– წმიდაო მამაო, რა არის მონაზვნის საქმე?
– მონაზვნის საქმეა – გახდეს სულიწმიდის ჭურჭელი. მან თავისი გული ისეთი მგრძნობიარე უნდა გახადოს, როგორც ნატიფი ოქროს ფირფიტა. მონაზვნის მთელი ღვაწლი არის სიყვარული, ამ გზაზეც იგი გამოდის უფლისადმი სიყვარულის გამო, რომელიც თავის თავში მოყვასისადმი სიყვარულსაც შეიცავს. ბერ-მონაზონი ფიქრობს კაცობრიობის უბედურებაზე, მისი გული ტკვილით წყლულდება და იგი განუწყვეტლივ, გულისმიერად ლოცულობს მსოფლიოზე. ასე ლოცვით შეავედრებს ბერი მსოფლიოს. არიან მონაზვნები, რომლებიც ადამიანებს უფრო მეტად ეხმარებიან, ვიდრე მათ მთელი სამყარო დაეხმარებოდა. მაგალითად, ამასოფლის ადამიანი გაჭირვებულ კაცს კილოგრამი ბრინჯით და, დავუშვათ, ორი ცალი ფორთოხლით ეხმარება, და იმასაც ხშირად მხოლოდ იმიტომ აძლევს, რომ დაინახონ სხვებმა, რომლებსაც, ამავე დროს, თავად სიძუნწის გამო განიკითხავს. ბერ-მონაზონი კი ლოცვას აღავლენს და მის მიერ, უსიტყვოდ მთელ ტონა დახმარებას უგზავნს მოყვასს.
მონაზონი არ განსაზღვრავს მოქმედების საკუთარ პროგრამას, არ ადგენს მისიონერული მუშაობის ამსოფლიურ პროექტებს, იგი წინ ყოველგვარი პირადი გეგმის გარეშე მიიწევს და სახიერი ღმერთი მას თავის საღვთო გეგმაში ჩართავს და თუ ეს საჭირო გახდება, უხილავად, მოციქულებრივი ღვაწლის აღსასრულებლადაც კი გაგზავნის მას. ღმერთი ბერ-მონაზვნებისგან არ მოითხოვს, რომ ერში გამოვიდნენ და ადამიანები ხელჩაკიდებულნი ატარონ. მას სურს, რომ ბერებმა, თავიანთი პირადი გამოცდილებით, ადამიანებს მისცენ ნათელი და ამგვარად უხელმძღვანელონ მათ მარადიული ცხოვრებისაკენ. ანუ ბერ-მონაზვნის მსახურება იმაში კი არ მდგომარეობს, რომ დაეხმაროს სამყაროს, მაშინ, როცა თავად ერში იქნება?! ბერ-მონაზონი ერს შორდება არა იმიტომ, რომ სძულს ეს სოფელი, არამედ იმიტომ, რომ უყვარს იგი. სოფლისგან მოშორებით ცხოვრებით ბერი თავისი ლოცვით ეხმარება მას ისე, როგორც ადამიანურად დახმარებას ვერ შეძლებდა როგორი დახმარებაც მხოლოდ და მხოლოდ საღვთო ჩარევითაა შესაძლებელი. ამიტომაც ბერ-მონაზონი მუდმივ კავშირში უნდა იყოს ღმერთთან, იღებდეს მისგან სიგნალებს და ადამიანებს მისკენ გზას უჩვენებდეს.
მე დიდხანს ვერ ვიგებდი, როგორ ამართლებენ კათოლიკები ზოგ რამეს. მაგრამ, აი, ახლახანს ჩემთან სენაკში მოვიდა ორი კათოლიკე არქიტექტორი რომიდან, ჩემს გაუგებრობასაც ბოლო მოეღო. მათ არ ესმოდათ, რა არის მართლმადიდებლობა, მაგრამ მისდამი კეთილად იყვნენ განწყობილნი. – „რატომ სხედან აქ ბერები? – მკითხეს მე. – რატომ არ გადიან ერში საზოგადო მსახურებისათვის?“ – „მაგრამ განა, შუქურა კლდეზე არ უნდა იდგეს? – ვუპასუხე მე, – რა? თქვენ უბრძანებთ, ქალაქში გადავიდნენ და ქუჩის ფანრების მუშაობაში ჩაერთონ? შუქურებს თავისი მსახურება აქვთ, ფანრებს – თავისი“. ბერ-მონაზონი ის ნათურა არაა, რომელიც ქალაქის ტროტუარის თავზე ჰკიდია და ფეხით მოსიარულეებს გზას უნათებს, რათა არაფერს შეეჯახონ. ბერმონაზონი შორეული შუქურაა, რომელიც მაღლა კლდეებზეა აღმართული და თავისი ელვარებით ზღვასა და ოკეანეებს ანათებს, რათა გემებმა სწორი გზით იარონ და მიაღწიონ ღმერთამდე – დანიშნულების პუნქტამდე.
...აი, ავდგები და ვილოცებ, რათა თქვენ, სამი მორჩილი არ გაიზარდოთ!.. რათა ასეთივე დარჩეთ სამუდამოდ: ამ ლურჯ თავსაფრებში, ასეთივე სიმაღლის, ამავე ასაკის! იცით, რა სარგებელი აქვთ ადამიანებს იმისგან, რომ თქვენ გიყურებენ? დღეს ხომ ამქვეყნად იოლი არაა წესიერი გოგონას პოვნა. გოგონათა უმრავლესობა ველურად იქცევა: ხელში სიგარეტი აქვთ, ისე იგრიხებიან, რომ არც კი ვიცი, ვის შევადარო... აქ კი ადამიანები ხედავენ გოგონებს, რომლებმაც თავი უფალს მიუძღვნეს, ეკლესიაში გალობენ, ხარობენ... – „რა არის ეს?“ – უკვირთ ადამიანებს. – „აქ რაღაც უცნაურობაა, იქნებ, სულელები არიან? არა, მათზე ვერ იტყვი, სულელიაო. იტყვი, რომ რაღაც აკლიათ? არა, ყველაფერი აქვთ. როგორც ჩანს, მართლაც არის რაღაც უმაღლესი!“ დიახ, მართლაც იცით, როგორი სიკეთე გამოდის აქედან?...
როცა ერისკაცები, თუნდაც ურწმუნონი, მონასტერში მოდიან და ჭეშმარიტ ბერ-მონაზვნებს ხედავენ, თუკი მათ კეთილი განწყობა აქვთ, თავადაც მორწმუნეები ხდებიან. ბევრმა უღმერთო მეცნიერმა, რომლებიც წმიდა მთაზე უბრალოდ, ექსკურსიაზე ჩამოვიდა, ცხოვრება შეიცვალა. ადამიანები, კარგი გაგებით, უფიქრდებიან და შეიცნობენ სულიერ ცხოვრებას. ისინი ხედავენ ხალისიან ახალგაზრდებს, რომლებსაც, ერში ყოფნისას ყველანაირი საშუალება ჰქონდათ იმისათვის, რომ წარმატებულიყვნენ, მაგრამ მიატოვეს ქონება, თანამდებობები და ლოცვითა და მღვიძარებით მოსაგრე ცხოვრებას ეწევიან. როდესაც ყოვლივე ამას ხედავენ, ადამიანები სვამენ კითხვას: – „როგორ? თუკი არსებობს ღმერთი, თუკი არის სხვა ცხოვრება, თუკი არსებობს ჯოჯოხეთური ტანჯვა-წამება, მაშინ მე რატომღა ვცხოვრობ ასე?“ და ისინი ნაკლებად ცოდვილ ცხოვრებას ეწევიან ან საერთოდაც გამოსწორდებიან. მე ვიცი ერთი ასეთი შემთხვევა. ერთ ოცი წლის გოგონას თვითმკვლელობის მცდელობა ჰქონდა – ვენები გადაიჭრა, მაგრამ მისი გადარჩენა მოასწრეს. შემდეგ რომელიღაც ბერ-მონაზონმა იგი დედათა მონასტერში მიიყვანა. თავიდან საწყალს ყველაფერი აგიჟებდა, მაგრამ შემდეგ, როდესაც იქაური მონაზვნები გაიცნო, გონს მოვიდა და თქვა: – „აქ სხვა სამყაროს ვხედავ. შეიძლება, თქვენთან დავრჩე?“
აი, ასეთია ბერ-მონაზვნის ჩუმი ქადაგება. ბევრნი ქადაგებენ, მაგრამ ადამიანებში ნდობას ცოტანი იწვევენ, რამდენადაც მათი ცხოვრება მათივე სიტყვებს არ შეესაბამება. მაგრამ ბერ-მონაზონი არ წარმოთქვამს ხმამაღალ ქადაგებებს, რომლებიც იმაზეა გათვლილი, რომ სხვებმა მოისმინონ. იგი მდუმარედ ქადაგებს ქრისტეს თავისი ცხოვრებით და მოყვასს თავისი ლოცვით ეხმარება. იგი სახარებისეული გამოცდილებით ცხოვრობს, ღვთის მადლი კი გასცემს მას. ამგვარად ბერი ქადაგებს სახარებას ყველაზე საიმედო საშუალებით, ეს კი სწორედ ისაა, რაც მსოფლიოს სწყურია, განსაკუთრებით – დღევანდელ სამყაროს. როდესაც ბერი საუბრობს, იგი არა მხოლოდ აზრს გამოხატავს, არამედ – გამოცდილებასაც. თუმცაღა აზრი, რომელიც ბერმა გამოთქვა, საკუთარ თავში ასევე ნათელს ატარებს.
– წმიდაო მამაო, ზოგიერთები ამბობენ, რომ ყმაწვილები ან გოგონები მონასტერში ან გულგატეხილობის გამო მიდიან, ან იმიტომ, რომ რაღაც ფიზიკური სიმახინჯე აქვთ, ან სულაც – გონებასუსტობის გამო.
– როგორც ჩანს, ამ ადამიანებმა ერთი-ორი ასეთი შემთხვევა დაიმახსოვრეს და ახლა ბოროტების ან შურის გამო დანარჩენ ბერ-მონაზვნებს ცილს სწამებენ, რომელთა რიცხვიც 90 პროცენტია. თუმცაღა, როდესაც საქმეში გაერკვევიან და დაინახავენ, რომ საქმე სხვაგვარადაა, ისინი იტყვიან, რომ არის რაღაც – უფრო აღმატებული, არის ღმერთი.
ამიტომაც ბერ-მონაზონი ყოველთვის კეთილი მაგალითი უნდა იყოს ერისათვის: ნამდვილი ბერი – ესაა ნათელი სოფლისა. გახსოვთ, რას წერს წმიდა იოანე კიბისაღმწერელი? „ბერ-მონაზვნების ნათელი – ანგელოზებია, ერისკაცების ნათელი კი – ბერ-მონაზვნები“ [2]. ბერ-მონაზვნის დახმარება ქმედითია, როცა იგი ერისკაცებისაგან განსხვავდება. დიდი სიწმიდეა, რომ ბერ-მონაზონი ეხმარება ერისკაცს, რომელიც ამაოებით არის გაწამებული. იგი თავისი უბრალოებით ასწავლის მათ, რომ ჩაწვდნენ ცხოვრების ღრმა აზრს, რათა გულში ესოდენ მძიმე, დამთრგუნველი ტვირთი გაუქრეთ.
ბერ-მონაზვნები – ეს ქრისტეს რეგულარული არმიაა, ამიტომაც მსახურებისათვის ისინი ფულს არ იღებენ. აი, შეხედე, მრავალ ადამიანს არ შეუძლია, დაივიწყოს წმიდა მთა ათონი. ნებისმიერ სხვა ადგილზე, სადაც არ უნდა გაემგზავრონ ისინი, მათგან ფულს მოითხოვენ და ა.შ. წმიდა მთაზე კი მათ მხოლოდ მისი მონახულების უფლება უნდა მიიღონ; ამის შემდეგ მათ შეუძლიათ, უფასოდ წავიდნენ იქ, სადაც სურთ. ფულს არც საჭმელზე, არც ღამის გასათევზე არავინ მოსთხოვს. ადამიანები წმიდა მთაზე რაღაც სრულიად სხვას ჰპოვებენ და ამისგან სარგებლობას ღებულობენ. ოდესღაც, როცა პატიოსანი ჯვრის სენაკში [4] ჩემთან მოვიდა ერთი კაცი, რათა თავისი პრობლემების შესახებ რჩევა ეკითხა. დაახლოებით საათნახევარი ვსაუბრობდით. როდესაც წასვლა დააპირა, ხუთასი დრაქმა ამოიღო. „ეს რა არის?“ – ვკითხე მე. – „ამდენს, – მიპასუხა მან,– ჩვენ ვიხდით ექიმთან ერთ უბრალო მიღებაზე. მაპატიე, შეიძლება, დამატებაა საჭირო?“
უკანასკნელი ხანძრის შემდეგ წმიდა მთაზე რამდენიმე მაღალჩინოსანი ჩამოვიდა, რათა ენაზათ, რა იყო საჭირო და დახმარება გამოეყოთ. ისინი ჩემთანაც იყვნენ სენაკში. საუბრის დროს ვუთხარი: – „ჩვენ აქ მოვედით გასაცემად და არა – მისაღებად“. – „ჩვენ ამგვარი რამე პირველად გვესმის.“ – გამოტყდნენ ისინი და მოსმენილი იქვე უბის წიგნაკში ჩაიწერეს”. განა ბერ-მონაზვნები იმიტომ ვართ, რომ მატერიალური კეთილდღეობა მივიღოთ? ბერები იმიტომ გავხდით, რომ სულიერი გაგვეცა და სანაცვლოდ მატერიალური არ მიგვეღო. ჩვენ თავისუფალნი უნდა ვიყოთ ყოფიერებისაგან, რათა სულიერზე ვიზრუნოთ. ქრისტესადმი სიყვარულის გამო ჩვენ მთებში გავრბოდით, რათა უნებური ვნებებისაგან თავად გავთავისუფლებულიყავით და სხვებიც გვეხსნა. ჩვენი ამოცანა ისაა, რომ ჩვენი ლოცვებისა და მაგალითისგან ადამიანებმა შეწევნა მიიღონ და სულიერად აღორძინდნენ. ერიდან გასვლისას და მონასტერში შესვლისას, ადამიანი ხდება „მამა“ ან „დედა“, ანუ სულიერი მამა ან სულიერი დედა. როდესაც გოგონა მონაზონი ხდება, იგი ქრისტეს გვირგვინს იდგამს, ხდება მისი სასძლო, ადამიანებისათვის სულიერი დედა და მათ სულიერ განახლებას შეეწევა. იგი თავისი ლოცვით, მაგალითად, ეხმარება იმას, რომ იქმნება მტკიცე ქრისტიანული ოჯახები. მაგრამ, გარდა ლოცვისა, არის შემთხვევები, როდესაც ადამიანებს ადამიანური დახმარებაც სჭირდებათ. ყოველი ნამდვილი მონაზონი, ერისათვის ლოცვის გარდა, მას თავისი ქცევის მანერით ეხმარება, იმით, თუ როგორი დამოკიდებულება აქვს სხვადასხვა პრობლემის მიმართ, ზოგჯერ სიტყვით, რომელსაც არქონდარიკში ეტყვის რომელიმე მომლოცველს, რათა მან ცხოვრების ღრმა აზრის გაცნობიერება შესძლოს, ან რომელიმე დედას ეტყვის თანაგრძნობის სიტყვებს. მაგრამ, რა თქმა უნდა, როცა მონაზონი თავად ეძიებს ურთიერთობას ერისკაცებთან და ა.შ. ეს არაფრად ვარგა, ვინაიდან საერო ყოყოჩობა სულიერ კანონებს ეჯახება, რაც ჩვენ, ბერ-მონაზვნებს სატანჯველში გვაგდებს. ეცადეთ, რამდენადაც შესაძლებელია, სხვებისთვის შეუმჩნეველნი იყოთ. ზოგიერთი ბერ-მონაზონი მიისწრაფის ტაძრის დღესასწაულზე, მათ უყვართ ერთმანეთთან ვიზიტები, იჩენენ სულიერ მეგობრებს. აი, მე კი, როდესაც იძულებული ვარ, რაიმე სულიერ საქმეზე სადმე წავიდე, თავს ისე ვგრძნობ, თითქოს მოწამეობაზე მივდიოდე, ამას დროის დაკარგვად მივიჩნევ. ამ ორ ფაქტს ურთიერთვაპირისპირებ და სული მტკივა.
– წმიდაო მამაო, რა არის მიზეზი იმისა, რომ უკვე ხანში შესული მონაზონი სულიერად მოუმწიფებელია?
– იგი საკუთარ თავს არ აკვირდება და საჭირო სულიერ მოღვაწეობას არ ეწევა. ბოროტება აქედან იწყება. დავუშვათ, რომელიმე თქვენთაგანი ქრისტეს მონაზვნობისთვის არ მოეწოდებინა. გოგონა დარჩებოდა ერში, გათხოვდებოდა და დედა გახდებოდა. მაშინ ის კი არ წაუყენებდა სხვებს მოთხოვნებს, არამედ სხვები – მას. იგი თავს გაწირავდა და სწორედ ამით მრავალს გასცემდა და ბევრსაც მიიღებდა. მონასტერში კი იგი სულიერი დედა უნდა გახდეს, მისი მოწოდება აღმატებულია, ვიდრე – დედობრივი. მაგრამ რა ხდება ახლა? მონასტერში მოდის ახალგზარდა, და როდესაც საჭირო სულიერ საქმეს არ ეწევა, ჰგონია, რომ ის ჯერ კიდევ ბავშვია. თუმცაღა მან უნდა შეიგნოს, რომ იგი უკვე ბავშვი არაა, რომ ბავშვურად ფიქრობდეს: „დედა გვყავს, სახლი გვაქვს, საზრუნავი არაფერი გაგაჩნია და არც არაფერი გესაქმება“. იგი უნდა გასცემდეს, თავისი ქცევით უმცროსი დების სულიერ აღორძინებას უნდა ეწეოდეს. თავისი მორჩილებით – არქონდარიკში, ტაძარში – იგი უნდა ეხმარებოდეს სავანეში მოსულ ერისკაცებს. იგი ყველაფერში თავს უნდა წირავდეს და ამით მიიღებს კიდეც მაშინ, როცა ამას არ ითხოვს. თუკი მონაზონი ამისათვის არ განეწყო, მაშინ ყველაფერი ამაოა. იგი განუვითარებელ მდგომარეობაში რჩება და მხოლოდ ის უნდა, რომ მიიღოს, უმცროსებისგანაც და უფროსებისგანაც, თავად კი არაფრის გაცემა არ სურს. იგი საკუთარ თავში ავითარებს არაწმიდა სულს და არ მწიფდება, ვინაიდან თავს არ სწირავს სხვებისთვის.
მე ვხედავ, რომ ზოგიერთი ბერ-მონაზვნის მდგომარეობა სრულიად არ განსხვავდება ერთი ბედუინის მდგომარეობისაგან, რომელიც სინაზე ყოფნისას გავიცანი. სამოცდახუთი წლის იყო, მაგრამ ამბობდა: – „მე კი მამა არა მყავს: სრულებით ობოლი ვარ!“ სამოცდახუთი წლის ადამიანებს უკვე შვილიშვილები ჰყავთ. უკვე ორი-სამი თაობა გავიდა, და როგორ შეიძლება, ვამბობდეთ – „მე მამა არა მყავს“, ანუ მამობრივ სიყვარულს ვეძიებდეთ! და ჩვენ, ბერ-მონაზვნები, თუკი უყურადღებოდ ვიქნებით, ბავშვებად დავრჩებით. და მთელი ბოროტებაც ამაშია. თუცა, ისიც გავაცნობიეროთ, რას გააკეთებდნენ ისინი ამ ასაკში, ერში რომ ყოფილიყვნენ, ბერმა ან მონაზონმა უნდა თქვას: – „ახლა მე არ უნდა ვეძიებდე ადამიანურ ნუგეშს. მე თავი მსხვერპლად უნდა შევწირო, და სხვების მიმართ პრეტენზიები არ მქონდეს“. უმრავლესობა მონასტერში მოდის ახალგაზრდა, იქ სულიერ მშობლებს პოულობს და შეიძლება, ასეც კი დარჩეს ბავშვურ მდგომარეობაში, ბავშვური პრეტენზიებით, მაშინ, როცა ერში დარჩენის შემთხვევაში, ისინი უკვე თავად გახდებოდნენ მშობლები. ანუ ბავშვობიდან ვერ გამოდიან – არა საუკეთესო აზრით, არამედ ბავშვურები, ინფანტილურები არიან. შეიძლება ასეთი რამ ნახოს კაცმა: ადამიანი მოხუცდა, მაგრამ თუ მას თავით მუშაობა არ დაუწყია, კარამელი ან მაისური ახარებს. – „მე კი მოძღვარმა კოფთა მიყიდა“, – იკვეხიდა ერთი მოხუცი ათონელი ბერი და თბილ მაისურს უჩვენებდა ყველას, რომელიც მას ხუცესმა მისცა. სულ პატარა ბიჭივით იყო, რომელსაც დედამ პაგონებიანი პიჯაკი უყიდა.
მოდით, ვიყოთ ჩვილები ბოროტისათვის და არა ჩვილები – გონებით [6]. სხვაგვარად ჩვენს ცხოვრებაში როგორ შემოვა სიმამაცე? როგორ მოვა ჩვენთან ვაჟკაცობა? იმისათვის რომ წარემატებოდეს, ბერმა უნდა შეარბილოს მასში არსებული სისასტიკე, ანუ მან თავისი გული ოდნავ დედობრივი უნდა გახადოს. მონაზონმა კი, იმისათვის რომ წარემატოს, მცირეოდენი სიმამაცე უნდა მოიხვეჭოს.
– წმიდაო მამაო, როდესაც ვინმე მონასტერში მოდის, მაგრამ ჯერ კიდევ ერული აზრები აქვს, თავში ჯერ კიდევ ამსოფლიური ნიავქარი უქრის, როგორ უნდა გათავისუფლდეს ამისგან?
– როდესაც მონასტერში მიდიხარ, უნდა დაივიწყო ერი, ხოლო შემდეგ არ უნდა გავიწყდებოდეს, რომ მონასტერში იმყოფები. სახლში, კიდევ ჰო, შეიძლება იქ ვერ ჰპოვოს ადამიანმა კეთილსასურველი შესაძლებლობა იმისათვის, რომ სულიერი ცხოვრება დაიწყოს და სწორი აღზრდა მიიღოს. მაგრამ ახლა უკვე უფრო ყურადღებიანი უნდა იყო: როგორ აღზრდას ღებულობ აქ, მონასტერში? მონაზვნურ აღზრდას. მონასტერი – ეს წმიდა ადგილია. ერი – სულ სხვა საქმეა. თუ იმაზე იფიქრებ, რომ წმიდა ადგილზე იმყოფები, მოკრძალება თავისთავად მოვა შენთან. მაგრამ როგორ მოვა იგი ადამიანთან, თუკი ის ივიწყებს და ჰგონია, რომ ისევ ერშია. მონაზონი ბუნებრივად უნდა იქცეოდეს, უბრალოებით, სიმდაბლით და არ განასახიერებდეს „უბედური ბედისგან დაჩაგრულს“. ეს ზიზღს, წინააღმდეგობას იწვევს.
ვხედავ, რომ ზოგიერთი დები-მორჩილები ერისკაცულად იქცევიან. ერში ფარშევანგებივით დააბიჯებენ, როგორც საერო სასძლოები და არა – როგორც ქრისტეს სასძლონი. აი, სხვები კი, მოკრძალებით დადიან, და მე ვხედავ, რომ მათში რაღაც სიწმიდეა. როგორ განსხვავდება ერთი მეორისაგან! მაშინვე ცხადი ხდება, თუ რა არის მონაზვნობა! თუ ყურადღებას მიაქცევთ ხორბლის თავთავს, დაინახავთ, რომ იმ თავთავში, რომელიც ყელყელაობს, სიცარიელეა, იმ თავთავს კი, რომელიც პურითაა სავსე, დახრილია.
მონაზონი, რომელსაც ღვთისმოსაობა აქვს, ცვლის იმ ადამიანებს, ვინც მას ხედავენ. აი, დღეს მოვიდა ჩემთან ერთი მღვდელმონაზონი, დიდი ხანია, რაც ვიცნობ. იგი ულამაზოა, ანუ გარეგნულ სილამაზეს არ ფლობს, მაგრამ, ამისდა მიუხედავად, ყოველ ჯერზე, როცა იგი ეზიარებოდა, მე ვხედავდი, რომ სახე უბრწყინავდა. მაშინაც როცა არ ეზიარებოდა, მე ვხედავდი მის სახეზე ბრწყინვალებას, სულიერ ბრწყინვალებას. როგორც ასფალტი – არსობრივად კუპრია, რომელსაც თუ ზაფხულში შორიდან შეხედავ, ხშირად ბრწყინავს. ასეა აქაც: ხედავ ულამაზო ადამიანის სახის ბრწყივალებას. რა თქმა უნდა, ასფალტის მაგალითი არც თუ წარმატებულია, მაგრამ კიდევ რა შედარების მოყვანა შეიძლება? მინდა ვთქვა, რომ სულიერი მდგომარეობა, რომელშიც ადამიანი იმყოფება, მას გარეგნულ ბრწყინვალებასაც აძლევს. ეს სულიერი სილამაზეა, მადლია, საღვთო მადლი. მაგრამ როგორ განიშორებს მას ზოგიერთი, სულიერ ხარისხში მყოფი ადამიანი: ისინი გარეგნულად ლამაზები არიან, მაგრამ შინაგანად ერულ სულს ატარებენ, ერის ქარიშხლით ირყევიან! შენს წინაშე დგას სრული ერისკაცი. გარდა სასულიერო ხარისხისა, სულიერი მასში არაფერი ჩანს! ადამიანის სახე მის სულიერ მდგომარეობას გამოხატავს. ეს ისაა, რის შესახებაც თქვა ქრისტემ: – „სანთელი გვამისა არს თვალი, უკეთუ თვალი შენი განმარტებულ იყოს, ყოველი გვამი შენი ნათელ იყოს“ [7]. თუ ადამიანში არის უბრალოება, თუ არის სიმდაბლე, მასში არის საღვთო განათლებაც და ის ბრწყინავს. აი ასე. სწორედ ამას უნდა მიაღწიოს მონაზონმა.
– წმიდაო მამაო, წმიდა ნილოს კალაბრიელი ამბობს, რომ როდესაც ადამიანი მონაზონი ხდება, ან ანგელოზად იქცევა, ან – ეშმაკად. გამოდის, რომ საშუალო მდგომარეობა არ არსებობს?
– წმიდანს სურს თქვას, რომ ბერის მუშაობა საკუთარ თავზე უნდა იყოს სწორად წარმართული. სწორედ ამიტომ უშვებს უფალი მძიმე სასჯელს იმ დიდსქემოსანზე, რომელიც მომაკვიდნებელ ცოდვაში ვარდება, რათა მან ამით გამოისყიდოს თავისი დანაშაული. ზოგჯერ ვფიქრობთ, რომ მადლს მივიღებთ რაიმე გარეგნულის დახმარებით, ხელოვნური, მაგიური საშუალებით. მაგრამ ეს ვერ დააკმაყოფილებს ვერც ღმერთს, ვერც შინაგანად – თავად ადამიანს, ვერც სხვებს. მაგალითად, ზოგიერთი ბერი ფართო და მიწამდე ჩამოგრძელებულ სქემას იკერავს, მასზე წითელ ჯვრებს, ვარდებს, მეწამულ ტოტებს ამოქარგავს, მთელ გროვა ასოებს დაახვავებს... ანაფორასაც კი იხსნიან სიარულისას, რათა ეს სილამაზე კარგად მოჩანდეს, ზუსტად ისე, როგორც ფარისევლები, რომლებიც სამოსს აფრიალებდნენ [8], რადგან სურდათ, ეჩვენებინათ, თუ რაოდენ ბევრს ლოცულობდნენ. უწინდელ დროში კი სქემა ბერს ოდნავ მოუჩანდა ანაფორიდან და ისიც მხოლოდ სიარულისას. ზოგიერთი კი საერთოდ კაბის ქვეშ ატარებდა პატარა სქემას, რათა საერთოდ არ გამოჩენილიყო. ახლა ქარაფშუტები არიან. ამგვარად, განა მიიღებენ მადლს სქემისგან? სქემა მოიძულებს მათ, მადლი კი მიდის. მთავარი ისაა, რომ ბერი დიდსქემოსანი გახდეს შინაგანად ის კი, ვინც დიდსქემოსანი ხდება შინაგანად, თავის სქემას მალავს. გარეგნულს შინაგანი ცვლილებისაკენ არ მივყავართ. ამგვარად ადამიანები რჩებიან ზედაპირულნი, და საბოლოო ჯამში ისინი გაიგონებენ ქრისტესგან: – „არა გიცნი თქვენ...“ [9].
ბერი ზრუნავს საკუთარ ცხონებაზე და ყოველთა ცოცხალთა და გარდაცვლილთა ცხონებაზე. ნამდვილი, საღვთო სიყვარული ბერისათვის იფარება საკუთარი სულის ხსნის ტკივილში და მთელი სამყაროს ხსნის ტკივილში. ბერის ღვთისადმი მიძღვნილი სული შეეწევა არა მხოლოდ თავისი ახლობლების ცხონებას, არამედ – თანამემამულეებისაც. ამიტომაც მცირე აზიაში კეთილი ჩვეულება ჰქონდათ – ყოველ გვარს ერთი ბერი მაინც ჰყოლოდა, რათა ის სხვათა მეოხიც ყოფილიყო. ფარასაში, როდესაც ვინმე ბერად აღიკვეცებოდა, მთელ სოფელში ზეიმს აწყობდნენ. – „ის, – ამბობდნენ ადამიანები, – ახლა ჩვენს სოფელსაც დაეხმარება“.
რა თქმა უნდა, ბერი არასდროს ამბობს: – „მე ვიხსნი მსოფლიოს“. იგი ლოცულობს სამყაროს გადარჩენაზე საკუთარი ცხონებისათვის ლოცვის პარალელურად. ხოლო, როცა სახიერი უფალი გაიგონებს მის ლოცვას, დაეხმარება სამყაროს. ბერი არ ამბობს: – „მე გადავარჩინე სამყარო.“ არამედ – „ღმერთმა იხსნა ქვეყნიერება“. ბერმა ისეთ მდგომარეობას უნდა მიაღწიოს, რომ ლოცულობდეს: – „ღმერთო ჩემო, მე ნუ გადმომხედავ, მე ნუ შემიწყალებ. იზრუნე ქვეყნიერებაზე, შეიწყალე იგი“. ბერი ასე ლოცულობს არა იმიტომ, რომ თავად არ საჭიროებს ღვთის მოწყალებას, არამედ იმიტომ, რომ ქვეყნის მიმართ უდიდესი სიყვარული აქვს.
– წმიდაო მამაო, ადამიანებისათვის დახმარებისას, რა დონემდე, სადამდე უნდა ივიწყებდეს ბერი საკუთარ თავს?
– იქამდე, ვიდრე ხედავს, რომ ადამიანებს ამით რამეს არგებს. მაგრამ თუ მე სრულებით ერისკაცთა ხელში ვიქნები, თავადაც ერისკაცად ვიქცევი. როცა ბერი იმ საბაბით, რომ ვითომდა ერისკაცებს ეხმარება იმას აკეთებს, რაც ბერ-მონაზვნობას არ შეჰფერის, ადამინებს ეს არ ეხმარება. მაგალითად, რომელიმე ბერი შეიძლება, გახდეს შესანიშნავი ტაქსის მძღოლი. მგზავრთა გადაყვანისთვის ფულს არ აიღებს და მგზავრებთანაც სულიერ საუბრებს წამოიწყებს... მაგრამ ეს ბერ-მონაზნული საქმე არაა. ზოგჯერ ხვდები ბერ-მონაზვნებში ერულ სულს, ერისკაცებში კი – ბერ-მონაზვნულს. ამიტომაც ქრისტე ეტყვის სხვა ცხოვრებაში: – „შენ გაიხადე სქემა, შენ კი ჩაიცვი“. ერისკაცი თუ ბერ-მონაზვნურ ცხოვრებას მოისურვებს, უფლისგან იკურთხება, ხოლო თუ ბერი მოისურვებს ერის ცხოვრებას, იგი მარადიულ სატანჯველში მიდის.
– თუკი ბერ-მონაზონმა არასწორად განაწყო საკუთარი თავი, თავად მიხვდება ამას?
– თუნდაც ვერ იგებდეს: თუკი რაიმეში შეცდომაა დაშვებული, იგი საკუთარ თავში სრულყოფილ სიმშვიდეს, განსვენებას ვერ ჰპოვებს. იმაში, რაც მონაზვნობას არ შეჰფერის, ბერის სული მოსვენებას ვერ ნახულობს. იმ წამიდან, რაც მისი სული მოსვენებას დაკარგავს, იგი უნდა ეძიებდეს და იპოვოს ამის მიზეზი.
ჩემმა ნაცნობმა ერთი სავანე მოინახულა, შემდეგ კი მიყვებოდა: – „იქ ხომ ნამდვილი სამკერვალოა. დედა-იღუმენიაც რა საოცარია! მას რომ ათენის მონასტირაკში [10] ღილებით ევაჭრა, ნამდვილად თავის ადგილს იპოვიდა, ისეთი მისწრაფება აქვს ამგვარი საქმეებისკენ“. ანუ მონასტერი – ეს ატელიეა. შემდეგ იგი ბრუნდება ფაბრიკაში, შემდეგ სუპერმარკეტში, შემდეგ ბაზრობაზე! საწყალ ერისკაცებს ჩვენგან, ბერ-მონაზვნებისგან, რაღაც ამაღლებული უნდათ. მაგრამ იმისათვის, რომ ამაღლებულს მივაღწიოთ, ჩვენ უნდა ყოველგვარ ადამიანურ ნუგეშს გავურბოდეთ. მონასტრებს სულიერი მნიშვნელობა აქვს. მათში არ უნდა იყოს ერული საწყისი, არამედ მხოლოდ – სულიერი, რათა ისინი ადამიანთა სულებს სამოთხისეული სიტკბოებით აღავსებდნენ. მაგრამ როგორ შევეჯიბრებით ერისკაცებს ერულ საქმეში! რაც არ უნდა მოხდეს, მათ ჩვენზე მეტი შესაძლებლობები აქვთ. თუკი ბერ-მონაზონთა სავანე სულიერად ცხოვრობს, იცოდეთ, რომ იგი ერს აიძულებს, დაფიქრდეს! როდესაც არის ღვთისმოსაობა, ღვთის შიში, როცა არც ერული ლოგიკაა და არც ვაჭრული სული, ეს ერისკაცებს გულს უჩუყებს. მაგრამ, სამწუხაროდ, ვაჭრული სული ჩუმ-ჩუმად იპარება მონაზვნობაში და ძვლის ტვინამდეც კი ჩადის. ჩემთან სენაკში მოვიდა ერთი ბერი. მე სკვნილს ვქსოვდი. – „შენ, ასეთ ოცდაცამეტნასკვიან სკვნილს საჩუქრად არიგებ? – მითხრა მან, – მე კი ერთი ასეთი სკვნილის გაყიდვა ხუთას დრაქმადაც შემიძლია! მე მათთან, შენსავით კი არ გავწელავ ხოლმე, როგორც კი ნასკვებს დავამთავრებ, კიდეებს ვაჭრი და ცოტათი ერთმანეთში გადავწნი, რომ შალი ტყუილად არ დავხარჯო და სუტაჟიც, რომელიც ჯვრებიდან რჩება, სხვა საქმეში მადგება, მასაც ვკერავ, არც მძივებს არ ვიყენებ. გამოდის, მოგება შენზე მეტი მაქვს“. – „მისმინე, – ვუპასუხე მე, – როგორ არა გრცხვენია! განა არ გესმის, რომ შენში ვაჭრული სული ჩასახლდა? მე 1950 წლიდან ბერი ვარ, მაგრამ ასეთი რამ პირველად მესმის“!
– წმიდაო მამაო, სულიერად მომწიფებული ადამიანი, რომელსაც სამყაროს დახმარება შეუძლია, ძალიან ცოტაა!
– დიახ, სამწუხაროდ ისინი ცოტანი არიან! ჰოდა, ამის შემდეგ, როგორიღა იქნება სამყარო? იცი, რამდენს ვთხოვ უფალს, რომ მან გამოაჩინოს ნამდვილნი, რომლებიც შეძლებენ, დაეხმარონ სამყაროს, ადამიანებს? იმ საცოდავებისთვის ისიც კი საკმარისია, რომ შენ მათთვის ცოტათი გტკიოდეს სული და მათ საკუთარი ანგარებისათვს არ იყენებდე. მათ ხომ მეტიც არაფერი უნდათ. ერში ისინი განუწყვეტელ ბრძოლაში არიან და თავს უსაფრთხოდ ვერ გრძნობენ. როდესაც იმ მონასტერში მოდიან, რომელიც სწორად ცხოვრობს, ისინი შეწევნას ღებულობენ, ვინაიდან გრძნობენ საიმედოობას, ეს კი მათ ბრძოლის გასაგრძელებლად აძლევს ძალას.
ამ ძნელ წლებში ადამიანებს არა იმდენად – ფიზიკური, რამდენადაც სულიერი საზრდო სჭირდებათ. ანუ, მათ ესაჭიროებათ არა პური (თუმცა სამწუხაროდ, მალე იმის საშუალებაც აღარ იქნება, რომ ადამიანებს თუნდაც პურით დავეხმაროთ), არამედ – სულიერი დახმარება. შევეცადოთ, დავეხმაროთ ლოცვით მთელ მსოფლიოს. დავეხმაროთ, მაგალითად, რომელიმე ოჯახს, რომ გადაურჩეს დანგრევას, დავეხმაროთ რომელიმე დედას, რათა ღირსეულად გაზარდოს თავისი საცოდავი შვილები, თუნდაც იმათ დავუდგეთ მხარში, ვისშიც ღვთისმოსაობა არსებობს.
დროა მოვამზადოთ ჩვენი სულები უკვე დღესვე, რადგან თუკი რაიმე სერიოზული მოხდება, ვიცი, ეს სადამდეც მიგვიყვანს. ეჰ, ნეტავ ღმერთს არ დაეშვა, რომ დამდგარიყო მძიმე დღეები! მაგრამ თუკი ისინი მაინც მოვა, ერთი პატარა მიწისძვრისაგან, ერთი შერყევისგან მთელი საძმოები, მონასტრები დაინგრევა, ვინაიდან ყოველი მათგანი საკუთარი თავის გადარჩენას ეცდება, ყოველი მათგანი სხვადასხვა მხარეს გაიქცევა.
იმისათვის, რომ ღმერთმა არ მიგვატოვოს, აუცილებელია მეტისმეტად ყურადღებიანნი ვიყოთ. ჩვენს სულებში რაღაც სულიერი უნდა არსებობდეს. თუკი გაქვთ, ეს უკვე თქვენი დიდი ღირსებაა. ძლიერი რყევები იქნება. რამდენჯერ მითქვამს თქვენთვის ამის შესახებ, რა სასტიკი სიტყვა აღარ გაგიგონიათ ჩემგან! ჩემთვის რომ ამის მსგავსი რამ ეთქვათ, დავფიქრდებოდი, გონებაში გამოვიკვლევდი: „რატომ მითხრეს ეს, რა უნდოდათ ჩემგან?“ ღამე არ დამეძინებოდა, ღამეები და უფრო მეტიც. მე რომ არ ვხედავდე იმას, რომ მძიმე წლები გველის, ამას გულთან ასე ახლოს არ მივტანდი. მაგრამ ვხედავ, რომ მოვა დრო, როცა თქვენ ადვილად ვერ იცხოვრებთ. ახლა ჩემი არ გესმით, მაშინ კი მიხვდებით.
– წმიდაო მამაო, თუკი ადამიანი ამ რთულ წლებში მარტო აღმოჩნდება, რა უნდა ქნას მაშინ?
– ახლა შენ, რაც მთავარია, მორჩილების აღმასრულებელი გახდი და განსჯის უნარი მოიხვეჭე და მერე ვნახოთ. ამიტომაც ვამბობდით, რომ, უწინარეს ყოვლისა, ჩვენ ნაკლოვანებები უნდა მოვიკვეთოთ. თუ ბერ-მონაზონს ნაკლოვანებები ექნება, იმისათვის, რაც მოხდება, ძალა არ ეყოფა. თუკი ის ახლაც არაფრით არის კმაყოფილი, თუკი თავს – არწივად, სხვა დანარჩენებს კი ჭიაღუად მიიჩნევს, მაშინ.... მოდით, გამოსწორდით, გამოსწორდით, რათა გქონდეთ საღვთო შეწევნის უფლება, რომ უფრო მყარად განიმტკიცოთ თავი უფალში. მოვა უფრო მძიმე წლები. მწვანე ნაყოფი ჯერ კიდევ ვერ დამწიფდა... იცით, რა გახდება თქვენი სავანე, როცა სულიერად მომწიფდებით? ციხე-სიმაგრე. ის არა მხოლოდ ადგილობრივი მნიშვნელობისა იქნება, თქვენი შეწევნა უფრო შორსაც გავრცელდება. წინააღმდეგ შემთხვევაში თქვენ თავადაც ადამიანური დახმარება და მფარველობა დაგჭირდებათ. ხოლო როცა დედებით სავსე მონასტერს ერისკაცები ჭირდება, იცით, ეს რამდენად ცუდია?!
ბერ-მონაზონი დღეს უნდა სულიერად ცხოვრობდეს, იმისათვის, რომ მზად იყოს, სიძნელეები გადალახოს. იგი უნდა ემზადებოდეს, რომ სიღატაკე მას ფრთებს არ აკვეცდეს, სხვაგვარად იგი შეიძლება, ქრისტეს უარყოფამდეც კი მივიდეს. მოვა დრო, როცა მდინარეები დაშრება, ყველას წყურვილი გააწამებს, ყველა დაიტანჯება. ჩვენთვის, ბერ-მონაზვნებისთვის ეს ისეთი საშიში არაა. წყურვილისგან დაიტანჯები? ჩვენ სწორედ რომ ასე უნდა ვიტანჯოთ, ჩვენ ხომ დავადექით გზას და ვესწრაფით ბოროტ სატანჯველს. მაშინ ვიტყვი: „იმას, რასაც არ ვაკეთებდი ნებაყოფლობით, როგორ მონაზონი, – გავაკეთებ უნებურად, რათა გავიგო, რას ნიშნავს იყო მონაზონი. გმადლობ შენ, ღმერთო ჩემო!“ მაგრამ ერი? საწყალი ქვეყნიერება! რაზე უნდა ილაპარაკო, როცა იქამდე დადიან, რომ ისეთ ბომბებს იგონებენ, რომლებიც ადამიანს კლავს, მაგრამ შენობებს არ ანგრევს! თუ ქრისტემ თქვა, რომ ერთი სული იმდენი ღირს, რამდენიც მთელი მსოფლიო [11]. მათთვის კი შენობები მთელ ქვეყნიერებაზე ძვირფასია, ეს საშინელებაა!
– წმიდაო მამაო, მე ვგრძნობ შფოთს, შიშს იმისა, რაც გველოდება.
– ეს შიში გვეხმარება, რომ მოვეჭიდოთ ქრისტეს. თუმცა, საჭირო არაა, რომ გვიხაროდეს ყოველივე ის, რაც გველის. უნდა გვიხაროდეს ის, რომ გველის გმირობა ქრისტეს გულისათვის. ანუ ჩვენ გველის არა რომელიმე ჰიტლერის ან მუსოლინის მონობა, არამედ – ქრისტეს ერთგულებაში ჩავაბარებთ გამოცდას. იმისათვის, რომ გავიმარჯვოთ, არ გვექნება არც ტყვიამფრქვევები, არც უფრო თანამედროვე ატომური ბომბები. ახლა ბრძოლა სულიერი იქნება. ჩვენ თავად ეშმაკს უნდა შევებრძოლოთ. მაგრამ ეშმაკს ხომ არანაირი ძალაუფლება არა აქვს, თუ ჩვენ თავად არ მივანიჭებთ ამას? რისი უნდა გვეშინოდეს? ჰიტლერი ან მუსოლინი რომ ყოფილიყო, საქმე სხვაგვარად იქნებოდა. შიში არ უნდა გვქონდეს. მოდით, გვიხაროდეს ის, რომ ბრძოლა სულიერი იქნება.
თუ მონაზვნურად ცხოვრობთ, წმიდა მამათა მსგავსად, თუ ყურადღებით ხართ, მტრის ყოველი თავდასხმისას გექნებათ საღვთო შეწევნის უფლება. თუკი არსებობენ მლოცველი ადამიანები, ტკვილითა და სიყვარულით მდაბალნი, ეს უკვე მთელი სულიერი კაპიტალია, სულიერი სტრატეგიული ბაზები. თუ მონასტერში არის ორისამი სული, რომელიც სხვის ტკივილზე ფიქრობს და ლოცულობს, ისინი სულიერ ციხე-სიმაგრეებად იქცევიან. ასეთი სულიერად მომწიფებული ადამიანები მტრის ყველა ძალას ბოჭავენ.
– წმიდაო მამაო, როგორი სწორი პოზიცია უნდა დაიკავოს და გამოხატოს მონაზონმა დღევანდელ რთულ სიტუაციასთან მიმართებაში?
– პირველ ადგილზე უნდა დადგეს ლოცვა, სწორი ცხოვრება, პირადი მაგალითი. ხოლო, როცა საჭიროა და სადაც საჭიროა, დაე, ამბობდეს კიდეც, გამოხატავდეს თავის პოზიციას.
– ანუ, როცა რაიმე საბაბი ექნება, მონაზონმა უნდა ილაპარაკოს?
– აბა, როგორ?! ვინ უნდა ილაპარაკოს, თუ არა – ბერმონაზონმა? ბერ-მონაზონს არაფრის უნდა ეშინოდეს. დანარჩენებს პანღურის ეშინიათ. ვინ ჩაერთვება ბრძოლაში პირველი, თუ არა ჩვენ – ადამიანები, რომლებმაც თავი უფალს მივუძღვენით? გულისთქმა მეუბნება, რომ უფალი არ დაგვტოვებს, არ მიგვატოვებს! მდგომარეობა გამოააშკარავდება. ახლა საქმე იმას ჰგავს, თითქოს დიდ ბადეში ბევრი თევზი იყოს გაბმული. მაგრამ ბადე დამპალია. ერთი თევზი იქით ექაჩება, მეორე – აქეთ, ბოლოს და ბოლოს, ბადეც დაირღვევა. დაირღვევა არა იმიტომ, რომ თევზია დიდი, არამედ იმიტომ, რომ იგი თავადვე გამოლპა.
– თევზები, წმიდაო მამაო, ქრისტიანები არიან?
– დიახ, ქრისტიანები. გველთევზები და გველები კი – ყველა დანარჩენი. მაგრამ ჩვენც ღვთის წინაშე ვაგებთ პასუხს იმაზე, რაც ხდება. მე ახლა ამ ყველაფრზე სრულიად უქარაგმოდ ვლაპარაკობ. თავის შეკავება აღარ შემიძლია.
– რა უნდა ვქნათ, ჩვენ, წმიდაო მამაო?
– უწინარეს ყოვლისა, უნდა საკუთარ თავზე ვიმუშაოთ. ჩემი როგორც ბერის წინაშე ხომ შემდეგი ამოცანა დგას: გამოვწოვო ჩემი პირადი ადამიანური სული, ჯერ საკუთარი თავი მოვიწესრიგო, რათა სულიერი ადამიანი გავხდე, ვინაიდან წინააღმდეგ შემთხვევაში, მონაზვნურ ცხოვრებას აზრი არა აქვს. ამის შემდეგ, თუკი აუცილებლობა წარმოიშვება, სერიოზულად გამოვთქვა ჩემი აზრი, ღმერთი კი საქმის დასრულებაში დამეხმარება.
– მაგრამ, ზოგიერთები, წმიდაო მამაო, ამბობენ, რომ უმჯობესია მდუმარება და ლოცვა.
– როდესაც შენს გარშემო ყველაფერი იწვის, შენ გულგრილი ვერ დარჩები! ცეცხლი უნდა ჩააქრო. ტკივილი არ გაძლევს საშუალებას, რომ ჩუმად იყო. ცხადია, მთავარია, ეცადო, იცხოვრო, რაც შეიძლება, სულიერად. თუკი რომელიმე სერიოზულ საკითხზე აუცილებელია, გამოთქვა შენი თვალსაზრისი, უნდა თქვა ის, რასაც ღმერთი შთაგაგონებს.
იცხოვრეთ სიმდაბლით, უბრალოებით, სულიერად, – ისე, რომ რთულ ვითარებაში იძულებულნი არ გახდეთ, კომპრომისზე წახვიდეთ. გარდა ამისა, ეცადეთ, სავანეში მიიღოთ გოგონები, რომლებსაც მონაზვნური მისწრაფებები აქვთ, რათა ისინი ნამდვილი მონაზვნები გახდნენ. თუ კარგი მონაზონი იქნება, მას უკვე ეცოდინება, რა ზომამდე უნდა მიეცეს რაიმე პრობლემას. ეცოდინება, რა გააკეთოს და რა – არა, ეცოდინება, როგორ მოიქცეს. თუკი იგი ვერ გახდა კარგი მონაზონი, ყველაფერი უკუღმა მიდის. გესმით ეს? თუ თქვენ ნამდვილი მონაზვნები გახდებით, კეთილგონივრულად მოიქცევით. თუკი ნამდვილი მონაზვნები ვერ დადგებით, მაშინ რომელიმე თქვენგანს რაიმე საქმეზე რომ გაგგზავნით, დამჭირდება, გაგაფრთხილოთ: – „რამე ზედმეტი არ წამოგცდეს, რამე არ წამოაყრანტალო“. სხვაგვარად სისულელეებს ჩაიდენთ. მაგრამ ეს ხომ განუვითარებლობის მდგომარეობაა. ამის შემდეგ როგორ გაუმკლავდებით იმ ყველაფერს, რაც გველის?
ამიტომაც მან, ვისაც აქვს მონაზვნობის მონაცემები, უნდა იშრომოს, რათა ნამდვილი მონაზონი გახდეს და იცოდეს, რა საზომით ილაპარაკოს, რა ილაპარაკოს და რა აკეთოს მძიმე წუთებში. მაშინ ისინი არ გამოვლენ მორჩილების საზღვრებიდან, ვინაიდან მათი სული დედა-იღუმენიას სულთან თანხმობაში იქნება. აუცილებლობის შემთხვევაში იღუმენია მხოლოდ ნიშანს მისცემს მათ და ისინი გაუგებენ, ვინაიდან მასთან ერთ სიხშირეზე იმუშავებენ. სხვაგვარად არ შეიძლება. თუ თქვენ ამას არ ისწავლით, ამავე სიხშირეზე შეიძლება, სხვა ვინმეც ჩაერთოს. იგი თქვენ იმას არ გეტყვით, რაც საჭიროა, თქვენ მას ვერ შეიცნობთ და იგი სიკეთეს არ დაგაყრით.
დღეს იწვის ერი, მონაზვნობას კი ძალას ეცლება, გული მისდის, ღირსებას კარგავს. თუკი მონაზვნობიდან მიდის სულიერება, მაშინ შემდეგ მასში არაფერიც აღარ რჩება. წმიდა მთაზე ერთმა მომლოცველმა ჰკითხა ერთ ბერს: – „მისმინე, აქ რა? მოსაგრეობის სული არ არის?“ „ახლა, – აუხსნა მას ბერმა, – ახალი ეპოქაა. ძველმა თავისი თავისი დრო მოჭამა“. კარგი, დავუშვათ, რომ ეს იყო ნახევრად სულელი ადამიანი. შეიძლება, კიდევ ხუთს ან ათ მის მსგავსს არ ჰყოფნის თავში ჭანჭიკები, მაგრამ თუკი ისინი ასეთ სისულელეებს როშავენ, მაშინ ცხრაკლიტულში უნდა გამოკეტონ! მათ როშვის, ჩვენი დროის მონაზვნობის დაგმობისა და ხალხის ცდუნების უფლება არ აქვთ. ვიღაც ხომ ყოველთვის ეძებს საბაბს ამისათვის.
„აი, დაინახავთ: ნელ-ნელა ზოგიერთ მონასტერში იმისათვის, რომ არავინ ამხილოს, გააუქმებენ წმიდა მამთა ნაწერების კითხვას. წაიკითხავენ სოციოლოგიური ხასიათის წიგნებს, ვითომდა იმიტომ, რომ ჩვენს ეპოქაში მხოლოდ ეს გვარგებს. ჰო, ჩვენ სწორედ აქეთკენ მივდივართ! საბრალო ერისკაცები კი წმიდა სავანეებში დახმარების მისაღებად მოდიან!.. როგორც ერში ღვთისმოსავი ადამიანი სიძულვილს ღებულობს, ასევე მალე კარგი ბერ-მონაზონი იქნება საძულველი. და ვაი, ჩვენ, თუ სწორად ვერ შევაფასებთ ერული სულის საფრთხეს, მაშინ უახლოეს მომავალში ახალგზარდას, რომელიც მოვა მოანსტერში და სწორად, ბერულად ცხოვრების სურვილი ექნება, დანარჩენები ეტყვიან: – „აქ რა დაგრჩენია?!“ მონაზონთა ხილვისას, რომლებიც ერისკაცებისგან არ განსხვავდებიან, ადამიანებს ბერ-მონაზვნობაზე გული აუცრუვდებათ. მრავალი მოდის ჩემთან და მიყვებიან, როგორ დაბრკოლდნენ ზოგიერთ მონასტერში. მე კი როგორ შევუცვლი მათ აზრებს ახლა? მონაზვნობაში ღრმად შემოიჭრა ერული სული და არც ბოროტება დგას ერთ ადგილზე. ბერ-მონაზვნებმა თავი ბერ-მონაზვნებად უნდა იგრძნონ და არა – ერისკაცებად. ჩვენ დავკარგეთ ძველი თაობებისთვის ჩვეული უბრალოება. ახალგაზრდა ბერ-მონაზვნებს ახლა ერული ლოგიკა და ერული აღზრდა ამოძრავებთ: ისინი ცდილობენ, არ დაკარგონ თავიანთი რეპუტაცია და ხშირად ორიენტირებულნი არიან საერო საზოგადოების კანონებზე. ჯერ კიდევ რამდენიმე წლის წინ ბერ-მონაზვნურ საერთო საცხოვრებლებში შეიძლებოდა, გენახა ის მდგომარეობა, რაც „ლავსაიკონშია“ აღწერილი [12]. ერთნი მონასტერში საღვთო შურის გამო მიდიდოდენ, მეორენი – სინანულით. გარემოებები, რასაც ისინი სავანეში მიჰყავდა, სხვადასხვა იყო: ერთი მონასტერში ცოლის გარდაცვალების შემდეგ მიდიოდა, სხვა – იქ უწინდელი, ერული ცხოვრების სინანულის გამო ხვდებოდა. მონასტრებში ეშმაკეულებსაც შეხვდებოდით: ისინი იქ შემწეობის მისაღებად მიდიოდნენ, მამათა ლოცვებით განიკურნებოდნენ, იქვე რჩებოდნენ და აღიკვეცებოდნენ. და თუკი მერე ისინი რაიმე უპატიო საქციელს ჩაიდენდნენ, მათში ისევ ბრუნდებოდა უწმიდური სული. ამიტომაც თანაცხოვრებულთა შორის ეშმაკეულებიც იყვნენ. იყვნენ, ასევე მოხიბლულნი, ქრისტესთვის საპყარნი, იყვნენ ბერები, რომლებსაც მჭვრეტელობისა და კურნების ნიჭი ჰქონდათ. დიდი მრავალფეროვნება იყო! დღეს კი ვერ შეხვდები ვერც მჭვრეტელს, ვერც სასწაულმოქმედს, ვერც ეშმაკეულს, ვერც ქრისტესთვის საპყარს. ჩვენ დღეს სხვა სისულელე გვჭირს – ამაქვეყნიური სისულელე. კუთხის თავში ჩვენ საკუარ თავს ვაყენებდით, და ამის გამო გონება დაგვიზიანდა. ჩვენში შემოვიდა ბევრი ერული ლოგიკა, და ამ ბევრმა ლოგიკამ ყველაფერი დაანგრია. ცუდი ისაა, რომ ჩვენ არ გვესმის ეს.
ზოგიერთი სავანის ბერები, დღეს თავიანთი ცხოვრება რომ სხვადასხვა სიკეთით ამოივსეს, მას ამძიმებენ. მეტისმეტად იტაცებთ ის საგნები, რომელთა საჭიროებაც არ არსებობს, სულიერს კი, რომლითაც უნდა დაკავებულიყვნენ, მიატოვებენ ხოლმე. თუკი ახალგზარდები, რომლებიც მონასტერში მოდიან, ერულ შფოთს საერო დაწესებულების სულზე ცვლიან, ისინი სიმშვიდეს ვერ ჰპოვებენ. შემდეგში, გართობის მიზნით ისინი სულიერ ტურიზმს, ექსკურსიებზე სიარულს მოისურვებენ. ისეთიც გამოჩნდება, ვინც იტყვის: „მე შვებულებაში მინდა წასვლა“, მაშინ როცა ბერ-მონაზონი თავის სენაკს ტკივილით უნდა შორდებოდეს.
მრავალი რამ მაშფოთებს და ამიტომ ვღვრი მწარე ცრემლებს. მე მტკივა: ადრე ხომ საბრალო ბერ-მონაზვნებს არც სულიერი წიგნები ჰქონდათ, არც ის გაეგებოდათ რა იყო მონაზვნობა. მიუხედავად ამისა, ისინი წარემატებოდნენ. მათგან ოცდაათი პროცენტი, ვინც მონასტერში მიდიოდა, მონაზვნებად იყვნენ დაბადებულნი, დანარჩენები კი მოდიოდნენ სრულიად დაუმუშავებელნი: ათასგვარი მინდვრის ნაყოფი, თუმცა, ისინიც წარემატებოდნენ. ადამიანს შეეძლო, მისულიყო მონასტერში, როცა საერთოდ არაფერი ესმოდა სულიერების, შემდეგ ერთი-ორი თვე იცხოვრებდა აქ, იღუმენმაც კი არ იცოდა, ვინ იყო იგი. შემდეგ, გადაწყვეტდა, მონაზონი გამხდარიყო, მიდიოდა სულიერ მოძღვრთან, აღსარებას ამბობდა და მონასტერში რჩებოდა. არავინ იცოდა, რა ადამიანი იყო, საიდან იყო წარმოშობით და რამ მოიყვანა სავანეში. მაგრამ მიუხედავად ყოველივე დაბრკოლებისა, იგი სულიერად ვითარდებოდა, წარემატებოდა. ზოგიერთები კი საერთოდ გაუნათლებლები იყვნენ. უსმედნენ კითხვას ტრაპეზზე, ტაძარში სვინაქსარებს და – მეტი არაფერი! და ზოგჯერ ისიც კი არ ესმოდათ. არც გალობისა გაეგებოდათ რამე: წირვა-ლოცვისას იესოს ლოცვას ამბობდნენ, მაგრამ კეთილი გულისთქმები ჰქონდათ. და ყოველივე ამის შემდეგ ისინი სულიერ სიმაღლეს აღწევდნენ, ისინი მიდიოდნენ სულიერ მდგომარეობადე, მაშინ როცა ახლა არის საკვირაო სკოლები, სასულიერო წიგნები, რამდენი კეთილი წინაპირობაა, მაგრამ ეს მადანი ამაოდ მიდის. გამოდის, რომ განუვითარებლებს ჰქონდათ ესოდენ ძლიერი სულიერი განვითარება, განათლებულებს და განვითარებულებს კი არაფერი გააჩნიათ! ანუ, ვთქვათ, ესაა დამუშავებული მინდორი, მას თესავენ, მაგრამ არც ერთი თესლი არ აღმოცენდება! განა ეს მძიმე არ არის? როგორ გგონიათ?!
ასეა თუ ისე, ჩვენ თუ უყურადღებონი ვიქნებით, მონაზვნობა ვერ დაემტკიცება და უკუღმა წავა. მაგრამ მომავალი, რა თქმა უნდა, ქრისტესა და ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხელშია. ის, ჩვენი კეთილი დიასახლისი, აიღებს ცოცხს, გამოხვეტს ნაგავს თავისი წმიდა სავანეებიდან და იქ ისევ დაამყარებს წესრიგს. ჩვენ უნდა შევიგნოთ, რომ ყველაფერი უკვალოდ გაქრება, ჩვენ კი, თუკი სწორად – მონაზვნურად არ ვიცხოვრებთ, ღვთის წინაშე მევალეებად წარვსდგებით. მონაზვნები ვხდებოდით იმისათვის, რომ გვეხსნა ჩვენი სულები, კიდევ იმისთვისაც, რომ საზოგადოებას ლოცვით დავხმარებოდით. ამიტომაც ნუ დაგავიწყდებათ, რა აღთქმას ვაძლევდით ქრისტეს და რას იტანენ ერში ადამიანები, რომლებსაც ეს პრივილეგია არ მიუღიათ – ანგელოზებრივ ხარისხში მოწოდების პრივილეგია.
– წმიდაო მამაო, დღეს მრავალი ადამიანი სასოებას ამყარებს მონასტრებზე. ამაზე პასუხისმგებლობა მე მძიმე ტვირთად მაწევს.
– დიახ, მრავალი ამბობს, რომ ერთადერთი გამოსავალი ახლა ისაა, რომ გამოჩნდეს რამდენიმე წმიდა ადამიანი, მსგავსად წმიდა კოზმა ეთოლიელისა, და რომ ისინი სხვადასხვა კუთხეში გაიფანტონ საქადაგებლად, ქვეყნის გასანათლებლად. მონასტრები – ეს სულიერი ცენტრებია. მონასტრები რომ არ დახმარებოდნენ 1821 წლის აჯანყებას, თავად აჯანყებაც ხომ ვერ მოხდებოდა?! გერმანული ოკუპაციის დროსაც მონასტრები არ დანებდნენ და საკუთარი წვლილი შეიტანეს განმათავისუფლებელ ბრძოლაში. ამიტომაც ბანდიტები [14] მათ ანგრევდნენ. მონასტერთა უმრავლესობა გერმანელებმა კი არ დაწვეს, არამედ თავისიანებმა, ბერძენმა ბანდიტებმა დაარბიეს. გერმანელები აცხადებნენ: – „თუკი მონასტერში ნაპოვნი იქნება საბრძოლო მასალა და იარაღი, მაშინ მას დავწვავთ“. ბანდიტები კი, რომლებსაც სურდათ, სუფთები გამოჩენილიყვნენ, ხოლო მონასტრების განადგურებაში დამნაშავედ ფაშისტები გამოეყვანათ, მიდიოდნენ სავანეებში, რამდენიმე ძველ სავაზნეს ან დამტვრეულ თოფს შეაგდებდნენ, შემდეგ კი ოკუპანტებთან ამბავი თავად მიჰქონდათ, რომ ამადაამ მონასტერში თითქოსდა ბანდიტები იმალებიან. ფაშისტები მონასტერს ალყას არტყამდნენ, პოულობდნენ საბრძოლო მასალას და სავანეს წვავდნენ. ამგვარად ბანდიტებმა მრავალი მონასტერი დაწვეს, ვინაიდან მათი ეშინოდათ. „თუ მონასტრები დარჩება, – ამბობდნენ ისინი, – ათეისტური რეჟიმი რომც დავამყაროთ, ვერაფერს მივაღწევთ, მოდით, უკეთესია, დავწვათ ისინი“. და აი, წვავდნენ კიდეც.
დღეს ერი მონასტრებში მიდის საფუარისთვის, მაგრამ რა საფუარი, როცა თავად სავანეებში ყველაფერი გაცამტვერებულია? იქ საფუარსაც ვერ იპოვიან. ვეცადოთ, რომ მძიმე წლებში მაინც შემორჩეს მცირე საფუარი.
ახლა დახმარების მისაღებად მონასტრებში ისინი მოდიან, ვინც ჯადოქრებს და მათ მსგავს უწმიდურებს მიმართავს. მოგვიანებით მოვლენ ადამიანები, რომლებიც ცოდვამ დაღალა. იმდენად დაიღალნენ, რომ თუკი მათ სალოთაოდ ან ცოდვის ჩასადენად გაგზავნი, აღარ წავლენ. ამ მძიმე წლებში ღმერთი ადამიანებს მონაზვნობისათვის მოუწოდებს პერსონალური მოწვევებით. ეს თაობა დაიწყებს თავის მონაზვნურ გზას და ექნება ყველაზე საუკეთესო მონაცემები, ექნება იდეალები, ეშმაკი კი მთელ ამ მასალას უვარგისად აქცევს. შემდეგი თაობა სხვანაირი იქნება. მონასტრებში მოვლენ ბევრი ადამიანები, რომლებიც მონაზვნობისთვის არ გამოდგებიან. ისინი იმ მდგომარეობამდე დავლენ, რომ იძულებულნი იქნებიან, გახდნენ მონაზვნები. ისინი გაიტანჯებიან და დაწყლულდებიან ერის მიერ, მეუღლეები გაიყრებიან (ეკლესიის კურთხევითაც და მის გარეშეც) და მონასტერში შევლენ. მონასტრებში წავა ასევე ერული ცხოვრებით მოყრიჭებული ახალგაზრდობა: ერთნი – საკუთარი სულის საცხონებლად, სხვები – სულ მცირე სიმშვიდის მოსაპოვებლად. ბერები გახდებიან ისინიც, ვისაც ქორწინება სურდათ, მაგრამ საკუთარი ცხოვრების სხვა ადამიანისთვის დაკავშირებისა ეშინოდათ. ანუ მომავალ წლებში ბერებად ფსიქიკურად აშლილი ადამიანებიც შეიძლება, წავიდნენ და ისინიც, ვინც უბრალოდ საკუთარ თავში ვერ ჰპოვებს ოჯახის შექმნისათვის გადაწყვეტილებას. „რა უნდა ვნახო ქორწინებაში? როგორ ვიცხოვრებ? – განსჯიან ისინი, – უკეთესია, ბერად წავიდე“. ესე იგი, მონაზვნობას ისინი მიუდგებიან, როგორც სასიამოვნო დროსტარებას. რამდენად წარემატებიან, ეს უკვე სხვა საქმეა. ისინი, ვინც მონასტერში შევლენ, არ იქნებიან მონანულნი, მათ ბერად შედგომას მათივე მდგომარეობა აიძულებთ. მათი მამოძრავებელი მიზეზები უნაკლო არ იქნება. სწორედ ესაა საშიში. როდესაც ადამიანი ერიდან მიდის მონაზვნობის გულისთვის, საქმე სხვაგვარადაა. ამ უბედურებს დიდი შეწევნა დასჭირდებათ, მათ ემახსოვრებათ ერული სიამოვნებების გემო და ამიტომ ეშმაკი მათ წინააღმდეგ სასტიკ ბრძოლას გამართავს. ჩვენს წინააღმდეგ ის ასეთ ბრძოლას არ აწარმოებს, იგი ცდილობს, ხელი შეუშალოს ჩვენს სულიერ ღვაწლს და სასოწარკვეთილებაში ჩაგვაგდოს, რათა საფუარი არ ნახონ მათ, ვინც ჩვენს მერე მოვლენ.
ამით მე მინდა ვთქვა, რომ ჩვენ ახლა უნდა წარვემატოთ, რათა შევძლოთ ამ ადამიანების დახმარება. დავუტოვოთ მამობრივი მემკვიდრეობა. ჩვენ გვაქვს „სულიერი სიხარული“ მაგრამ ზეციური სიხარული არ გვაქვს. ჩვენ გვახარებს აღკვეცა, ხელდასხმა, ღამისთევა, გალობა: – „მონა ღვთისა...“ და ა. შ. საცეცხლურის გაქანება, მაგრამ ეს სიხარულები ზეციური არაა, ეს ხორციელი სიხარულია. გულის სიხარული – ამ სიტყვის კარგი გაგებით. ზეციური სიხარული რაღაც სხვა, უფრო ამაღლებულია, რაღაც ენითგამოუთქმელია. როცა ადამიანი ცოტათი იგემებს ზეციურს, მისი გული თამაშობს, ცელქობს. იმისათვის, რომ ზეციური სიხარულები გადავცეთ მომავალ თაობებს, ჩვენ ის თავად უნდა განვიცადოთ.
1. მზადდება გამოსაცემად მამა პაისის „სიტყვების“ ცალკეული ტომები, რომლებიც ლოცვასა და ბერ-მონაზვნობას ეხება. ამ ტომში შეკრებილია მხოლოდ ის, რასაც კავშირი აქვს სულიერი გამოღვიძების თემასთან.
2. მთ: 9, 10.
3. ღირსი. იოანე კიბისაღმწერელი – „კიბე ანუ კლემაქსი“.
4. პატიოსანი ჯვრის სენაკში მამა პაისი 1969-1978 წწ-ში ცხოვრობდა.
5. წარმოთქმულია 1991 წლის მაისში.
6. იხ. 1 კორ. 14, 20.
7. მთ. 6, 22.
8. იხ. მთ 23.5.
9. მთ. 25, 12.
10. კვარტალი ათენში.
11. იხ. მთ. 16,26.
12. „ლავსაიკონი“ – წმიდა ეგვიპტელი და პალესტინელი მოსაგრეების ცხოვრება. წიგნი შედგენილია სავარაუდოდ V საუკუნის შუაწლებში ელენოპოლის ეპისკოპოს პალადი ბითვნიელის მიერ, რომელმაც იგი ბიზანტიელ პატრიცია ლავსას მიუძღვნა. ამ უკანასკნელის სახელის მიხედვით თავად თხზულებასაც ასე ეწოდა.
13. „ბანდიტებში“ იგულისხმება საბერძნეთის კომუნისტური პარტიის შეიარაღებული ფორმირებები ფაშისტური ოკუპაციის პერიოდში.