„ადამიანი, რომელიც არ ლოცულობს, ნამდვილი კულტურისგან შორსაა“

მხოლოდ განწმენდილ ადამიანს შეუძლია, ნათელი მისცეს სხვას

ამ ძალზე საგულისხმო წერილის ავტორი ახალგაზრდა რუმინელი ბერი ალექსი ცირდეაა, რომელიც რამდენჯერმე საქართველოსაც ესტუმრა. ძალზე შეიყვარა აქაურობა და ინგლისური და ფრანგულის გარდა მცირეოდენი ქართულიც ისწავლა.

შემთხვევითი არც ის არის, რომ იგი რუმინეთის ანთიმოზ ივერიელის სახელობის მონასტერში მოღვაწეობს.

არსებობს ორი ცნობიერება: ერთი - რომ ეკუთვნი მართლმადიდებლობას და მეორე - ეროვნულ-ისტორიული. ეს ორი არსებითი ფაქტი ძალზე ახლოსაა ერთმანეთთან, ერთმანეთით სუნთქავს და მჭიდროდ არის ურთიერთგადახლართული. როცა ადასტურებ, რომ ხარ რუმინელი, სერბი, ბერძენი, ქართველი, ბულგარელი თუ რუსი, გულისხმობ, რომ შენი წინაპრები ინათლებოდნენ, ჯვარს იწერდნენ, ნათლავდნენ თავიანთ შვილებს, წმინდა მართლმადიდებელ ეკლესიაში იკრძალებოდნენ. უფრო ზუსტად რომ ვთქვათ, ეროვნული მართლმადიდებელი ეკლესიების თავისებურებებთან იყვნენ დაკავშირებულნი. მრავალმა თაობამ გაიარა და ხელშეუხებლად შემოინახა განცდა კუთვნილებისა როგორც ეროვნული, ასევე უნივერსალური მართლმადიდებელი ეკლესიისადმი. როცა ამბობ, სერბი, ბერძენი ან ქართველი ვარო, გულისხმობ, რომ ხარ მართლმადიდებელი და არა ლუთერანი, კალვინისტი თუ კათოლიკე.

წმინდა მართლმადიდებელი ეკლესიის ტრადიციისა და კულტურის დაცვით მართლმადიდებელი ხალხის ერად ფორმირება და კონსოლიდაცია მათი ნაციონალური ეკლესიების ირგვლივ მოხდა.

ზოგიერთი თანამედროვე მოვლენა თანდათან უფრო წარმართული ხდება. ხშირია შემთხვევა, როცა მსოფლიოს არა საერო, არამედ წარმართულ კულტურას სთავაზობენ. გავიხსენოთ ახალი ეპოქის ფილოსოფოსების გნოსტიციზმი, რომელიც უყოყმანოდ აიტაცეს ინტელექტუალთა მთელმა თაობებმა; იოგას, ძენ ბუდისტების მედიტაციის არაჯანსაღი პრაქტიკა, რომელსაც ხანგძლივად მიმდევარი დეპერსონალიზაციამდე მიჰყავს. დიდი ხნის ურთიერთობა უპირო არსთან და ბოროტის მანქანება არის მიზეზი იმ ერთიანი უცნაური მოვლენისა, რაც იქ ხდება. ფსევდოკულტურა, მყვირალა, უკიდურესი ექსპერიმენტები ყველანაირ ეგზოტიციზმში, სექსუალური ემანსიპაცია, ადამიანის ვნებებისთვის თავისუფლების მინიჭება... სწორედ ეს ელემენტები იჭრება საზოგადოების ცხოვრებაში.

თითოეული კულტურა რენტგენული სურათია ერის შინაგანი და ნამდვილი მდგომარეობისა მისი ისტორიის განმავლობაში. მაგრამ კულტურა არ წამოადგენს მხოლოდ ერის სულიერი მდგომარეობის გარეგნულ გამოხატულებას; მას აღმზრდელობითი ფუნქცია აქვს, რადგან მრავალი თაობაა პასუხისმგებელი იმის შენარჩუნებაზე, რაც წინაპრებმა შექმნეს და იმ სიახლეებზე, რაც თანამედროვეებმა შემოგვთავაზეს. აქედან დასკვნა კი ასეთია: კულტურას უნდა ჰქონდეს კონკრეტული მიზანი, კულტურა უნდა იყოს კარგი და სასარგებლო არაღაცისთვის. მაგრამ თუ მას უფრო და უფრო ღრმა შინაგანი კრიზისისკენ, სიცოცხლისა და პიროვნების განადგურებისკენ მივყავართ, რა აზრი აქვს მაშინ ასეთ კულტურას? რა აზრი აქვს ნიჰილისტურ და მომხმარებლურ ან პასიურ, ავამყოფურ კულტურულ მოდელებს? უეჭველია, რომ საბოლოო მიზანი თითოეული კულტურული მოდელისა, რომელიც იწვევს სასოწარკვეთას, უიმედობას, შინაგან გახლეჩას, ვნებებს, საკუთარი თავის კონტროლის დაკარგვას, ავადმყოფურ შეკითხვებს, აზრებს თვითმკვლელობის შესახებ, - სატანურია. ყველაფერი პიროვნული არჩევანის პრობლემამდე მიდის. ირჩევ ან სატანურ (რაც იმალება ანთროპოცენტრული ჰუმანიზმის მაცდური ნიღბის ქვეშ), ან სიწმინდის კულტურას.

არ არსებობს ჭეშმარიტი კულტურა სიწმინდის ფარგლებს გარეთ. მხოლოდ სიწმინდე, სულიწმინდის მადლით ცხოვრება გვიჩვენებს სიცოცხლის ნამდვილ მნიშვნელობას. თუ გამოვრიცხავთ სიწმინდის კულტურას, მაშ, რაში გვჭირდება კულტურა? რასაკვირველია, შეგიძლია აირჩიო სატანური კულტურა - კულტურა, რომელსაც მარადიული ცხოვრებისკენ არ მიჰყავხარ. ამ შემთხვევაში უმჯობესია ვთქვათ, რასაც ეპისკოპოსი იუსტინე პოპოვიჩი ამბობდა: „სჯობს იყო ვეფხვი ჯუნგლებში ან ლომი უდაბნოში, ვიდრე ადამიანი სიწმინდის კულტურის გარეშე...“

ყველა კულტურას აქვს პრეტენზია, მიუახლოვდეს ჭეშმარიტებას.

თანამედროვე საზოგადოების ნაწილში სასოწარკვეთა სუფევს, რადგან იგი ვერ პოულობს ეგზისტენციალური პრობლემის საბოლოოს გადაწყვეტას. მიზნის მიუღწევლობის კრიზისი პიროვნულად ანგრევს თანამედროვე კულტურის ზოგიერთ წამომადგენელს. როგორ შეიძლება ამის ახსნა? საქმე ისაა, როცა ისინი ჭეშმარიტებას ეძებენ, არასწორად სვამენ კითხვას: „რა არის ჭეშმარიტება?“ ეს კითხვა კი ასე უნდა ჟღერდეს: „ვინ არის ჭეშმარიტება?“ რადგან ჭეშმარიტება შეიძლება იყოს მხოლოდ ღვთაება და არა რაიმე ობიექტი ან უპირო ცნება. უმაღლესი ჭეშმარიტება შეიძლება იყოს მხოლოდ ღმერთი, შემოქმედი და არა შექმნილი. ღმერთკაცი თავის თავზე ამბობს: „მე ვარ ჭეშმარიტება“ (იოანე 14,6). ეს თავად ღმერთმა გამოგვიცხადა პასუხად შეკითხვაზე: „ვინ არის ჭეშმარიტება?“ მაგრამ ეს სიტყვები პასუხად მხოლოდ მათთვის გამოდგება, ვინც ფართოდ გახსნის სულს და ყოველთვის მზადაა ნებისმიერი მსხვერპლისა და თავის უარყოფისათვის, ოღონდ ეგზისტენციალურ შეკითხვებზე მიიღოს პასუხი. აუცილებელია, უარყო ძლიერი მიჯაჭვულობა ამქვეყნიური საგნებისადმი, განსაკუთრებით კი დაძლიო ეგოიზმი.

ასე რომ, ჩვენ ვცანით ჭეშმარიტება იესო ქრისტეს მიერ თავად იესო ქრისტეში. ქრისტე, ღმერთი და კაცი, არის ჭეშმარიტება, „რამეთუ სჯული მოსესაგან მოეცა, ხოლო მადლი და ჭეშმარიტება ქრისტე იესუს მიერ იქმნა“ (იოანე 1,17). უფალი ჩვენი იესო ქრისტე წმინდაა; ამიტომ მისი ხილვა მხოლოდ წმინდანებს, განწმენდილებს ანუ იმ ადამიანებს ძალუძთ, რომლებმაც შეითვისეს მარადიული ჭეშმარიტება მთელი არსებით; მხოლოდ მათ, ვისაც აქვს გონება ქრისტესი (როგორც მოციქულებს ჰქონდათ). ვისაც აქვს გულში მისი მუდმივი ხსოვნა, შეუძლია, გაიგოს ჭეშმარიტება. ასეთნი ცხოვრობენ ჭეშმარიტებაში და ჭეშმარიტება - იესო ქრისტე ცხოვრობს მათში. ამიტომ ნამდვილი კულტურა, კულტურა ჭეშმარიტებისა, რის გამოცდილება იესო ქრისტეს ცნობისა. ამავე დროს, ეს არის წმინდა ტრადიცია. სიწმინდისგან მოწყვეტილი კულტურა აღარ წარმოადგენს ჭეშმარიტების შეცნობის პროცესს. ეს სეკულარიზებული კულტურა შეზღუდულია თავისი თავით - მიუხედავად იმისა, რომ ყოველმხრივ ცდილობს, ადამიანი ყოფაზე აამაღლოს, კულტურა, მოწყვეტილი ქრისტიანულ ღირებულებებსა და სწორ რწმენას, იქცევა ადამიანის სასოწარკვეთილ მცდელობად, ჩუმ და უმწეო ძახილად. აი, რას ამბობს მღვდელმთავარი იუსტინე პოპოვიჩი: „სიწმინდის გარეშე და წმინდა წერილთან დაპირისპირებაში კულტურა იქცევა ტრაგიკულ და გამოუსადეგარ ტვირთად. ყველაზე მეტი, რასაც ზედაპირულმა კულტურამ შეიძლება მიაღწიოს, ესაა - გარდაქმნას კაცი ადამიანის სახის მქონე მხეცად, რომელიც კარგად ნასწავლი, მაგრამ ველურია... მართლმადიდებელი ხალხის გულის სიღრმიდან კი ამოდის ხმა: სიწმინდის გარეშე არ არსებობს კულტურა და განათლება“.

„რამეთუ ყოველი დაბადებული ღმრთისაი კეთილ არს, და არარაი არს განსაგდებელ მადლობით მიღებული, რამეთუ განიწმინდების სიტყვითა ღმრთისაითა და ლოცვითა“ (1ტიმ. 4,4-5). ასე რომ, ღვთის შემოქმედი სიტყვა, რომელიც მოქმედებს ლოცვის ძალით, განწმენდს და განანათლებს ადამიანს, ხოლო ვინც განეშორება ლოცვავს, შორდება ჭეშმარიტების ნათელს. ეს ადამიანი თანდათან ბნელდება, სანამ საბოლოოდ არ მოსწყდება ნათელს, იესო ქრიტეს, და ჯოჯოხეთის სიბნელეს არ მიაღწევს.

ადამიანი, რომელიც არ ლოცულობს და არ უყვარს ლოცვა, შორსაა ნამდვილი კულტურისაგან. კულტურა, რომელიც უარყოფს ლოცვას ჭეშმარიტების შესაცნობად, ქრისტიანული, განმწმენდელი კულტურა კი არა, ანტიკულტურაა, კულტურა სიბნელისა და ეშმაკისა. კვლავ მეუფე იუსტინეს სიტყვებს მოვიყვანთ: „ხარ კი შენ ნამდვილად ღვთის ქმნილება, თუ არ განიწმენდ თავს წმინდა წერილითა და ლოცვით? მხოლოდ ეშმაკს არ შეუძლია თავის განწმენდა. განუზომელმა სიძულვილმა უფლისადმი გახადა ის ასეთი უკეთური. მუდმივი წინააღმდეგობის გამო ღვთისადმი ის აღარაა მისი ქმნილება, შესაძლოა დაავიწყდა კიდეც, რომ ოდესღაც იყო“.

წმინდა წერილში, რომაელთა მიმართ ეპისტოლეში (1,4), სულიწმინდა მოხსენიებულია როგორც „სული სიწმიდისა“, განმწმენდელი. ეკლესია გვასწავლის, რომ აზრი ჩვენი არსებობისა ჩვენს განწმენდასა და სულიწმინდის მადლის მოპოვებაშია. სულიწმინდის ნათელში ყველა წმინდანი მნათობია, რომელსაც ვერ დამალავ. ამიტომ კულტურამ და ცივილიზაციამ, რომლებიც ჭეშმარიტებას ეძებენ, უნდა წამოაყენონ სიწმინდის, სიკეთის ფასეულობები, რომელიც მიიღება მადლის მისტიკური მოქმედებით წმინდანების სულებსა და სხეულზე. ამგვარად, მხოლოდ წმინდანებს შეიძლება ეწოდოთ ნამდვილი აღმზრდელები, მასწავლებლები, რომლებსაც უნდა გაჰყვე.

კულტურა არის სიწმინდის გატანა იმ ინდივიდის გარეთ, რომელსაც აქვს მადლი სულიწმინდისა. მხოლოდ განწმენდილ ადამიანს შეუძლია, მისცეს ნათელი სხვას; მხოლოდ ის პიროვნება, რომელიც ცხოვრებაში ახორციელებს სახარების მცნებებს, იქნება ნდობის ღირსი მთელი სიცოცხლის განმავლობაში. მისი შინაგანი ნათელის დამნახავი ადამიანები კი უსათუოდ მიხვდებიან, რომ ამ ადამიანმა რაღაც იპოვა, რომ მას აქვს რაღაც ისეთი, რაც უფრო კეთილს, მშვიდსა და თავმდაბალს ხდის და მასთან უფრო ახლოს მივლენ, რათა გაარკვიონ, რა იპოვა. შესაძლოა მრავალმა მთაგანმა თვითონვე აღმოაჩინოს იგივე ჭეშმარიტება, მრავალი გახდება მორწმუნე ამ ადამიანის მეშვეობით, წმინდანისა, რომელსაც ეკლესია ასეთად აღიარებს მისი ამქვეყნიური ცხოვრების დასრულების შემდეგ. მოგვყავს წმინდა გრიგოლ ღვთისმეტყველის სიტყვები მისი „მეორე საღვთისმეტყველო თხზულებიდან“:

„ჯერ თავი გაისუფთავე და მერე გაასუფთავე სხვა;
ჯერ შენ გახდი ბრძენი და შემდეგ შეეცადე, სხვას მისცე სიბრძნე;
ჯერ შენ გახდი ნათელი და შემდეგ მიეცი სინათლე სხვას;
ჯერ შენ მიუახლოვდი ღმერთს და შემდეგ გაუძეხი მისკენ სხვას;
ჯერ თავი განიწმინდე და შემდეგ შეეცადე, განწმინდო სხვა“.

უფალს სურს ჩვენი განწმენდა და ეს მისი მცნებაა: „რამეთუ წერილ არს: წმიდა იყვენით, რამეთუ მე წმიდა ვარ“ (Iპეტრე 1,6) და „რამეთუ ესე არს ნება ღმრთისა, სიწმიდე ეგე თქვენი“ (Iთესალ. 4,3). თუ მიგვაჩნია, რმო მამოძრავებელი ძალა კულტურისა და ესთეტიკისა ამაღლებაა სინათლემდე, გონებისა და სულის სრულყოფაა, მაშინ უნდა ვაღიაროთ, რომ ნამდვილი კულტურა ადამიანის სიბნელიდან და სიკვდილიდან გამოხსნაში მდგომარეობს; სხნა, რომელიც შეიძლება განხორციელდეს იესო ქრისტეს ღმერთკაცებრივი პიროვნების მიერ, პიროვნების აღდგენის ღვაწლი აღესრულება განწმენდის პროცესში და წარმოადგენს ნამდვილ ესთეტიკას, ნამდვილ კულტურას. წმინდანების სილამაზე ჭეშმარიტი სილამაზეა, რადგან თავად ჭეშმარიტებაა. წმინდა სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი ამბობს, რომ „ცოდნა კი არ არის სინათლე, სინათლეა ცოდნა“. ასე რომ, ჩვენთვის ცხადია - მხოლოდ იესო ქრისტეს ღმერთკაცებრივ ბუნებაზე დამყარებული კულტურის აშენებით მივიღებთ კულტურას, რომელიც იდუმალ სწყურია ადამიანის სულს. ეს კულტურა გვიკმაყოფილებს შინაგან და უფაქიზეს სურვილებს. მაგრამ თუ ამას გამოვრიცხავთ, მივიღებთ კულტურას არა ქრისტიანულს, არამედ ადამიანურს. უმოკლეს დროში ეს კულტურა სატანურად იქცევა, რომელიც გაანადგურებს ადამიანს.

ის, რასაც ხშირად თავს გვახვევენ, მხოლოდ ადამიანისეული, ანთროპოცენტრული კულტურაა. მხატვრულ მოვლენათა ტრაექტორია მოძრაობას ადამიანიდან იწყებს და კვლავ მის შინაგან სამყაროს უბრუნდება. საბოლოოდ კაცი თავისი გონების ნაყოფს იღებს და საკუთარი გონების საზღვრებს ვერ სცილდება, ამიტომ ვერც ბედნიერებას პოულობს. მომხმარებლური კულტურის განვითარენის შედაგად ადამიანი იქამდე მივა, რომ საკუთარ სულს დანთქავს.

დოგმატური, ზნეობრივი და კულტურული აპოსტასიის ხანაში საკუთარ თავს უნდა დავეკითხოთ: საით, კულტურავ?

მოამზადა მანანა ტუაევამ
ჟურნალი „კარიბჭე“, №24, 2009 წ.