წმიდა სინოდმა იმსჯელა ახალ წმინდანთა კანონიზაციის შესახებ.
1616 წელს შაჰ-აბასის მიერ ირანში ასიათასობით იძულებით გადასახლებულ ქართველთა დიდი ნაწილი საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში მხნედ იცავდა მამაპაპათა სჯულს და მუსულმანთა უკიდურესად აგრესიულ გარემოცვაშიც ახერხებდა არ მოსწყვეტოდა ქრისტიანულ ღვთისმსახურებას.
მართლმადიდებლობის ერთგულებისათვის მრავალი სასულიერო პირი იქნა უსჯულოთაგან მოკლული და ათასობით ქართველი მოწამეობრივად აღსრულებული, რასაც ადასტურებენ როგორც ჩვენი მეცნიერები, უცხოელი ისტორიკოსები და მოგზაურები, ასევე ამჟამად ირანში მცხოვრები ქართველები, რომელნიც დღემდე განსაკუთრებულ პატივს მიაგებენ წინაპართა მოწამეობრივ ღვაწლს: მიდიან მათი მარტვილობის ადგილებზე (ერთ-ერთ მათგანს ამაღლება ქვია), მოწიწებით ეამბორებიან მამა-პაპათა სისხლშემშრალ ქვებს და ტრაპეზსაც ამზადებენ მათი სულების საოხად.
2001 წელს სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-ის ირანში ვიზიტის დროს, მისი უწმინდესობის მიერ საქართველოდან ჩატანილი მიწაც, როგორც სამშობლოდან მიძღვნილი უდიდესი საჩუქარი და წყალობა, ადგილობრივმა ქართველებმა პირველ რიგში სასოებით მოაყარეს მათ ნეშტთ.
წმიდა სინოდმა განიხილა ირანში იძულებით გადასახლებულთა მოწამეობრივი ღვაწლი და დაადგინა: წმიდანთა დასში შეირაცხოს XVII-XVIII ს-ში სპარსეთში ქრისტიანული სარწმუნოებისათვის მუსლიმთაგან მოწყვეტილი ყოველი ქართველი და ეწოდოს მათ: „წმიდა მოწამენი ქართველნი, სპარსეთში მოწყვეტილნი“. მათ სახელზე დაიწეროს ხატი და შედგეს ტროპარ-კონდაკი.
ირანში ქრისტესთვის მოწყვეტილ ქართველთა ერთ-ერთი წამების ადგილის სახელწოდების მიხედვით, მათი ხსენების დღედ დადგინდეს მაცხოვრის ამაღლების დღესასწაული.
ლაზეთი, კოლხური წიაღის განუყოფელი ნაწილია. იგი საქართველოს სახელმწიფოებრიობის განმსაზღვრელი ერთ-ერთი მთავარი ძარღვი და ჩვენი კულტურის უძველესი კერაა. წმ. ანდრია მოციქულმა, ღვთისმშობლის წილხვედრი ჩვენი ერის მოქცევა სწორედ აქედან დაიწყო.
XVII-XVIII საუკუნეებში ათასობით ლაზი დაისაჯა მაჰმადიანთაგან ქრისტეს სჯულის და სამშობლოს ერთგულებისათვის. დაახლოებით 1600-1620-იან წლებში 300 ლაზ მეომარს მოკვეთეს თავი, რის შემდეგაც ამ ადგილს „დუდიკვათას“ (თავისკვეთის) გორა ეწოდება. ხოლო იქვე მთაზე მდებარე მამათა მონასტერთან სასულიერო პირთა მოწამეობრივი აღსრულების ადგილს - „პაპათის“ (სამღვდელოთა) გორა. გადმოცემით ამ მიდამოებში საერთოდ 30000 ლაზისთვის მოუკვეთავთ თავი. ფსალმუნში ვკითხულობთ: „ნეტარ არს წინაშე უფლისა სიკვდილი წმიდათა მისთა“.
წმიდა სინოდმა განაჩინა: XVII-XVIII საუკუნეებში „პაპათისა“ და „დუდიკვათის“ გორაზე მოწყვეტილი მართლმადიდებელი სასულიერო და საერო პირნი, ასევე ქრისტიანობისათვის წამებული ყოველი ლაზი შერაცხილ იქნას წმიდანად და ეწოდოს მათ: „სარწმუნოებისა და საქართველოსთვის დუდიკვათსა და პაპათში მოწყვეტილნი წმიდა ლაზი მოწამენი“.
მათი ხსენების დღედ დადგინდეს 29 აპრილი (ძვ. სტ.) (წმ. ანდრია პირველწოდებულის ხსენების დღე), დაიწეროს ხატი და შედგეს ტროპარ-კონდაკი.
წმიდა სინოდმა იმსჯელა იღუმენ ექვთიმეს (კერესელიძე) წმინდანად შერაცხვის შესახებ.
იღუმენი ექვთიმე კერესელიძე საქართველოს ეკლესიის განსაკუთრებული მოღვაწეა. იგი სიყრმიდანვე თავმდაბლობისა და მოთმინების მაგალითი იყო. სასულიერო ცხოვრებაში, კი მას დიდად მშრომელ და მლოცველ ასკეტ ბერად იცნობდნენ. ფასდაუდებელია მისი დამსახურება ძველი ქართული საეკლესიო გალობის გადარჩენის საქმეში. რომ არა მისი ურყევი რწმენა და თავდადება, ჩვენი ეროვნული საუნჯე დიდ საგანძურს დაკარგავდა. ამ საქმისადმი მამა ექვთიმეს თავგანწირულმა სიყვარულმა და შემართებამ შთამომავლებს 5532 საეკლესიო საგალობელი შეუნარჩუნა. მან საკუთარი კეთილდღეობისა და ჯანმრთელობის ფასად დაიცვა უნიკალური მემკვიდრეობა და მომავალ თაობას მისცა შესაძლებლობა წინაპართა საოცარ სულიერ სიმაღლეთ ზიარებოდნენ.
წმიდა სინოდმა განაჩინა: იღუმენი ექვთიმე (კერესელიძე) ქართული საეკლესიო საგალობლების გადარჩენისათვის გაწეული ღვაწლის გამო შეირაცხოს წმინდანად და ეწოდოს სახელად ექვთიმე აღმსარებელი.
მისი ხსენების დღედ დადგინდეს ექვთიმე დიდის ხსენების დღე. დაიწეროს ხატი და შედგეს ტროპარ-კონდაკი.
წმიდა სინოდმა იმსჯელა ბეთანიაში მოღვაწე ბერების არქიმანდრიტ იოანესა (მაისურაძე) და არქიმანდრიტ გიორგის (მხეიძე) - სქემაში იოანეს წმიდანად შერაცხვის თაობაზე.
არქიმანდრიტი იოანე 17 წლის მანძილზე ათონის მოაზე ეწეოდა სულიერ ცხოვრებას. შემდეგ კი დაბრუნდა საქართველოში და არქიმანდრიტ გიორგისთან ერთად წლებს მანძილზე იღვწიდა ბეთანიის მონასტერში. ბეთანიაში დამკვიდრებამდე და შემდეგაც მათ მრავალჯერ განიცადეს დევნა უღმერთო ხელისუფალთაგან. ბოლშევიკებმა მამა იოანეს დახვრეტაც სცადეს, მაგრამ იგი სიკვდილს სასწაულებრივად გადაურჩა. ამ ორი თავგანწირული მოძღვრის პიროვნული ღირსებანი და მაღალი სულიერობა ათეისტებზეც კი დიდ გავლენას ახდენდა. ამის გამო იყო, რომ მაშინ, როდესაც საქართველოში თითქმის ყველა მონასტერი დაიხურა, ბეთანია, სადაც ისინი მოღვაწეობდნენ, კვლავ მოქმედად რჩებოდა. ეს ორივე დიდი მამა უჩვეულო გულკეთილობითა და სტუმართმოყვარეობით გამოირჩეოდა. მათ ლოცვებს სასწაულები ბევრჯერ მოუხდენია და თვითონაც გამხდარან ღირსნი საღვთო გამოცხადებებისა. მორწმუნენი დღესაც ამ არქიმანდრიტთა საფლავებს დიდი კრძალვით მიეახლებიან.
წმიდა სინოდმა განაჩინა: არქიმანდრიტი იოანე (მაისურაძე) და არქიმანდრიტი გიორგი (მხეიძე) სქემაში იოანე, ათეისტურ პერიოდში საქართველოს ეკლესიაში გაწეული დიდი ღვაწლისათვის შურაცხილ იქნან წმიდანად და სახელად ეწოდოთ იოანე აღმსარებელი და გიორგი-იოანე აღმსარებელი.
მათი ხსენების დღედ დადგინდეს 8 სექტემბერი (ძვ. სტ.) - 21 სექტემბერი (ახ. სტ.). დაიწეროს ხატი და შედგეს ტროპარ-კონდაკი.
წმიდა სინოდმა დააარსა ახალი ეპარქიები და გამოირჩია მღვდელმთავრები:
წმიდა სინოდმა იმსჯელა ქართული საეკლესიო გალობის შესახებ.
აღინიშნა, რომ ქართულ საეკლესიო გალობას მრავალსაუკუნოვანი ტრადიცია აქვს, რომ ჩვენამდე მოღწეული პირველი ქართული ლიტურგიკულ-ჰიმნოგრაფიული კრებულები VI-VII საუკუნეებს განეკუთვნება (ხანმეტი ლექციონარი, უძველესი იადგარი), ხოლო ნევმირებული ნიმუშები - X საუკუნის პირველ ნახევარს. საგულისხმოა, რომ ამ კრებულებში მოცემული ქართული სამუსიკო დამწერლობა და მისი პრინციპები განსხვავდება იმდროინდელი ბიზანტიური სამუსიკო დამწერლობისაგან.
რაც შეეხება შემდგომ პერიოდს, მაგ. გიორგი მთაწმინდელის მიერ თარგმნილი და მისი ხელით გადაწერილი პარაკლიტონის მინაწერში საუბარია ბერძნულიდან ნათარგმნ შუაღამის გალობათა ძლისპირების „ქართულ ავაჯზე“ ანუ ქართულ ჰანგზე.
სხვაგან, - მარხვანის კრებულში, გიორგი მთაწმინდელი შუაღამის-დასდებლების შესახებ საუბრისას განასხვავებს ამ საგალობლების ბერძნულ ჰანგს და ქართულ რვა ხმათა ძლისპირთა ჰანგს, რომელსაც იგი 400 წელზე მეტი ხნისად მიიჩნევს („...რომელი ძველთაგან ვიცით, იგი ეგრეთვე ითქუმოდის რვათამცა ხმათა შინა არს და კმა არს ჩუენდა თუ არა, ამას გუერდსა ოთხასი წელი უფრო ახსოვს....“).
ცნობილია, ასევე, იოანე პეტრიწის მსჯელობა, სადაც იგი მიუთითებს, რომ სამუსიკო ქმნილებებში სწორედ სამი ფთონგის, სამი ხმის მეშვეობით ხორციელდება სიმებისა და ხმების ნებისმიერი შეწყობა („...სამთა მიერ ფთონგთა - შეინაწევრების... რანივე მრთველობანი ძალთა და ხმათანი...“). ამასთან, იგი სამი ხმის ერთობის საღვთისმეტყველო გააზრებას გვთავაზობს და აღნიშნავს, რომ ხმათა ეს ჰარმონია სულიწმიდისმიერია („...ყოვლითურთ სამოსოი არს ჩუენი ესუ სამოყუსოი მორთული წმიდისა მიერ სულისა, და ესეცა სამთა მიერ ფთონგთა, ვიტყვი სამთა დაბამვათა...“).
ქართული გალობის შესახებ ცნობებს ვხვდებით ს. ბელოკუროვის წიგნში „Поездка старца Арсения Суханова в Грузию (1637-1640 г.г.)“. რუსეთიდან საქართველოში ჩამოსული სასულიერო პირები საგანგებოდ აღნიშნავენ საეკლესიო გუნდის მიერ საგალობლების სამ განსხვავებულ ხმაში შესრულების შესახებ („...ино и толсто тянет; а ино и средним гласом, а ино и тонко...“). ასევე იმას, რომ ქართული გალობა არც ბერძნულს ჰგავს და არც რუსულს („на греческое и на русское не походило“) და რომ ქართველებს საკუთარი სამუსიკო ნიშნები აქვთ („...свое у них знамя“).
ტრადიციის უწყვეტობას ადასტურებს ქართული საეკლესიო გალობის XIX საუკუნის ნევმირებული ხელნაწერები, საუკუნეთა განმავლობაში ქართული სამუსიკო დამწერლობის პრინციპები არ შეცვლილა. დღეს მეცნიერულად არის დამტკიცებული გვიანდელი ნევმური ნოტაციის პირდაპირი, გენეტიკური კავშირი X-XI საუკუნეების სამუსიკო დამწერლობასთან.
ცნობილია, რომ ავტოკეფალიის გაუქმების შემდეგ, განსაკუთრებით კი ათეისტურ პერიოდში, მორწმუნენი მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდნენ. მრავალი სასულიერო პირი, მგალობელი და მრევლი ეკლესიას იძულებით ჩამოაშორეს. ფიზიკური განადგურების საფრთხის წინაშე მდგარ ეკლესიაში ბუნებრივია, რომ კანონიკური გალობაც დაიჩაგრა და იგი თანდათანობით შეცვალა ახლადშეთხზულმა არაქართულმა (რუსული, ევროპული და სხვა) ჰანგებმა, რისი გამოვლინებებიც დღესაც გვაქვს სხვადასხვა ტაძრებში.
ბოლო ხანებში კი ზოგიერთი სასულიერო პირი პატრიარქისა და წმიდა სინოდის ლოცვა-კურთხევის გარეშე ცდილობს, დანერგოს ბიზანტიური გალობის კილო და მას მიუსადაგოს საგალობლის ქართული სიტყვები; რითაც მახინჯდება და არაბუნებრივი ხდება როგორც ბერძნული საგალობელი, ისე ჩვენი ეკლესიის ტრადიცია.
ხაზგასმით უნდა ითქვას, რომ საქართველოს ეკლესიის მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის მანძილზე არავის შეჰპარვია ეჭვი ქართული მრავალხმიანი გალობის კანონიკურობაში. ეს ტრადიცია ჩვენამდე ცოცხლად მოიტანეს წმიდა მღვდელმთავრებმა გაბრიელმა (ქიქოძე) და ალექსანდრემ (ოქროპირიძე), სასულიერო პირებმა: გრიგოლ, ვასილ (სტეფანე), პოლიევქტოს და ფილიმონ კარბელაშვილებმა, რაჟდენ ხუნდაძემ, ექვთიმე კერესელიძემ, საერო მოღვაწეებმა: წმიდა ილია მართალმა, ფილიმონ ქორიძემ, ანტონ დუმბაძემ, არტემ ერქომაიშვილმა და სხვებმა. ასევე სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქებმა: წმიდა მღვდელმოწამე კირიონ II-დან დაწყებული ვიდრე დავით V-მდე. ქართველმა ბერ-მონოზვნებმა, მათ შორის არქიმანდრიტმა იოანე მაისურაძემ, რომელიც 17 წელი მოღვაწეობღა ათონის მთაზე და შემდეგ მოუწია საქართველოში დაბრუნება და ბეთანიაში მსახურება.
დღეს, როდესაც საქართველოს ეკლესიაში მრავალ კეთილ საქმეს დაედო სათავე, აუცილებელია გალობის საეკლესიო ტრადიციის სრულად აღდგენა და დაცვა.
წმიდა სინოდმა განაჩინა: ქართულ საეკლესიო გალობას ერისა და ეკლესიის ცხოვრებაში უმნიშვნელოვანესი ადგილი უკავია და განაპირობებს მის სულიერ, ზნეობრივ და კულტურულ განვითარებას. ამა თუ იმ ხალხისთვის გალობა, ისევე როგორც ენა, წარმოადგენს თვითმყოფადობის გამომხატველ უმნიშვნელოვანეს საშუალებას. აქედან გამომდინარე, ისტორიულ ტრადიციებზე დაყრდნობით, ვაცხადებთ, რომ საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიაში კანონიკური გალობა იყო და არის მრავალხმიანი ქართული ტრადიციული გალობა. მისი აღსრულება სავალდებულოა ყოველ ქართულ ტაძარში და ყველგან, ქართულ ენაზე აღვლენილი ღმრთისმსახურების დროს. მგალობელთა გუნდებს ეძლევათ ლოაცვა-კურთხევა, რათა ე.წ. რუსული, ევროპული და ბიზანტიური გალობა ნახევარი წლის განმავლობაში შეცვალონ ქართული კანონიკური, მრავალხმიანი გალობით. საგალობლების თანდათანობით შეცვლას ზედამხედველობა გაეწევა საპატრიარქოს სამგალობლო ცენტრის მიერ. იმ მოძღვრის მიმართ კი, რომელიც დაარღვევს წმიდა სინოდის დადგენილებას, მიღებულ იქნება საეკლესიო სამართლით გათვალისწინებული ზომები.
წმიდა სინოდმა იმსჯელა იმ უარყოფით პროცესებზე, რომელთა განვითარებაც დეკანოზ ბასილ კობახიძის სახელს უკავშირდება.
აღინიშნა, რომ იგი იერარქიის კურთხევის გარეშე აწარმოებს მოლაპარაკებებს და არასწორ ინფორმაციას აწვდის ხელისუფლუბის ზოგიერთ წარმომადგენელს. ამასთან, მისი გამოსვლები მასმედიით, საერო შეხვედრებსა და პრესკონფერენციებზე ატარებს პროვოკაციულ და ცილისმწამებლურ ხასიათს და დაპირისპირებას თესავს როგორც ეკლესიაში, ისე საზოგადოებაში. დეკანოზი ბასილ კობახიძე თვითნებურად იღებს მონაწილეობას სხვადასხვა რელიგიურ შეხვედრებშმი, როგორც საქართველოში, ისე საზღვარგარეთ, რითაც უგულებელჰყოფს წმიდა სინოდის გადაწყვეტილებებს და არღვევს საეკლესიო კანონიკას. მის ასეთ ქმედებებს ეკლესიასთან მიმართებაში, ერთი მხრივ, შეცდომაში შეჰყავს ჩვენი საზოგადოების ნაწილი, მეორე მხრივ, იგი ბიძგს აძლევს გარკვეულ ანტიეკლესიურ ძალებს გააქტიურებისაკენ.
ეკლესიის მართვა-გამგეობა ეფუძნება ღვთივდადგენილი იერარქიის აღიარების პრინციპს. მიციქულთა 29-ე კანონი ბრძანებს: „მღვდლებმა და დიაკონებმა არაფერი არ უნდა მოიმოქმედონ იერარქიის გარეშე“. იგივეს იმეორებს ლაოდიკიის 57-ე კანონი: „მღვდლები ნურაფერს მოიმოქმედებენ ეპისკოპოსის გარეშე“.
აღნიშნული განჩინებანი საფუძველია ეკლესიაში ერთობისა და მშვიდობისა, ხოლო მისი დარღვევა - სათავე შფოთისა და დაპირისპირებისა, რისი საბოლოო შედეგიც, საშინელი ცოდვა - განხეთქილებაა. განხეთქილება კი იმდენად მძიმე დანაშაულია, რომ იგი მოუნანიებლობის შემთხვევაში, მოწამეობრივი სისხლითაც ვერ განიწმინდება.
წმიდა სინოდმა განაჩინა: მიუხედავად იმისა, რომ დეკანოზ ბასილ კობახიძეს მიეცა პირადი გაფრთხილება, რაც მან, სამწუხაროდ, არ შეისმინა, სახარებისეული სწავლების გათვალისწინებით წმიდა სინოდი მთელი ეკლესიის წინაშე ამჟამად უკვე უკანასკნელად აძლევს მას მკაცრ გაფრთხილებას, რათა შესწყვიტოს ლოცვა-კურიხევის გარეშე მოქმედება და მოინანიოს ჩადენილი დანაშაული. წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი განიკვეთება სამღვდელო ხარისხიდან.
წმიდა სინოდმა იმსჯელა მღვდელ შიო ზედგენიძის შესახებ.
სამთავისისა და გორის ეპარქიის მღვდელი შიო ზედგინიძე, რომელმაც მიატოვა კანონიერი მეუღლე, შეირთო სხვა ქალი და შემდგომ თავი გამოაცხადა ეპისკოპოსად, სასულიერო პირის ყოვლადშეუფერებელი საქციელის გამო სრულიად განიკვეთა სამღვდელო ხარისხიდან.
წმიდა სინოდმა განიხილა მღვდელმოქმედება აკრძალული ეპისკოპოს ქრისტეფორეს (წამალაიძე) მიმართვა სინოდისადმი.
მღვდელმოქმედება აკრძალული ეპისკოპოსი ქრისტეფორე ასრულებს ცრუ ღვთისმსახურებას და შეცდომაში შეყავს მორწმუნე მრევლი; მისი მღვდელმოქმედება არაკანონიკურია.
წმიდა სინოდმა განაჩინა: მღვდელმოქმედება აკრძალული ეპისკოპოსი ქრისტეფორე გაიგზავნოს შიომღვიმის მონასტერში მოსანანიებლად. მონანიების შემთხვევაში, მის შესახებ იმსჯელებს წმიდა სინოდის შემდგომ სხდომაზე.
წმიდა სინოდმა მოისმინა სამთავროს დედათა მონასტრის წინამძღვრის, იღუმენია ქეთევანის თხოვნა - მოციქულთა სწორთა მეფე მირიანისა და დედოფალ ნანას ხსენების წელიწადში ორჯერ აღნიშვნის შესახებ.
წმიდა სინოდმა განაჩინა: მოციქულთა სწორთა მირიანისა და ნანას ხსენება საეკლესიო კალენდრით წელიწადში ორჯერ დადგინდეს და მეორედ ეს დღესასწაული აღდგომიდან მე-7 კვირას აღინიშნოს.
გაზეთი „საპატრიარქოს უწყებანი“, № 33-34, 2003 წ.