უკვე ვთქვით, რომ გარკვეული დროის განმავლობაში ერთი და იგივე სათნოებაში ვარჯიში უფრო სასარგებლო და ნაყოფიერია, ვიდრე უამრავ სათნოებაში ვარჯიში. და რომ სარგებელი უნდა მივიღოთ ყველანაირი შემთხვევიდან, რაც კი მოგვეცემა. ახლა გეტყვი, როგორ შეიძლება მოხერხებულად აღასრულო ეს.
თუ, მაგალითად,ერთი და იგივე დღეს ან საათს უდანაშაულოდ გაგკიცხავს ვინმე, ან უარს გეტყვიან, როდესაც თხოვნით მიმართავ; ან ისეთი რამ მოხდება, რის გამოც ეჭვის თვალით დაგიწყებენ ყურებას; ან ხორციელი სნეულება გეწვევა; ან ზემდგომი ისეთ რაიმეს დაგავალებს, რაც არ მოგწონს; ან სხვა უსიამოვნეაბს გადაეყრები, რომლებითაც სავსეა საწყალი კაცის ცხოვრება, - მსგავსი თუ განსხვავებული შემთხვევების წყალობით სხვადასხვა სათნო ქმედებების აღსრულება მოგიწევს. მაგრამ კარგი იქნება, თუ შენს მიერ დადგენილ წესთან ერთად, ყველა შემთხვევას იმ სათნოებაში ვარჯიშისთვის გამოიყენებ, რომლის მოპოვებაც იმჟამად გსურს.
თუ მაშინ, როდესაც ხსენებული შემთხვევები გეწვევა, მოთმინებაში იწვრთნი თავს, იმაზე იზრუნე, რომ ეს მოვლენები მხნედ და სიხარულით დაითმინო. თუ სიმდაბლეში ვარჯიშობ, საკუთარი თავი აიძულე შეიგნოს, რომ ყოველგვარი ბოროტების ღირსია და ამ უსიამოვნეებბს იმსახურებს. თუ მორჩილების მოხვეჭას ცდილობ, მაშინ თავი აიძულე, მორჩილად მოუხაროს ქედი უფლის ძლიერ მარჯვენას და მის სათნოსაყოფად ხალისით დაემორჩილოს გონიერ თუ უგუნურ, თუნდაც უსულგულო ქმნილებებს, რომელთა მეშვეობითაც ღმერთი გასაჭირსა და სიძნელეს მოგივლენს. თუ უპოვარების მოსაპოვებლად მოშურნეობ, კმაყოფილი, მხიარული და მადლიერი იყავი იმის გამო, რომ ყოველგვარ ცხოვრებისეულ და ამსოფლიურ ნუგეშს მოკლებული ხარ. თუ სიყვარულის განმტკიცება და ამაღლება გსურს, შეეცადე, შენში გააღვიძო სიყვარულის გრძნობა მოყვასისადმი, ვინც იმ სიკეთის შუამავალია, რომელიც ამ შემთხვევიდან შეგიძლია მიიღო. იფიქრე ღმერთზე, რომელიც ახლაც და მუდამაც ყოველგვარი სიყვარულის პირველმიზეზია და სულიერი წინსვლისთვის მოგივლენს ან დაუშვებს გასაჭირს.
ნათქვამიდან თავადაც შეძლებ დაასკვნა, თუ როგორ შეიძლება ერთი და იგივე სათნოებაში ვარჯიშად აქციო ხანგრძლივი შემთხვევები - ავადმყოფობა და მსგავსი რამ.
ზუსტად ძნელია სათნოებაში სავარჯიშოდ და განსამტკიცებლად საჭირო დროის განსაღვრა. ეს, დაე, ყველამ თავად ივარაუდოს, საკუთარი მდგომარეობის, სულიერ ცხოვრებაში წარმატებების და განსაკუთრებით, სულიერი მოძღვრის განსჯის მიხედვით. ის, ვინც მოშურნეობითაა აღსავსე და არანაირი სიძნელის წინაშე უკან არ იხევს, საკმაოდ მალე წარემატება.
წარმატების ნიშანია ის, თუ სათნოების გზაზე შემდგარი, მოშურნეობით აღსავსე მტკიცედ დგას და სიძნელეებისა და მსხვერპლის, დროდადრო სულის გაციებისა და დაბნელების, სულიერი ნუგეშისა და მადლის შემცირების მიუხედავად, რაც ჩვენთვისვე სასარგებლოდ ღვთისგან დაიშვება, გზიდან არ გადაუხვევს.
წარმატების მეორე, არანაკლებ უტყუარი ნიშანი არის სიძლიერის ხარისხი იმ ბრძოლისა, რომელსაც კეთილი საქმეებისა და გადაწყვეტილებების წინააღმდეგ აღძრავს ხორცი. რაც უფრო სუსტდება ეს ბრძოლა, მით უფრო იზრდება წარმატება სათნოების მოპოვების გზაზე. ამიტომ როცა აღარ გებრძვის და თავს არ გესხმის მდაბალი გრძნობები, განსაკუთრებით მაშინ, თუ აღმგზნები შემთხვევა შენს თვალწინაა, შეგიძლია ირწმუნო, რომ სასურველმა სათნოებამ უკვე საკმაო ძალა შეიმოსა. ხოლო თუ ძველებურზე მეტი სულიერი სიხარულითა და მონდომებით აღასრულებ სათნო საქმეებს, ეს სათნოებაში წარმატების უფრო დიდი ნიშანია, ვიდრე ხორცის მოთვინიერება.
წმიდა ისააკიც გვირჩევს, მას შემდეგ რაც ჩვენი ცხოვრების მიზანს განვსაზღვრავთ, გავიაზროთ შესაბამისი ნიშან-თვისებები და გამოცდილ ხალხს ვკითხოთ, სწორ გზას ვადგავართ თუ გადავუხვიეთ და ჭეშმარიტ მიზანს ავცდით. წმიდა ისააკის აზრით, ამის ნიშნებია: „თუ ხედავ, რომ შენი გონება ძალადობას ვერ ითმენს, თავისუფლად მოქმედებს და კეთილ გულისთქმებს ემორჩილება, ესე იგი, წინ მიიწევ და უკანას ივიწყებ. სწორედ ასევე, როდესაც ლოცვად დგახარ და გონება აქეთ-იქეთ არ დაჰქრის, მოულოდნელად სიტყვა გიწყდება და სულში, შენი ნებელობისგან დამოუკიდებლად, სიჩუმე დგება; როდესაც რაიმე კეთილი გულისთქმის წარმოშობისა და გახსენებისას, სულიერი ჭვრეტისას თვალები ცრემლით გევსება და ძალდაუტანებლად მოწვეთავს ღაწვებზე; ანდა, როდესაც ხედავ, რომ აზრი თავისთავად, შენგან დამოუკიდებლად გულის სიღრმისკენ მიიწევს, იქ დაახლოებით ერთ საათს ჩერდება და შენი გულისსიტყვებიც სიმშვიდითაა გარემოცული, - ეს იმის ნიშნებია, რომ სულიერ ცხოვრებაში კეთილად წარემატები“ (სიტყვა 44).
ყოველივე ამის მიუხედავად არ უნდა ვირწმუნოთ, რომ რომელიმე სათნოებაში სრულყოფილებას მივაღწიეთ, ან საბოლოოდ გავიმარჯვეთ რომელიმე ვნებაზე, თუნდაც გარკვეული დროის განმავლობაში არ გვეგრძნოს მისი წარმოშობა და მოძრაობა. აქ შეილება კაცთა მოდგმის დაუძინებელი მტრის - სატანის ბოროტი მანქანება და ჩვენში არსებული ცოდვითი მიდრეკილება იმალებოდეს, რომლებიც ჩვენი ფარული სიამაყის წყალობით, ხშირად კეთილად წარმოგვისახავენ იმას, რაც სინამდვილეში სრულიად საპირისპირო ხასიათისაა. თუ იმ სრულყოფილებასაც გავიაზრებთ, რომლისკენაც უფალი მოგვიწოდებს, მიუხედავად სათნოებების გზით ჩვენი ხანგრძლივი სიარულისა, ვიფიქრებთ, რომ ახლაღა დავიწყეთ ღირსეული ცხოვრება, არამცთუ უკვე დავიმკვიდრეთ. ამიტომ წმიდა მამები თავად სრულყოფილი ადამიანების ცხოვრებასაც არასრულყოფილსა და მწიკვლევანებისგან არაუცხოს უწოდებენ. „სრულყოფილთა სრულყოფილებაც არასრულ ყოფილა“ - ამბობს კიბისაღმწერელი. წმიდა პავლე მოციქულიც სრულყოფილებას განუწყვეტელ წინსწრაფვასა და გულმოდგინებაში ხედავს, რათა უკან არ ვიხედებოდეთ და არ ვფიქრობდეთ, რომ უკვე მივაღწიეთ სასურველს. ამიტომ ის საკუთარ თავსაც არასრულყოფილს უწოდებს და ამბობს, რომ ჯერ არ მიუღწევია სასურველ მიზნამდე: და არა იმიტომ, თითქოს უკვე მივიღე, ან უკვე მივაღწიე სრულქმილებას, - ამბობს ის, - არამედ ვესწრაფვი, ხომ არ მივწვდები- მეთქი. ძმანო, მე არ შემირაცხავს ჩემი თავი მიწევნილად; მხოლოდ ეს ერთი კია: უკანას ვივიწყებ და წინას ვესწრაფვი; მიველტვი მიზანს, ღმერთის უზენაესი ხმობის პატივს ქრისტე იესოში და სურს რა, გვითხრას, რომ მხოლოდ ესაა ჩვენი სრულყოფილება, ასკვნის: ამრიგად, ვინც სრულქმნილია, ამნაირად უნდა ფიქრობდეს (ფილ.3,12-15). თითქოსდა სწორედაც იმიტომაა სრულყოფილება, რომ არ ვიფიქროთ, უკვე მივაღწიეთ მას. სათნოების მოპოვება ნიშნავს, კი არ ვიდგეთ, შეუჩერებელი გულმოდგინებით მივიწევდეთ წინ.
ამასთანავე, გულის სიღრმეში ხანდახან ისეთი მსუბუქი და ფარული ვნებები ბუდობენ, არც კი ვუწყით, თუ ისინი ვნებებია. როგორ შეიძლება დავუშვათ ასეთი კადნიერება, თითქოს უკვე სრულებით განვიწმინდეთ ვნებათაგან? თუ დავით წინასწარმეტყველის მახვილმა მზერამ და წინასწარმჭვრეტელმა თვალმა ვერ აღმოაჩინა ეს საკუთარ თავში, როგორ შეგვიძლია ჩვენ მივიკუთვნოთ ამგვარი ჭვრეტის უნარი? ამიტომაც იგი ყოველთვის შესთხოვდა უფალს: საიდუმლოთა ჩემთაგან განმწმიდე მე (ფს. 18,12). ჩვენ უფრო მეტად გვჭირდება, რომ ფარულ ვნებათაგან განწმენდას ვევედროთ ღმერთს. ჩვენ ხომ მხოლოდ მათ ქმედებებს - ტოტებს შევიგრძნობთ, მათი ძლიერებისა და ფესვების შეცნობა კი სულიწმიდის ზემოქმედების გარეშე არ ძალგვიძს. ამიტომ როდესაც მოქმედებენ, მხოლოდ მაშინ ვაცნობიერებთ საკუთარ ვნებებს. ხოლო როგრც კი მიწყნარდებიან, მასინვე ვფიქრობთ, რომ უკვე უვნებობას მივაღწიეთ.
როგორ დავრწმუნდეთ, რომ ვნებები ჩვენს გულში მხოლოდ მიჩუმდნენ და არ მოკვდინებულან? - როდესაც მათგან დამშვიდებულებს მოულოდნელად იმვარ საგნებთან მოგვიწევს შეხვედრა, რომლებითაც ჩვენში არსებული ვნებები იკვებება, ისინი მაშინვე ცოცხლდებიან და ხანდახან ისე ძლიერ ვნეაბთა ღელვას გვაგრძნობინებენ, რომ დარცხვენილთ თავადვე გვიკვირს, სად იმალებოდნენ აქამდე და როგორ უცაბედად ამოიზარდნენ. წმიდა ისააკ ასური ამას მშვენიერი შედარებით ხსნის. ვნებები ბალახსა და ყვავილებს ჰგავს, ზამთარში რომ ქრებიან მიწის პირიდან, მაგრამ ფესვები უვნებლადაა მიწის სიღრმეში და როგორც კი გაზაფხულის წვიმასა და სითბოს იგრძნობს, მაშინვე ხელახლა ამოიზრდება და მიდამოს ფარავს. და კიდევ: როგორც დაწყევლილი მიწა ბუნებრივად აღმოაცენებს ეკალ-ბარდებს, ასევე ადამიანის დაცემისგან ვნებული და ცოდვაში ჩასახული და შობილი ბუნება, გარკვეულწილად, ბუნებრივად შობს ვნებებს, მათგან კი - ცოდვებს. ამიტომ არასოდეს უნდა ვენდოთ მას.
ყოველთვის გულმოდგინედ ივარჯიშე სათნოებებში, როგორც სულიერ ბრძოლაში ახალბედამ. გახსოვდეს, სჯობს, მუდმივად წინ მიიწევდე სათნოებების მოხვეჭის გზაზე, ვიდრე სრულყოფილების ნიშნების გასარკვევად უკან იხედებოდე.
ჩვენი გულთამხილავი უფალი ზოგს განანათლებს და სათნოებაში საკუთარ სულიერ წარმატებას უმჟღავნებს, ზოგს კი ამგვარ ცოდნასა და ხედვას არ ანიჭებს. რადგან უწყის, თუ ეს ცოდნა ზოგს სიმდაბლეში წაადგება, სხვას სიამაყეს გაუასკეცებს. და როგორც მოყვარული მამა, ცდილობს, საშინელი დაცემისგან დაიცვას შვილები. უფალს განსაკუთრებით სძულს ეს ცოდვა. პირველთ კი განაძლიერებს მორჩილებაში, რაც ღვთისთვის ძალზე მოსაწონია. თუ ის, ვისაც ღვთისგან არ განეცხადება საკუთარი წარმატების სიმაღლე, მცონარებას არ მიეცემა და სათნოებებისკენ სწრაფვას არ შეწყვეტს, შესაძლოა თავის დროზე, მისთვისვე სასიკეთოდ, ღვთისგან ამ საიდუმლოს გახსნის ღირსი გახდეს.
როდესაც შენზედ მოვლენილ გასაჭირს მადლობით დაითმენ, იფრთხილე, მტერმა არ გაცდუნოს და ჭირისგან თავდახსნა არ ისურვო. ამით ორ დანაკარგს ნახავ: 1) მართალია, ამ სურვილს დათანხმებული მაშინვე არ დაკარგავ მოთმინებას, მაგრამ მნიშვნელოვნად კი შეასუსტებ. მოვლენილი ჭირისგან განთავისუფლების შეუსრულებელი სურვილის გამო ის ნელ-ნელა დასუსტდება და საბოლოოდ მოუთმენლობად იქცვა. 2) ამ მომენტიდან შენი მოთმინება იძულებითი იქნება, უფალს კი უანგაროდ მიმგები უყვარს და მას აჯილდოებს. კი მოითმენ, მაგრამ მხოლოდ ურვისგან თავდასხნის სურვილი მისგან ვერ გაგანთავისუფლებს და ასეთი მოთმენით ჯილდოს ვერ მოიხვეჭ. ღმერთი მანამდე გაჯილდოებს ჭირთათმენისას, ვიდრე დიდსულოვნად ითმენ და ხსნას არ ეძებ. მაგრამ შენი უგულო მოთმინების დღიდან ღმერთი აღარაფერს მოგაგებს. ხოლო თუ გასაჭირისგან თავდახსნის სურვილს ჩაახშობ და საკუთარ თავს მთლიანად ღვთის კეთილ ნებას დაუმორჩილებ, შეეცდები ხალისით დაითმინო ღვთის ნებით შენზედ მოვლენილი ასგზის უფრო დიდი ურვანი, მაშინ თუდაც შენი ტანჯვა მხოლოდ რამდენიმე საათს, ან უფრო ცოტა ხანს გაგრძელდეს, უფალი ყველაზე ხანგრძლივად შეგირაცხავს და სამაგიეროსაც შესაბამისად მოგაგებს.
სხვა შემთხვევაშიც ნურასოდეს მისცემ გასაქანს შენს სურვილებს, საკუთარი ძალაუფლების ქვეშ ამყოფე ისინი და მხოლოდ ღვთის ნებისადმი მორჩილება და მისი ნებისამებრ სვლა გქონდეს მიზნად. მხოლოდ მაშინ იქნება შენი სურვილები ჭეშმარიტი და კეთილშობილური და ნებისმიერი უსიამოვნებისას ღვთის ნებას მინდობილი სიმშვიდის შენარჩუნებასაც შესძლებ. თუ წრფელად მიენდობი ღვთის ნებას, მხოლოდ მის აღსრულებას ისურვებ და ირწმუნებ, რომ მის გარეშე არაფერი შეგემთხვევა, რაც უნდა დაგემართოს, მუდამ გექნება მხოლოდ ის, რასაც ინდომებ.
ჩემი ნათქვამი, რომ ღვთის ნების გარეშე არაფერი შეგემთხვევა, შენს საკუთარ და სხვათა ცოდვებს არ გულისხმობს. უფალს არ სურს ცოდვა, იგი წუხილსა და გასაჭირს ჩვენს განსასწავლად და გამოსაცდელად დაუშვებს, ანდა ცოდვების გამო დასასჯელად. ისინი კეთილი ნაყოფის მომტანი და ჭეშმარიტად ჩვენი მაცხოვნებელი ჯვარია, რომელსაც უფალი ხშირად თავის საყვარელ შვილებს და წმინდანებს ატვირთვინებს ხოლმე. ამ ჯვრის ტვირთვა ყველაზე უფრო სათნოა ღვთისთვის.
და რაც გითხარი: ნუ ეცდები თავი დაიხსნა გასაჭირისგან. გიჯობს, შინაგანად ღვთისადმი მორჩილება გააღვივო. ჩვენ არ შეგვიძლია არ ვისურვოთ ურვათაგან განთავისუფლება, რადგან ჩვენს ბუნებაში თავად ღვთისგანაა ჩადებული კეთილდღეობის სურვილი. ამიტომ უფალმა განგვიცხადა კიდეც ეს ჩვენთვის მოცემულ ლოცვაში: და ნუ შემიყვანებ ჩვენ განსაცდელსა, რომელსაც ყოველდღე რამდენჯერმე ვიმეორებთ. თუ ამ ლოცვის შემდეგ, რომელსაც უფალი ისმენს, იგი კვლავ მოგვივლენს გასაჭირს, აშკარაა, რომ ასეთია ღვთის ნება, რომელსაც დიდსულოვნად, მოვალეობის გრძნობითა და ქედის მოდრეკით უნდა დავემორჩილოთ. უნდა დავითმინოთ ჩვენზედ მოვლენილი, ეს ჩვენივე ხსნისთვისაა აუცილებელი. ლოცვის სიტყვები: და ნუ შემიყვანებ ჩვენ განსაცდელსა, გაიაზრე სიტყვებთან ერთად: არა როგორც მე მნებავს, არამედ როგორც შენ მიბაძე ჩვენს მაცხოვარს, ანუ იმოქმედე არა იმიტომ, რომ გძულდეს განსაცდელი და ყოველნაირად გაურბოდე მას, არამედ მხოლოდ იმიტომ, რომ უფალმა გირრძანა, ასე ილოცო. ამასათანავე, მთელი გულით განემზადე, რომ დიდსულოვნად მიიღო ყველაფერი, რასაც უფალი მოგივლენს. ნუ დაემონები მუდმივი კეთილდღეობის ეგოისტურ სურვილს, ის ვერასოდეს დამკვიდრდება დედამიწაზე, რადგან კეთილდღეობა მხოლოდ მომავალი მარადიული ცხოვრების ხვედრია.
როდესაც ვერაგი სატანა მიხვდება, რომ ჭეშმარიტი, მხურვალე მოშურნეობით აღვსილნი კეთილად წარვემატებით სათნოებების გზით და აშკარა ცდუნებებით ბოროტისკენ ვერ მიგვდრეკს, მაშინ ნათლის ანგელოზად გარდაისახება და ხან მოჩვენებითი კეთილი გულისსიტვებით, ხან წმიდა წერილის გამონათქვამებით, ხანაც წმიდანთა მაგალითებით ჩაგვაგონებს, უდროოდ და საკუთრი ძალების გაუთვალისწინებლად სულიერი სრულყოფილების გზაზე თავს ვიდოთ ფრიადი ღვაწლი, რათა სათნოებების მწვერვალზე მეოცნებენი, ცოდვის უფსკრულში შთაგვაგდოს. ბოროტი ზოგიერთს სხეულის სასტიკად გამოფიტვს, გაშოლტვას, შიშველ მიწაზე წოლას და სხვა ღვაწლის ტვირთვას ასწავლის. ამით სატანა საკუთარი დიადი საქმეებით შთაგონებულს ან საიმაყეს მოჰგვრის, ან უკიდურესი გამოფიტვის წყალობით დააავადებს და ადამიანი სულ მცირე ქველ საქმესაც ვეღარ იტვირთებს. ანდა ფიზიკური შრომით დაქანცული სრულიად გულცივი გახდება სულიერი ღვაწლისა და ცხონების მიმართაც კი. ასე თანდათან გაგულგრილდება და უძლიერესი ვნებებით ატანილი, შესაძლოა, კვლავ ძველებურ ხორციელ სიტკბოებას და სოფლის სიამეთ მიეცეს.
რამდენი სული დაღუპულა მტრის ასეთი მზაკვრობით. ისინი უგუნურ მოშურნეობას დაემონნენ, თვითმოკვდინების გზაზე საკუთრი ძალების ზომა ვერ განსაზღვრეს და ღვაწლის გულისსიტყვებით ცდუნებულნი ბოროტი დემონების სასაცილონი შეიქნენ. ეს არ მოხდებოდა, კეთილგონიერება რომ შეენარჩუნებინათ და არ დაევიწყებინათ, რომ თვითმოკვდინების ღვაწლი მაშინაა ნაყოფიერი და მოსაწონი, როდესაც საამისოდ საკმარისი სულიერი სიმდაბლე და ფიზიკური ძალა შეგვწევს. ამასთანავე, ასეთ ღვაწლს კეთილგონიერება უნდა წარმართავდეს. იგი უნდა გამოვიყენოთ როგორც საშუალება სულიერი წარმატების გზაზე და არ ვაქციოთ მიზნად. ეს ღვაწლი ხან უნდა მცირდებოდეს, ხან იზრდებოდეს, ცვალებადობდეს, ხანაც დროებით წყდებოდეს.
მას, ვისაც არ ძალუძს წმიდანთათვის დამახასიათებელი მკაცრი ცხოვრებისა და შრომის ტვირთვა, შეუძლია სხვაგვარად მიბაძოს მას: აღძრას და გულში დაამკვიდროს კეთილი განწყობილებები, შეეჩვიოს გულწრფელ ლოცვას, მუდმივად დაიცვას გულის სიწმინდე და ებრძოლოს ვნებიან გულისსიტყვებსა და სურვილებს, შეიყვაროს განმარტოება, მდუმარება, მორჩილება და თვინიერება; სიავის წილ სიკეთე მიაგოს, და ყოველივე ბოროტისგან დაიცვას თავი. გულიდან გამომავალი სიკეთენი უფრო სათნოა ღვთისთვის, ვიდრე ხორცის მოკვდინების უზომო ღვაწლი. მით უმეტეს, როდესაც ჩვენი ზნეობრივი მდგომარეობა ამგვარ გმირობას არ ითხოვს.
როდესაც საჭირო იქნება ხორციელი ღვაწლის ტვირთვა, გირჩევ, გონივრულად მოიქცე. დიდით ნუ დაიწყებ, მცირედით სინჯე. სჯობს, ნელ-ნელა მიიწევდე ზემოთ, ვიდრე შენთვის შეუფერებელი სიმაღლის დაპყრობისას იძულებული გახდე, ძირს დაეშვა. გირჩევ, თავი აარიდო მეორე უკიდურესობასაც, რასაც ზოგჯერ ისიც ვერ გაექცევა, ვინც სულიერ ადამიანად ითვლება. თავმოთნეობით და საკუთარი თავის სიბრალულით აღვსილნი, ისე გულმოდგინედ ზრუნავენ ჯანმრთელობაზე, რომ უმნიშვნელო ავადმყოფობის დროსაც კი შიშს თავს ვერ აღწევენ. მხოლოდ სიცოცხლის შენარჩუნებაზე ფიქრობენ და საუბრობენ. დელიკატურ საჭმელ-სასმელს ეტანებიან, გემოთმოყვარეობას ამჯობინებენ ჯანის სიმრთელეს, ამიტომ სუსტდებიან და ხშირად ერყვევათ ჯანმრთელობა - თავიანთი უგუნურებით კარგავენ იმას, რასაც უდიდეს სიკეთედ მიიჩნევდნენ.
მართალია, ისინი თავიანთ ამგვარ ქმედებას ღვთისადმი უკეთესი მსახურების სურვილით ამართლებენ, სინამდვილეში ეს მხოლოდ ორი დაუძინებელი მტრის - სულისა და ხორცის შეთანხმების მაცდუნებელი მცდელობაა, რაც სულისათვისაც საზიანოა და ხორცისთვისაც. ამით სხეული ჯანმრთელობას, სული კი - მაცხოვნებელ განწყობას კარგავს. ამიტომ სულისა და სხეულისათვის უსაფრთხო და სასარგებლოა კეთილგონიერებით მართული ზომიერი ცხოვრების წესი. ამ დროს უნდა გავითვალისწინოთ სულიერი მოთხოვნილებებიც, სხეულის აგებულებაც და ჯანმრთელობის მდგომარეობაც. ყველას ერთნაირი საზომით ვერ მივუდგბით, თუმცა საყოველთაოა კანონი: სხეული ემსახურებოდეს სულს. ამასთანავე, გაიხსენე უკვე ნათქვამი, რომ არა მხოლდ ხორციელი, სულიერი სათნოებების მოხვეჭის დროსაც თანმიმდევრობა უნდა დაიცვა და ნელ-ნელა წარემარტო წინ.