუღლის რწმენაში მოქცევისა. ქალწულობაში დარჩენის განზრახვის უპირატესობის მითითების შემდგომ დაასკვნის: რომ დაქორწინებულებმა „ჭირი ჴორცთაჲ თავს-იდვიან ეგევითართა მათ; ხოლო მე თქუენ გერიდები“ (I კორ. 7,28).
ეკლესია ყურადღებას ამახვილებს ჯვრისწერის ქრისტიანულ შინაარსზე და კრძალავს ურწმუნოებთან (IV-VI მსოფლიო კრების კანონები) და მწვალებლებთან ქორწინებას.
ეკლესია მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევაში იძლევა თანხმობას - დაირღვეს ქორწინება. ეს ძირითადად მაშინ ხდება, როდესაც ქორწინება უკვე მრუშობით შეიბილწა ანდა ცხოვრებისეულ გარემოებათა გამო დაირღვა (როცა ერთ-ერთი მათგანი უგზოუკვლოდ არის დაკარგული მრავალი წლის განმავლობაში). ქმრის ან ცოლის ანუ მეუღლის დაკარგვის შემდგომ ეკლესიის მიერ დაშვებულია მეორე ქორწინება, ასეთ ჯვარდაწერილთათვის მეორედ ქორწინების ცოდვის მიტევების გამოთხოვა ლოცვებით ხდება. მესამე ქორწინება შეიწყნარება როგორც უმცირესი ბოროტება უდიდესის - სიძვის თავიდან ასაცილებლად (წმ. ბასილი დიდის განმარტებანი).
ზეთის კურთხევის საიდუმლო არის მღვდელმოქმედება, როდესაც სნეულის სხეულზე ზეთის ცხებით ხდება საღვთო მადლის მოხმობა სულიერ და ხორციელ უძლურებათა განსაკურნებლად19. მას აგრეთვე ეწოდება „Соборование“, რადგანაც იკურთხება შვიდი პრესვიტერის კრების მიერ; მაგრამ იგი შეიძლება შეასრულოს მღვდელთა უფრო მცირირიცხოვანმა დასმა და ერთმაც კი.
საიდუმლოს დადგინება ღვთის მიერ
ჯერ კიდევ ძველი აღთქმის დროიდან ზეთი მადლის, სიხარულის, ლმობიერებისა და განცხოველების სიმბოლო იყო. როგორც მარკოზ მახარებელთან ვკითხულობთ, სნეულისთვის ზეთის ცხებას მოციქულები ასრულებდნენ: „და ეშმაკნი მრავალნი განასხნეს და სცხებდეს ზეთსა მრავალთა სნეულთა და განკურნებდეს“ (მრკ. 6,13).
ზეთის კურთხევის საიდუმლოს შესახებ ყველაზე აშკარა მტკიცებას იაკობ მოციქულთან ვხვდებით: „თუ უძლურ ვინმე არს თქუენ შორის, მოუწოდონ ხუცესთა ეკლესიისათა და ილოცონ მის ზედა და სცხონ მას ზეთი სახელითა უფლისაჲთა. და ლოცვამან სარწმუნოებისამან აცხოვნოს სნეული იგი და აღადგინოს იგი უფალმან, დაღაცათუ ცოდვაჲ რაიმე ექმნეს, მოვე-ეტეოს მას“ (იაკ. 5,14-15). მოციქული აქ კურნების რაიმე განსაკუთრებულ „ნიჭზე“ არ საუბრობს, იგი აღწერს გარკვეული ფორმის მღვდელმოქმედებას, რომელიც ეკლესიის ჩვეულებად უნდა დამკვიდრდეს. მოციქული მიიჩნევს, რომ ეკლესიის პრესვიტერთა მიერ მისი შესრულების, ლოცვისა და ცხების შედეგად ხდება ხორციელი სენის შემსუბუქება და ცოდვათა მიტევება. ასევე არ შეიძლება იაკობ მოციქულის მიერ მითითებული ზეთის ცხება ჩვეულებრივ სამკურნალო საშუალებად მივიღოთ (თუნდაც იმ დროისთვის), იმიტომ რომ მთელი თავისი კეთილმოქმედებით არ არის ყველა დაავადების წამალი. მოციქულები თავისას არაფერს ადგენდნენ, ისინი ასწავლიდნენ მხოლოდ იმას, რაც უფალმა იესო ქრისტემ დაუდო მცნებად და სულიწმიდამ შთააგონა. ისინი თავისთავს საღვთო საიდუმლოთა „მნეებსა“ და „ქრისტეს მსახურებს“ უწოდებდნენ და არა „დამადგინებლებს“. მაშასადამე, წმ. იაკობ მოციქულის მიერ ნაანდერძევი ზეთის კურთხევაც ღვთის მიერ არის დადგენილი.
ძველ ქრისტიანულ ლიტერატურაში ზეთის კურთხევის საიდუმლოზე შეიძლება არაპირდაპირი მოწმობების მოძიება წმ. ირინეოს ლიონელსა და ორიგენესთან. მოგვიანებით უფრო გარკვეული მონაცემები მოჰყავთ წმ. ბასილი დიდსა და წმ. იოანე ოქროპირს, რომლებმაც დაგვიტოვეს სნეულის განკურნების ლოცვები (მოგვიანებით ისინი ზეთის კურთხევის ტიპიკონში შეიტანეს) და, აგრეთვე, წმ. კირილე ალექსანდრიელს. პაპი ინოკენტი I (V ს.) ზეთის კურთხევის საიდუმლოსთან დაკავშირებულ შეკითხვებზე პასუხში მიუთითებდა:
ა. იგი უნდა შესრულდეს „მორწმუნე სნეულზე“
ბ. მისი შესრულება შეუძლია, აგრეთვე, ეპისკოპოსს. რადგანაც არ შეიძლება მოციქულის სიტყვები: „მოუხმოს ხუცესთ“, ამ მღვდელმოქმედებაში ეპისკოპოსის მონაწილეობის აკრძალვად გავიგოთ;
გ. „საეკლესიო სინანულში მყოფს“ არ შეიძლება ცხების ნება დაერთოს, რადგანაც ეს არის საიდუმლო და „ვისაც ეკრძალება სხვა საიდუმლონი, როგორ შეიძლება მარტო ერთის ნება მიეცეს?!“
საიდუმლო სრულდება ავადმყოფებზე (შეიძლება ბავშვებზეც), რომლებსაც შეუძლიათ შეგნებულად მიიღონ იგი და მონაწილეობდნენ მათთვის ლოცვაში. ეს მღვდელმოქმედება შეიძლება შესრულდეს ტაძარში ან შენობაში, სადაც ავადმყოფი იმყოფება. ზეთისცხების საიდუმლოს ჩვეულებრივ წინ უსწრებს აღსარება და იგი მთავრდება ზიარების საიდუმლოთი.
საიდუმლოს ხილული მხარე გულისხმობს მასში მონაწილე მღვდელმსახურთაგან ავადმყოფისთვის ზეთის თანმიმდევრობით შვიდჯერ ცხებას. ისინი ზეთით გამოსახავენ ჯვარს სნეულის შუბლზე, ნესტოებზე, ლოყებზე, ბაგეებზე, მკერდსა და ხელის ორივე მხარეზე. ამას თან ახლავს ლოცვები, აგრეთვე სახარებიდან და სამოციქულოდან დაწესებული საკითხავების კითხვა. უშუალოდ ცხების დროს შვიდჯერ წარმოითქმის ლოცვა: „მამაო წმიდაო, მკურნალო სულთა და ხორცთა ჩუენთაო, რომელმან მოავლინე მხოლოდშობილი ძე შენი და უფალი ჩუენი იესუ ქრისტე, ყოველთა სენთა მკურნალად და სიკუდილისაგან დამხსნელად, განკურნე მონა ესე შენი (სახელი)“ და ა.შ. ზეთის კურთხევის წესი იწყება ტროპარებისა და კანონის გალობით და სრულდება ცოდვათაგან განმხსნელი ლოცვით. დაუძლურებული სნეულისათვის ღვთის წინაშე შუამდგომლობს უფლის მსახურთა კრება და მთელი ეკლესიის სახელით ლოცვით შესთხოვს ყოვლად გულმოწყალე ღმერთს, მიანიჭოს ცოდვათა მიტეეება უძლურსა და განწმიდოს მისი სინდისი ყოველგვარი ბიწისაგან. მხედველობაში მისაღებია ისიც, რომ ხორცითა და სულით დაუძლურებულ ადამიანს ყოველთვის არ შეუძლია სათანადოდ აღიაროს ცოდვები. ზეთის კურთხევის მიმღებს რწმენის ლოცვის საშუალებით უმსუბუქდება სინდისი და გზა ეხსნება ხორციელი სენის მადლისმიერი კურნებისათვის.
ნებადართულია და ზოგჯერ პრაქტიკაშიც გამოიყენება ზეთის კურთხევის განსაკუთრებული წესი. იგი სრულდება ტაძარში ამისთვის დანიშნულ დღეს, ერთდროულად მრავალ ადამიანზე, სულიერი და ხორციელი უძლურებების საერთო კურნებისათვის. ოღონდ ეს წესი და ზეთის კურთხევის საიდუმლო ერთი და იგივე არ არის.
პროტესტანტებმა უკუაგდეს ზეთის კურთხევის საიდუმლო, თუმცა ლუთერი, ყოველ შემთხვევეაში პირველ ხანებში, საღვთისმსახურო პრაქტიკაში მისი გამოყენების წინააღმდეგი არ ყოფილა. რომის ეკლესიაში დღევანდლამდე ზეთის კურთხევის საიდუმლო სრულღება მხოლოდ მძიმე სნეულთა განსამზადებლად სიკვდილისათვის. ამიტომ ეწოდება მას კათოლიკეებთან „უკანასკნელი ცხება“, სულთმობრძავთა საიდუმლო. ეს სწავლება გამოჩნდა რომის ეკლესიაში XII საუკუნიდან და აშკარად ეწინააღმდეგება იაკობ მოციქულის სიტყვებს. ძველთაგანვე მომაკვდავს ეკლესიაში საგზლად ქრისტეს სისხლისა და ხორცის წმიდა ზიარებას აძლევდნენ.