ზურაბ ცხოვრებაძე

იოლია თუ არა ცხონება?

(იცის თუ არა თანამედროვე ადამიანმა რა არის საჭირო ცხონებისათვის?)

„სულო ჩემო, სულო ჩემო, აღსდეგ, რასა გძინავს,
აღსასრული მოახლებულ არს“
წმიდა ადნრია კრიტელი

„მართალი ძნიად განერეს“

წმიდა წერილში არის ასეთი სიტყვები: „მართალი ძნიად განერეს“. ახალ ქართულად იგი ასე ჟღერს: მართალი ძნელად გადარჩება. ამ სიტყვებს თანამედროვე მორწმუნეები ჯეროვან ყურადღებას არ ვუთმობთ. ციტატიდან აშკარად ჩანს, რომ მართალ კაცსაც კი უჭირს სულის ცხონება. ამგვარად, სასუფევლის დამკვიდრება რთული ყოფილა. ახალი აღთქმის სხვა ადგილას თავად მაცხოვარი გვმოძღვრავს, რომ სასუფეველისაკენ სავალი გზა მძიმეა: „შევედით იწროისაგან ბჭისა, რამეთუ ვრცელ არს ბჭე და ფართო არს გზაჲ, რომელსა მიჰყავს წარსაწყმედელად, და მრავალნი ვლენან მას ზედა.

ვითარ-იგი იწრო არს ბჭე და საჭირველ გზაჲ, რომელი მიიყვანებს ცხორებასა, და მცირედნი არიან, რომელნი ჰპოებენ მას“ [1] (მთ. 7,13-14). იგივე აზრია გადმოცემული ლუკას სახარების მე-13 თავის 24-ე მუხლში: „იღვაწეთ შესვლად იწროისა მისგან კარისა. ხოლო გეტყვი თქვენ: მრავალნი ეძიებდენ შესვლად და ვერ უძლონ“ [2] (ლკ. 13,24). ამრიგად, უფალი გვასწავლის, რომ ცოტანი ცხონდებიან. ამ აზრს იმეორებს პავლე მოციქულიც: „არა უწყითა, რამეთუ რომელნი-იგი ასპარეზსა მას შინა რბიედ, ყოველნივე რბიედ, ხოლო ერთმან მიიღის ნიჭი? ესრეთ რბიოდეთ, რაითა ეწინეთ“ [3] (I კორ. 9,24). შეიძლება, ვინმემ იფიქროს, რომ უფალს სურს, მხოლოდ განსაზღვრული, მცირე რაოდენობის ადამიანთა ცხონება? ან იქნებ სამოთხე ყველას ვერ იტევს? სასუფეველი, ისევე როგორც ჯოჯოხეთი, მთელ კაცობრიობას დაიტევს, მაგრამ თავად მაცხოვარი გვაძლევს ამაზე პასუხს: „მრავალ არიან ჩინებულნი და მცირედ რჩეულნი“ [4] (მთ. 22,14) ე.ი. უფლის მიერ ცხონების გზაზე ხმობილნი ბევრნი არიან, ცხონებას კი ცოტანი მოიპოვებენ. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ ადამიანთაგან რეალურად ცოტა თუ ახერხებს უფლის მცნებებით ცხოვრებას. უფალი გვაფრთხილებს: „არა ყოველმან რომელმან მრქუას მე: უფალო, უფალო, და შევიდეს იგი სასუფეველსა ცათასა, არამედ რომელმან ყოს ნებაჲ მამისა ჩემისა ზეცათაჲსაჲ. მრავალთა მრქუან მე მას დღესა შინა: უფალო, უფალო, არა სახელითა შენითა ვწინასწარმეტყუელებდითა და სახელითა შენითა ეშმაკნი განვასხენით და სახელითა შენითა ძალნი მრავალნი ვქმნენით? მას ჟამსა ვჰრქუა მათ, ვითარმედ: არა გიცნი თქუენ, გამნეშორენით ჩემგან ყოველნი მოქმედნი უსჯულოებისანი“ [5] (მთ. 7,21-23). ამგვარად, ისინიც კი, ვინც სიცოცხლეში სასწაულებს აღასრულებდნენ, შეიძლება ცხონების ღირსნი ვერ გახდნენ, რადგან რაღაც მნიშვნელოვანი აკლდათ, რის გამოც უფალი მათ განიშორებს.

საქმე მოციქულთა (14,22) ადასტურებს, რომ ცხონება ურთულესია და მხოლოდ მრავალი ჭირ-ვარამით შეგვიძლია მისი დამკვიდრება: „მრავლითა ჭირითა ჯერ-არს ჩუენდა შესლვად სასუფეველსა ღმრთისასა“ [6].

ჩვენმა ზეციურმა მამამ მხოლოდშობილი ძე მოავლინა კაცობრიობის გამომხსნელად, თავისი ძე, რომელმაც შეურაცხყოფა, ტანჯვა, წამება, თვით სიკვდილიც დაითმინა ჩვენთვის და ადამიანთა ცხონების საქმეს შეეწირა. უფალმა განსაჯა, როგორც მართლმსაჯულმა და კაცთმოყვარემ, და არა უბრალოდ თავისი სიტყვით აღხოცა პირველქმნილი ცოდვა, არა ანგელოზი მოავლინა ჩვენს გამოსახსნელად, არა სხვა რაიმე ხერხი იხმარა, არამედ თვითონ განკაცდა - ვინაიდან კაცმა შესცოდა და კაცს უნდა გამოესყიდა, მაგრამ პირველ ცოდვით დაუძლურებულ ადამიანს ეს არ შეეძლო, სწორედ ამიტომ განკაცდა და ევნო იესო. განა ცხონება, რასაც ასეთი თვალშეუდგამი ღვაწლი დასჭირდა, შეიძლება ადვილი მოსაპოვებელი იყოს? „სასყიდლითა ხართ ნაყიდნი...“ (I კორ. 6,20; 7,23), ორგზის გვახსენებს წმიდა პავლე მოციქული და ეს სასყიდელი არა რაიმე ამქვეყნიური საგანძური, არამედ თავად ქრისტეს სისხლია.

ცხონებისათვის უდიდესი თავგანწირვა რომ არ იყოს საჭირო, მაცხოვარი არ გვეტყოდა: „სასუფეველი ცათაი იიძულების, და რომელნი აიძულებდენ, მათ მიიტაცონ იგი“ [7], ან კიდევ „რჯული და წინაისწარმეტყველნი ვიდრე იოანესამდე: მიერითგან სასუფეველი ღმრთისაი ეხარების, და ყოველივე მისა მიმართ იიძულების“ [8] (ლკ. 16,16), არც პავლე მოციქული გვამხელდა: „რამეთუ არღა სისხლთამდე წინა-დადგრომად ხართ თქუენ ცოდვისა მიმართ ახოვნად“ [9] (ებრ. 12,4). მათეს სახარების V თავის, მე-20 მუხლის („ხოლო გეტყვი თქუენ: უკეთუ არა აღემატოს სიმართლე თქუენი უფროის მწიგნობართა და ფარისეველთა, ვერ შეხვიდეთ სასუფეველსა ცათასა“) [10] განმარტებისას ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი მიუთითებს იმაზე, თუ რაოდენ ძნელია ცხონება: „სიმართლეში“ უფალი გულისხმობს ყოველგვარ ქველ საქმეს, მსგავსად ამ სიტყვებისა: „ხოლო იყო იობ კაცი მართალი და ჭეშმარიტი და ყოვლისგან უბიწო“. მაშ ძრწოდე, კაცო, როცა გაიფიქრებ, თუ რამდენი მოგვეთხოვება ჩვენ“. წმიდა იოანე ოქროპირი კი ასე განმარტავს სახარების ამ ადგილს: „აწ უკუე, რომელსა ენებოს საუნჯისა მის პოვნაი, ორი საქმე უხმს: უარყოფაი ყოვლისავე სოფლისაი და საქმეთა მისთა ბოროტთაი და ძიებაი საუნჯისაი მის და მარგალიტისაი მხურვალედ“ [11]. ამგვარად ეკლესიის მნათობის აზრით, სასუფეველს მხოლოდ მისი „მხურვალე“ ძიება თუ მოგვაპოვებინებს.

სასუფევლისათვის ყოველივეს დათმობას გვასწავლის უფლის მიერ სახარებაში მოთხრობილი იგავი: „მსგავს არს სასუფეველი ცათაი საუნჯესა დაფარულსა ყანასა შინა, რომელი პოვა კაცმან და დამალა და სიხარულითა მით მისთვის წარვიდა და განყიდა ყოველი, რაიცა აქუნდა, და მოიყიდა აგარაკი იგი. მერმე მსგავს არს სასუფეველი ცათაი კაცსა ვაჭარსა, რომელი ეძიებნ კეთილთა მარგალიტთა. და პოის რაი ერთი მარგალიტი მრავალ-სასყიდლისაი, წარვიდა და განყიდა ყოველივე, რაიცა ედვა, და მოიყიდა იგი“ [12] (მთ. 13,44-46).

„ნუ იფიქრებ, რომ ცხონება ადვილი საქმეა...“

წმიდა მაკარი დიდიც ადასტურებს, რომ ცხონებას დიდი ძალისხმევა სჭირდება. „ბევრ ადამიანს სურს ცათა სასუფევლის ღირსი შრომის, ღვაწლის, ოფლის გარეშე გახდეს, მაგრამ ეს შეუძლებელია“. სხვაგან კი კვლავ გვიმეორებს: „ხოლო მრავალთა კაცთა სურს სასუფევლისათვის და დამკვიდრებაი საუკუნოისა მის ცხოვრებისაი ჰნებავს და ნებათა მათთა მოკუდინებაი არა ჰნებავს, არამედ შედგომითა ნებისა მათისაითა და ეშმაკის, რომელი იგი არს დამთებელი ამაოებისა და არა უვარისყოფითა მისითა ეგულების ცხოვრებისა მის მოგებაი, ხოლო ესე შეუძლებელ არს“ [13].

ამასვე გვასწავლიან წმიდა ბარსანოფი და წმიდა იოანე: „ნუ იფიქრებ, რომ ცხონება ადვილი საქმეა, იგი მრავალი ოფლისღვრისა და გასაჭირის გადატანას მოითხოვს“. წმიდა გენადი კონსტანტინეპოლელი კი წერს: „მარადიული სიხარულის მოსურნე მიწიერ სიხარულს - მცირედად თუ იგემებს“. აბბა აბრაამი გვმოძღვრავს: „ცათა სასუფეველს მიიტაცებენ არა განებივრებულნი, არა ფუფუნებას ჩვეულნი, არამედ თავდადებული მეძიებელნი“.

სულის გადარჩენა ადვილი რომ იყოს, წმ. ანტონი დიდს, უფალმა კაცთა მოდგმის მტრის მიერ ადამიანთა წარსაწყმედად დაგებული მახეები რომ უჩვენა, არ აღმოხდებოდა: „ვინ აიცილოს ეს თავიდან“?

„ბუნებაი კაცთაი უდები არს და მოსწრაფე წარწყმედისა მიმართ...“

ადამიანი ხშირად წარწყმედისკენაა მიდრეკილი, არა იმიტომ, რომ ღმერთმა დაბადა ასე, არამედ საკუთარი ნების გაუკუღმართების გამო. აი, რას ამბობს წმიდა იოანე ოქროპირი ამის შესახებ: „ბუნებაი კაცთაი უდები არს და მოსწრაფე წარწყმედისა მიმართ, არა თუ თვით ესრეთ დაბადებულ არს ღმრთისა მიერ, არამედ სიბოროტისათვის ნებათა ჩვენთაისა“ [14] და სულიერ მოძღვრებს მოუწოდებს, დაუღალავად, კვლავ და კვლავ განსწავლონ თავიანთი მრევლი, ვინაიდან მიწაში ერთხელ ჩავარდნილი თესლისაგან განსხვავებით, რომელიც ნაყოფს შედარებით იოალად გამოიღებს, ადამიანს მრავალი შეგონება სჭირდება, რათა ნაყოფიერ იქნას სასუფევლისათვის.

წმიდა იოანე ოქროპირის კიდევ ერთმა შეხედულებამ ცხონების თაობაზე არ შეიძლება არ დააფიქროს და საღვთო შიში არ ჩეუნერგოს თვით ყველაზე უდარდელ ქრისტიანს. ეკლესიის დიდი წმიდანი თვლიდა, რომ მრავალ ათას კაცს შორის, რომელსაც იგი იცნობდა, მხოლოდ ასიოდე თუ იქნებოდა ცხონების ღირსი და ეს ასიც კი ეეჭვებოდა. ოქროპირი ამას IV საუკუნის ეკლესიის მრევლზე ამბობს, იმ ეპოქის მორწმუნეებზე, რომელსაც შემდგომმა თაობებმა ქრისტიანობის ოქროს ხანა უწოდეს. საინტერესოა, რას იტყოდა ქრისტიანობის ეს უდიდესი მამა, დღევანდელ დღეს რომ ეცხოვრა.

წმ. იოანე კლემაქსი წერს: „მესმა ვიეთნიმე რომელნი სოფელსა შინა უდებად იყოფებოდეს, რომელთა მრქვეს მე: ვითარ უძლოთ, რომელნი ესე მეუღლეთა შეყოფილ ვართ და სამეფოთა საქმეთა მონებასა შინა ვართ, რაითა მონაზონებისა ცხოვრებასა შევიდეთ? ხოლო მე მიუგე და ვარქვი მათ ვითარმედ ყოველი რავდენი ძალ გიძს კეთილი ქმენით: ნუვის შეასმენთ, ნურას იპარავთ, ნუვის უტყუვით, ნუვის ზედა აღზვავნებით, ნუვის მოიძულებთ, ეკლესიასა ნუ დააკლდებით, გლახაკთა სწყალობდით, ნუვის დააბრკოლებთ; სხვის ნაწილს ნუ მოიტაცებთ და ნუ შეეხებით გვამსა უცხოსა, და კმა გეყვნედ მეუღლენი თქვენნი. უკეთუ ამას ყოველსა ყოფდეთ, არა შორს ხართ სასუფეველისაგან ცათასა“ (იოანე კლემაქსი: „გამოსვლისათვის სოფლად“ 1,42) [15].

რამდენ სათნოებას ჩამოთვლის სათნოებათა კიბის აღმწერი და დასასრულს, როდესაც ყოველივე ამის შესრულების ჯილდოდ მკითხველი უპირობოდ სასუფევლის გვირგვინს ელის, წმიდა იოანე სინელი გვეუბნება - არა შორს იქნებიო სასუფეველისაგან. როგორც აქედან ჩანს, ზემოთ ჩამოთვლილი სათნოებების შესრულებაც კი შეიძლება არ იყოს საკმარისი სულის საცხონებლად.

„წარმოუდგენელია, ავცდეთ ტირილს ან აქ ჩვენი ნებით,
ან იმქვეყნიური ტანჯვისას იძულებით...“

ყველამ თითქოს ვიცით, რომ ქრისტიანისათვის აუცილებელია სინანული და რომ სინანულის გარეშე ცხონება შეუძლებელია, მაგრამ უმეტესად არ გვესმის, თუ რა დიდი სინანულია ამისთვის საჭირო და ლოცვისას აღმოხდენილი ერთი-ორი ამოოხვრა სულის გადარჩენისათვის საკმარისად მიგვაჩნია. წმ. მამებს კი ამაზე სხვა პასუხი აქვთ. აი, რა თქვა დიდმა აბბა პიმენმა, როდესაც ღირსი არსენი დიდის გარდაცვალება გაიგო: „ნეტარ ხარ არსენი, თავი შენ შენი მიწიერი ცხოვრების დროს დაიმცირე! ვინც აქ არ ვიგლოვებთ თავს, მანდ მოგვიწევს ტირილი მარადიულად. წარმოუდგენელია, ავცდეთ ტირილს ან აქ ჩვენი ნებით, ან იმქვეყნიური ტანჯვისას იძულებით“.

შესაძლოა ვინმეს მოეჩვენოს, რომ ყოველივე ეს „თეორიაა“, ხოლო ცხოვრებაში კი ყველაფერი უფრო მარტივად ხდება. ამ აზრის გასაფანტად მოვიყვანთ წმ. იოანე კლემაქსის მიერ აღწერილ ერთ შემთხვევას. გარდაცვალებამდე ერთი დღით ადრე ერთ ბერს ხილვა ჰქონდა. თვალხილულს მზერა ხან თავისი საწოლის მარჯვენა, ხან მარცხენა მხარეს გადაჰქონდა, თითქოს ვიღაც აწვალებდაო. იქ მყოფებს ესმოდათ, როგორ ამბობდა: „დიახ, მართლაც ასეა, მაგრამ ამის გამო ვმარხულობდი ამდენი და ამდენი წელი“. ან კიდევ „თქვენ ცრუობთ, მე არ გამიკეთებია ეს“, შემდეგ კი კვლავ იტყოდა: „ასეა, ნამდვილად ასეა და არც კი ვიცი, რა ვთქვა ამაზე, მაგრამ ღმერთი მოწყალეა“ [16]. მართლაც, საშინელი და შემაძრწუნებელი იყო ეს სანახაობა... მდუმარებისა და განდეგილური ღვაწლის მქონე ეს ბერი ზოგიერთ თავის ცოდვაზე ამბობდა: „არც კი ვიცი, რა ვთქვა ამაზე“, თუმცა 40 წელი გაატარა ბერობაში და ცრემლიანი სინანულის ნიჭი მიმადლა ღმერთმა. ამ მდგომარეობაში ყოფნისას მისი სხეული სულს გაეყარა და არავინ იცის, როგორ დასრულდა ეს სამსჯავრო და როგორი იყო განაჩენი. უფრო კარგად რომ გავიაზროთ ეს შემთხვევა, გავიხსენოთ, რომ უფალი განსაკუთრებული ღვაწლის მქონე ადამიანებს მიმადლებდა ხოლმე სხვადასხვა ნიჭს: კურნების, წინასწარმეტყველების, წმ. წერილის განმარტების, სასწაულების და ა.შ. ერთ-ერთი ამ ნიჭთაგანი იყო ნიჭი ცრემლისა, როდესაც ღვთის შეწევნით, მოღვაწე შეიძენდა ისეთ მადლს, რომ ყოველგვარი ცოდვას ცრემლიანი სინანუილთ დაიტირებდა და აი, ასეთი ნიჭის მქონე ბერის ცხონებაც კი სათუო შეიქნა.

„ადამიანის სამართალი სხვაა, ღვთისა კი სულ სხვა“

აი, სხვა შემთხვევაც, ღირსი აგათონის აღსრულების ჟამი რომ დადგა, იგი დადუმდა და საკუთარ თავს ჩაუღრმავდა. ძმებმა ჰკითხეს: „აბბა აგათონ, სადა ხარ? - ქრისტეს სამსჯავროს წინაშე“ - პასუხობდა იგი. მონასტრის ძმობამ შეჰღაღადა: „ნუთუ შენც გეშინია, მამაო?“ მან უპასუხა: „ძალისაებრ ჩემისა ვცდილობდი, დამეცვა ღვთის მცნებები, მაგრამ მე ადამიანი ვარ, და საიდან უნდა ვიცოდე, იყო თუ არა სათნო ჩემი საქმეები ღვთისთვის“. ძმებმა კვლავ ჰკითხეს: „ნუთუ არ გაიმედებს შენი განვლილი ცხოვრება, რომელიც ღვთის ნებისამებრ წარემართებოდა?“ „არა მაქვს იმედი - პასუხობდა იგი - იმიტომ, რომ ადამიანის სამართალი სხვაა, ღვთისა კი - სულ სხვა“.

საგულისხმო ისტორიაა აღწერილი წმიდა ათანასე პეჩორელის ცხოვრებაში. ხანგრძლივი ავადმყოფობის შემდეგ წმიდა ათანასე გარდაიცვალა, მაგრამ 2 დღის შემდეგ კვლავ გაცოცხლდა. სააქაოს დაბრუნებული არაფერს ჰყვებოდა იმქვეყნიური ცხოვრების შესახებ და ძმებს მხოლოდ ერთსა და იმავეს უმეორებდა: „თავი გადაირჩინეთ, თავი გადაირჩინეთ“. როდესაც ბერები ჩაეძიენ და სთხოვეს, რაიმე უფრო დაწვრილებით განემარტა, თქვა: „არ დამიჯერებთ და არ გამიგონებთ. დღენიადაგ ილოცეთ და ინანიეთ ცოდვები, მეტს ნურაფერს მკითხავთ...“ ხანდახან ვეღარ გვაფხიზლებს ყურს შეჩვეული წმიდა წერილისა და წმიდა მამათა სიტყვები ცხონების სიძნელეზე, მაშ იქნებ საიქიოს მნახველი წმიდა ბერის ამ სიტყვებმა შეგვძრას.

ამგვარი მაგალითების მოყვანა პატერიკებიდან მრავლად შეიძლება. იყვნენ მამები და დედები, რომელთაც ბავშვობიდანვე მთელი ცხოვრება მარხვაში, ლოცვაში, კეთილ საქმეებში, სინანულში, სხვა სათნოებებში გაატარეს, გარდაცვალების წინ კი ღმერთს მაინც თვალცრემლიანები სთხოვდნენ კიდევ ერთი წელი, რამდენიმე თვე ან დღე, ან თუნდაც ერთი დღე მიეცა მათთვის, ვინაიდან უფლის სამსჯავროს სიმკაცრის ეშინოდათ და სინანულითა და მოღვაწეობით სურდათ, აეცილებინათ საუკუნო სასჯელი.

ხშირია ამგვარი დამოკიდებულება დღევანდელ ქრისტიანებში? განა ეკლესიური ადამიანებისგან არ გაგვიგია - „ეჰ, ნეტავ დროზე გამიყვანოს უფალმა, დავისვენებ, აღარ მინდა სიცოცხლე, მომბეზრდა ამდენი გაჭირვება, დავიღალე...“ და სხვა ამგვარი. რა იშვიათია, ამჟამად ჯანსაღი, ქრისტიანული შიში აღსასრულის წინაშე. დღევანდელი ქრისტიანები ჩვენი განწყობით ვემგსავსებით არა იმ ძველ მოღვაწეებს, რომლებიც გარდაცვალების წინ სიცოცხლის გახანგრძლივებას ითხოვდნენ უფლისაგან, რათა სინანული მოესწროთ, არამედ ხიბლში მყოფ ერთ კათოლიკე „წმიდანს“, რომელმაც სიკვდილის წინ წარმოსთქვა: „მე აღვასრულე ჩემი ვალი“.

„მთელი ქვეყანა იმყოფება საშინელ ხიბლში“

თანამედროვე ქრისტიანები ეკლესიური ცხოვრების რამდენიმე წლის შემდეგ ვივიწყებთ თავდაპირველ მოშურნეობას და თვითდამშვიდებას ვეძლევით. აუცილებლად წასაკითხი ლოცვების მინიმუმის წარმოთქმა, ეკლესიის მიერ დაწესებული მარხვების დაცვა, წირვაზე დასწრება, პერიოდული აღსარება და ზიარება ჩვენში ნელ-ნელა აჩენს ხიბლს, რომ ყველაფერი კარგადაა და რომ მდორედ მიმავალი ჩვენი ცხოვრების მდინარე საბოლოოდ ლივლივით შეგვაცურებს სასუფეველში. მორწმუნეებისა და მოძღვრის გასაგონად ჩვენ ხშირად ცოდვილებს, ცხონებისათვის უღირსებს ვუწოდებთ თავს, მაგრამ გულის კუნჭულში თვითკმაყოფილება გვიპყრობს - გველივით შეპარულა იგი ჩვენს გულში და გვეუბნება: - „მიმოიხედე ირგვლივ, რა დროა, ვინღა ცხოვრობს ჭეშმარიტად ეკლესიურად, შენ კი წლებია (შეიძლება ათწლეულებიც), რაც ეკლესიური ხარ, ეზიარები, უმრავლესი ადამიანებივით არ სცოდავ, მარტო ეს გაცხონებს“. წმიდა თეოფანე დაყუდებული კი ბრძენი და სულელი ქალწულების იგავის განმარტებისას, იმ ქალწულებზეზ, რომელთაც სიძემ (ქრისტემ) კარი მიუხურა, ამბობს: „ეს ქალწულები არ იყვნენ ცუდები, მაგრამ რაღაც ძალზედ მნიშვნელოვანი აკლდათ მათ. რა იყო ეს? ამაზე ღირს დაფიქრება ახლავე, რათა წინასწარ შევავსოთ დანაკლისი, რომ ჩვენც იგივე ხვედრი არ გავიზიაროთ“. თითქოსდა წმიდა თეოფანე დაყუდებულის ამ ეგზეგეზის ილუსტრაციაა შემთხვევა, რომელიც ერთ-ერთ მონაზონს, სახელად ტატიანას გადახდა თავს 1912 წელს. მას ნელთბილი სულიერი ცხოვრების გამოსაფხიზლებლად ღმერთმა ჯოჯოხეთი ანახა. იქ მყოფ ზოგიერთ ადამიანზე მას ეუწყა: „ეს ადამიანები კარგი ქრისტიანები იყვნენ. მათ უყვარდათ უფალი და მოყვასს სიკეთეს უკეთებდნენ, მაგრამ სულში ღმერთი არ დაიმკვიდრეს, ისინი, ისევე როგორც შენ, მოხვდნენ აქ გულგრილი ცხოვრების გამო, იმიტომ, რომ ფიქრობდნენ, ყველა ასე ცხოვრობსო“. ხომ არ არიან „სულელი ქალწულები“, ისევე როგორც ჯოჯოხეთში ნანახი „კარგი ქრისტიანები“, ისინი, ვინც ვერ დაიმარხა იოანეს გამოცხადების სიტყვები: „ვიცნი საქმენი შენნი, რამეთუ არცა გრილ ხარ, არცა ტფილი. ჯერ-იყო, რაითამცა ანუ გრილი იყავ, ანუ ტფილი. არამედ ესრეთ ნელ-ტფილი ხარ და არცა გრილი, არცა ტფილი; მეგულების აღმოგდებაი შენი პირისაგან ჩემისა“ [17] (აკოპ. 3,15-16) ან შეიძლება სიძისაგან უარყოფილი ქალწულები და მონაზონ ტატიანას მიერ ჯოჯოხეთში ნანახნი ისინი არიან, ვინც ვერ იცხოვრა წმ. გრიგოლ ნოსელის სიტყვების თანახმად: „მარადის საკუთარ თავზე მაღლა“, ან ვერ აღასრულა წმ. მაკარი მეგვიპტელის სიტყვები: „თვითოეული თვისითა ნებითა განვარდების სასუფევლისაგან, რამეთუ არა უარყვეს თავი თვისი და არცა ინებოს ყოვლითა გულითა შრომა, არამედ სიყუარულსა მას თანა ღმრთისასა სხუაცა რამე სიყუარული შეჰრთის“ [18]. როგორც წმიდა თეოფანე დაყუდებულის, ისე მონაზვნის თავს გადახდენილი ეს შემთხვევა ნათელი მაგალითია იმისა, თუ რამდენად საშიშია ნაცნობ-მეგობრებისაგან ნაქები ჩვენი, გარეგნულად თითქოსდა მოწესრიგებული, სულიერი ცხოვრება. როგორ გვატყუებს ჩვენ ეს „სანიმუშო მორწმუნეობა“! ასე ნელ-ნელა ვიძირებით ილუზიებში, გვეუფლება ხიბლი - ადამიანების ცხონების მარადიული მტერი. შეიძლება, ვინმემ თავი იმართლოს - ჩემში არ არის ხიბლი. მაგრამ მას წმიდა სვიმეონ ახალი ღვთისმეტყველი (X-XI სს) ამხელს: „მთელი ქვეყანა იმყოფება საშინელ ხიბლში“. ჩვენ კი რამდენად ჩამოვრჩით არამც თუ XI ს-ის ქრისტიანებს, არამედ თვით XIX ს-ის მორწმუნეებსაც, რომელთა შესახებ წმ. ეგნატე ბრიანჩანინოვი ამბობდა: „თანამედროვე ადამიანი მთლიანად გამსჭვალულია სიამაყით, ეშმაკობით, მცირედმორწმუნეობით, ეჭვით, უწრმუნოებით, დაუმორჩილებლობით, ქარაფშუტობით, ბოროტებით, სიძვით, შურით, სიძუნწით, სიზარმაცით, ხანდახან სულმოკლოებით, მოწყინებით, სიცრუით, მკრეხელობით. და რაოდენ დიდი შრომა სჭირდება თვითოეულ ადამიანს, ქრისტიანს, რათა განიწმიდოს ვნებების ბიწისა და ხრწნილებისაგან“. წმიდა ეგნატეს აზრს ეთანხმება ოდნავ გვიანი ეპოქის მოღვაწე წმიდა იოანე კრონშტადტელი: „მთელი კაცობრიობა განუხრელად და ძალუმად მიისწრაფის ყოველგვარი ცოდვისაკენ და თავის თავზე განიცდის მის შედეგებს - შფოთს, ნგრევას, მწუხარებას, იწროებას, ყოველგვარ უბედურებას და საბოლოოს სიკვდილსაც. ერთადერთი, ჩვენი მხსნელი ამ ყოვლადდამღუპველი ცოდვისაგან - უფალი იესო ქრისტეა. მაგრამ რა მცირეოდენია ადამიანებში მისდამი რწმენა! რამდენია მისი ჭეშმარიტებისა და სიწმიდეების, მისი მოძღვრების საწინააღმდეგო სწავლებები?“ სულიერად თუკი ამდენად იყო დასნეულებული საუკუნის წინ მცხოვრები ადამიანი, რაღა უნდა ვთქვათ დღევანდელი ფაქტიურად დექრისტიანიზებულ ადამიანზე?! მღველმონაზონი სერაფიმ როუზი (+1982 წ.) აღნიშნავდა, რომ თანამედროვე ქრისტიანთა ცხოვრება ბევრად ჩამორჩება თვით 50 წლის წინანდელ ქრისტიანთა ცხოვრებას.

ხანდახან შეიძლება ვიფიქროთ, რომ სულის ცხონება შეიძლება მხოლოდ ქველმოქმედებით, მდიდარი შეწირულობებით, სხვადასხვა სიკეთით, მნიშვნელოვანი საქმეების აღსრულებით ვნებებისაგან განწმენდის გარეშეც ბოროტისაგან შთაგონებულ ამ აზრს წმ. ნიკოდიმოს მთაწმინდელი გაგვიფანტავს: „თვით უსჯულოთაგან ასობით მონა-ქრისტიანის გამოსყიდვასა და მათთვის თავისუფლების მიცემას არ ძალუძს შენი ხსნა, თუკი ვნებების მონად რჩები. და საერთოდ, რა საქმეც, თვით ყველაზე დიადიც, არ უნდა წამოიწყო, რა შრომითა და რა შეწირულობითაც არ უნდა აღასრულოს ის, - არ მიგიყვანს იმ მიზნამდე უნდა აღასრულო ის,  - არ მიგიყვანს იმ მიზნამდე (ცხონება), რომლის მიღწევა ისურვე, თუკი ამავე დროს ყურადღებას არ მიაქცევ შენს ვნებებს, რომელთაც მიანიჭებ თავისუფლებას, იცხოვროს და იმოქმედოს შენში“.

ადამიანის ცხონება რომ გაცილებით ძნელი მისაღწევია, ვიდრე ჩვენ გვგონია, ამას ადასტურებს ის საკითხავები, რომელსაც ეკლესია ყოველდღიურ მსახურებაზე შეამეცნებს თავის სულიერ შვილებს. რამდენი თხოვნა, რამდენი ვედრებაა ღვთის მიმართ ამ ღრმა აზრით განმსჭვალულ ტექსტებში, რათა შეგვიწყალოს, გვაპატიოს ცოდვები, მოგვმადლოს სინანული, აგვარიდოს დამსახურებულ სასჯელს, არ წარგვწყმიდოს და ა.შ. ასე დაუსრულებლად, ასეთი დაჟინებით რატომ უმეორებს ეკლესია, ყოველ ცისმარე დღეს თავის მრევლს, რომ საჭიროა სინანული, მოღვაწეობა, მხურვალე ლოცვა-ვედრება უფლისადმი, რათა ვცხონდეთ? ეს საკითხავები თუ სხვადასხვა სახის ლოცვები ხომ წმიდა მამათა მიერაა დაწერილი და ეკლესიის მრავალსაუკუნოვან სულიერ ფილტრში გატარებული და მის მიერ შეწყნარებული. ამ ლოცვებში ისინი საკუთარ სულიერ მდგომარეობას ცოდვის უფსკრულად მოიაზრებენ, ამბობენ, რომ თავიანთი ცხოვრების გამო საუკუნო სასჯელის ღირსნი არიან და რომ იმედი მხოლოდ უფლის განუზომელი მოწყალებისა აქვთ, უფალს სულიერი ძილისაგან გამოფხიზლებას სთხოვენ და სხვა.

„სულნი დავათრუნეთ ცრემლითა“

წმიდა იოანე დამასკელის 8 ხმათა საგალობლიდან მოვიტანთ რამდენიმე ნიმუშს, რათა უფრო თვალსაჩინო გახდეს ზემოთქმული.

„ვიდრემდე ასე მწირ ხარ ქვეყანასა ზედა შეინანიე სულო ჩემო, რამეთუ მიწა საფლავსა შინა ვერ ინანის, და ცოდვათაგან ვერ განერების. უღაღადებ ქრისტესა ღმერთსა, ვჰსცოდე გულთ-მეცნიერო, პირველ დასჯად ჩემდამდე შემიწყალე მე“ [19].

„ქრისტე ღმერთო ჩემო, რომელმაც ყრუსა ყურნი განუხვენ პირველ მეცა გევედრები, სულისა ჩემისა ყურნი ყრუნი და უსმანი აწ მსმენელ ჰყვენ ყურად იხვნეს სიბრძნით სიტყვანი შენნი“ [20].

„მრავლითა საცთურითა მტერისათა ძლეული და შთავრდომილი ბჭეთა მათ მისთა, მომაქციე და შემიწყალე ქრისტე ღმერთო ჩემო“ [21].

„ჰოი სულო განიფრთხვე და განაგდე ძილი ცოდვისა. ხოლო სინანულისა ნათლითა განათლდი ბრწყინვალედ. სულნი... დავათრუნეთ ცრემლითა, რათა საღმრთო სინანულისა ნაყოფი მოვისთულოთ“ [23].

ნუთუ ეს მამები, რომელთაც ეკლესიამ ლოცვებისა და ლიტურგიკული საკითხავების დაწერა მინდაო, განსაკუთრებულად სცოდავდნენ და ამიტომ საჭიროებდნენ ღვთის გამორჩეულ წყალობას? ან იქნებ იმჟამინდელი მრევლი იყო ჩვენზე გაცილებით უფრო დამძიმებული ცოდვებით?

თანამედროვე მორწმუნეები იმდენად შორსა ვართ ჭეშმარიტი სინანულისა და ღვთისმოშიშებისაგან, რომ შეიძლება ზოგიერთმა ისიც კი იფიქროს, რომ სინანულის ის განცდა და წარწყმედის შიში, რაც წმიდა მამათა ლოცვებშია, გარკვეული გადაჭარბება, რელიგიური ტექსტებისადმი დამახასიათებელი სტილისთვის ხარკის მოხდა ან ერთგვარი ლიტერატურული ხერხი - ჰიპერბოლაა. მაგრამ ეს ასე არ არის. სულიწმიდით წარმართულმა მართლმადიდებელმა ეკლესიამ ესეც კი საკმარისად არ მიიჩნია და მორწმუნეებს გამოსაფხიზლებლად წელიწადში 4 დიდი მარხვა დაუწესა. ამ ოთხ მარხვაში - ერთი მძიმე მარხვა, გამორჩეულად კი, მისი პირველი და ბოლო კვირა განსაკუთრებით მკაცრია. მორწმუნეებს უამრავი მეტანიის გაკეთება უწევთ, მათ ძალიან მძიმე მარხვა აქვთ დადგენილი. ხშირად ამბობენ აღსარებებს, ხშირად ეზიარებიან, მრავალასაათიანი მსახურებები ზოგჯერ მთელ დღეს გრძელდება. წმიდა ანდრია კრიტელის, წმიდა ეფრემ ასურის სინანულის კანონი, და ვინ იცის, კიდევ რამდენი სულში ჩამწვდომი ლოცვა წარმოითქმება, რომელიც თითქოს ქვასაც კი დაადნობს; ეს ყველაფერი კეთდება ჩვენს გამოსაფხიზლებლად, რათა ადამიანმა რეალურად დაინახოს საკუთარი თავი, საკუთარი დაცემა, გამოფხიზლდეს და ცხონებისკენ გადადგას მტკიცე ნაბიჯი. სხვაგვარად, რისთვის იქნებოდა საჭირო ასეთი ფიზიკური და სულიერი დატვირთვა? უფალი ხომ კაცთმოყვარე და მოწყალეა. მისგან გაბრძნობილ წმიდა მამებსაც, რომლებმაც საეკლესიო კალენდარი და ტიპიკონი შექმნეს, ადამიანების უდიდესი სიყვარული ჰქონდათ, მათ ადამიანის ტანჯვა კი არა, მისი გადარჩენა სურდათ, მაგრამ იცოდნენ, რომ სხვაგვარად გადარჩენა და ცხონება შეუძლებელია, მსხვერპლის გარეშე არაფერი გამოვა, ვინაიდან „ბუნებაი კაცთაი უდები არს და მოსწრაფე წარწყმედისა მიმართ“.

ეშმაკი გულმოდგინედ ფარავს ჩვენგან ჩვენს ცოდვებს, სადღაც სულის სიღრმეში აგროვებს და დავიწყების ბურუსს აფარებს, ან ჩვენი „კეთილი საქმეების“ გახსენებით ჩვენსავე დაცემებს უმნიშვნელოდ წარმოგვიჩენს. ეს კარგად იცოდნენ დიდმა მამებმა, რომლებიც საკუთარი თავის შეცნობას ცდილობდნენ. ამ მხრივ თვალსაჩინო მაგალითია ძველ პატერიკში მოთხრობილი ამბავი აბბა დიოსკორესი, რომელიც გამუდმებით ტიროდა თავის კელიაში. აბბა დიოსკორეს სულიერმა შვილმა ჰკითხა: „რატომ ტირი?“ - ბერმა უპასუხა: „ვტირი ჩემი ცოდვების გამო“. სულიერი შვილი შეეწინააღმდეგა: „არა გაქვს ცოდვები, მამაო“. ბერმა კვლავ მიუგო: „დამიჯერე შვილო ჩემო, რომ შემეძლოს ჩემი ცოდვების დანახვა, კიდევ ოთხი ადამიანიც არ ეყოფოდა, რათა ჩემთან ერთად ეგლოვა ჩემი შეცოდებანი“.

სწორედ საკუთარი თავის უკეთ შესაცნობად და სინანულის მოსახვეჭად მიმართავს ეკელსია ყველა საშუალებას, მათ შორის მარხვას, ლოცვას, მეტანიას და ა.შ. რაც აუცილებელია ჩვენი ცხონებისათვის.

სხვა კუთხითაც შევხედოთ ამ საკითხს.

ამა თუ იმ ერის ენა შესანიშნავად ასახავს ერის ცნობიერებას. ქართველი იტყვის: სული იხსნა, სული გადაირჩინა (შდრ. რუს. Спасти душу, Спасаться в Миру და ა.შ.).

გადარჩენა, ხსნა შეიძლება იმისგან, რისი მოხდენის დიდი საშიშროება, დიდი ალბათობა არსებობს.

ქრისტიანმა ქართველმა, რუსმა, ბერძენმა იცოდა, რა რთული და ძნელად მისაღწევი იყო ცხონება, ამიტომ იტყოდა სასუფეველში დამკვიდრებულ ადამიანზე: სული გადაირჩინაო. თანამედროვე ქართველებმაც უნდა აღვიდგინოთ ეს ცნობიერება.

„...თანაც იფიქრებენ, რომ ბოროტის ჩამდენიც დახსნილი იქნება...“

კიდევ ერთი ხერხი, რომლითაც ბოროტი ცდილობს ცხონება გაიოლებულად წარმოგვიდგინოს, ესაა არასწორი გაგება იმისა, რომ ბოლო ჟამს (და ბევრის შეხედულებით ჩვენ სწორედ ამ ეპოქაში ვცხოვრობთ) უფალი მორწმუნეებს ცხონებისათვის აღარ მოსთხოვს ისეთივე ღვაწლს, როგორსაც უწინ. რაღა თქმა უნდა, თანამედროვე სულიერად გაღარიბებულ და ეშმაკის საცდურებით მდიდარ ეპოქაში, როდესაც უფრო და უფრო მცირდება ჭეშმარიტ ქრისტიანთა რიცხვი, უფალი თავისი დიდი მოწყალების გამო ბევრ რამეს გაითვალისწინებს და ამჟამინდელ ადამიანს პირველი საუკუნეების მოღვაწეთაგან განსხვავებული საზომით მიუდგება, მაგრამ ჩვენი წარმოდგენები ამ შემთხვევაშიც გვატყუებს ხოლმე. შევეცდებით ავხსნათ რას ვგულისხმობთ.

პირველ ქრისტიანთა ღვაწლი, რაღა თქმა უნდა, განუზომლად დიდია თანამედროვეთა ღვაწლზე, მაგრამ მხედველობაში უნდა მივიღოთ, რომ დღევანდელ სულიერად დასუსტებულ ქრისტიანს მცირე სულიერი წარმატებაც დიდ ძალისხმევად უჯდება. შედარებისთვის მოვიტანთ ასეთ მაგალითს: პატარა ბავშვისთვის რაიმე მცირე ტვირთის აწევაც კი საძნელოა, მაგრამ, თუ მან ეს შეძლო, მაშინ შექებას დაიმსახურებს. ზრდასრულმა, ჯანღონით სავსე ადამიანმა კი შექება რომ დაიმსახუროს, გაცილებით დიდი ტვირთის აწევა მოუწევს. ამრიგად ყრმის მცირე და უფროსის დიდი ტვირთი ერთნაირად საქებარი ხდება, თუმცა თავისთავად პირველი მეორესთან შედარებით გაცილებით მსუბუქია და რაც მთავარია, მისი აწევა როგორც ბავშვისთვის ისე ასაკოვანი ადამიანისთვის დიდი ძალების დაძაბვას ითხოვს.

მეორედ მოსვლის წინა პერიოდში ცხონება არ გაიოლდება. ეს რომ ასეა წმ. მამათა წინასწარმეტყველებებიდანაც ჩანს. წმ. ნილოს მირონმდინარე მეორედ მოსვლის წინა პერიოდზე წერს: „მრავალი ფუჭი საზრუნავი მოადუნებს ადამიანის სიფხიზლეს, რათა ის საკუთარი ცხონებისადმი უგრძნობელი გახდეს და მრავალრიცხოვანი ხორციელი საზრუნავის გამო ვერ შეიგრძნოს, სად არის გამოხსნა, ანუ ადამიანებს არც მომავალი საუკუნო ცხოვრების სურვილის შეგრძნება ექნებათ, არც საუკუნო სასჯელის შიში... თანაც იფიქრებენ, რომ ბოროტის ჩამდენიც დახსნილი იქნება“. ღმერთმა დაგვიფაროს, ამგვარად მოაზროვნეთა შორის აღმოვჩნდეთ. მართლმადიდებელი ეკლესიის ერთ-ერთი ბურჯი წმ. ბასილი დიდი ანტიქრისტეს ეპოქის შიშის გამო, უფალს თხოვს, ნუ მომასწრებ იმ დროს, რადგან არ ვიცი, გავუძლებ თუ არა იმ განსაცდელებსო.

ასე რომ, ვერც აპოკალიფსური ეპოქის სიახლოვეა იოლად ცხონების მოსურნეთათვის ნუგეში.

„ძალიან უნდა შევშინდეთ...“

ბუნებრივია, წმიდა წერილიდან და წმიდა მამებიდან მოხმობილმა ამ ციტატებმა შიში უნდა აღძრას ჩვენში, ოღონდ შიში არა სასოწარკვეთილების, არა უსასოების, არამედ ის შიში უფლისა, რომელზეც ლაპარაკობს, წმიდა წერილის მიერ ბრძნად წოდებული მეფე სოლომონი. ამგვარი შიში უფლისა არის „დასაბამი სიბრძნისა“ (იგავ. 1,7), შიში გამოფხიზლებისა. წმიდა თეოფანე დაყუდებული ამბობს: „ძალიან უნდა შევშინდეთ, ე.ი. დასაბამი დავუდოთ ღვთისმოშიშებას, რომელიც წარმოადგენს „სიბრძნის დასაბამს“, შემდეგ კი თანდათან მოვიხვეჭოთ სულიერი საუნჯე მთელი თავისი სისავსით“. ყურადსაღებია, რომ წმიდა თეოფანეს თქმით შიში ღვთისა მხოლოდ პირველი ნაბიჯია სიბრძნის მოსაპოვებლად, შემდგომ კი კიდევ მრავალი ღვაწლია საჭირო, რაც თანდათან შეგვძენს სიბრძნეს და სწორედ მაშინ „გაიოლდება“ ცხონება, როგორც ამას განგვიმარტავს თანამედროვე წმიდანი, ღირსი ლავრენტი ჩერნიგოველი: „უკანასკნელ ჟამს ცხონება არაა ძნელი, მაგრამ სიბრძნეა საჭირო, ყველა, ვინც ცდუნებას დაძლევს, ცხონდება! უწინდელნი იქნებიან ვითარცა მნათობნი, ხოლო უკანასკნელნი - ვითარცა მზე“. ამგვარი ღვაწლის მოშურნეობა რომ აღიძრას ჩვენში, კვლავ წმიდა მამებს მოვუსმინოთ: „ნუთუ შენ საკუთარი მარადიული ნეტარებისთვის არ განაგდებ ხორციელ, უხეშ, მავნე და უწმინდურ სიამოვნებებს და თხემით ტერფამდე არ მიუძღვნი თავს უფლის სამსახურს?“ (წმიდა იოანე კრონშტადტელი) „სამოთხიდან განდევნილო!“ არა მხიარულებისთვის, არა ზეიმისთვის, არა თამაშობებისთვის ვიმყოფებით ამქვეყნად, არამედ იმისათვის, რომ რწმენით, სინანულით და ჯვრით მოვაკვდინოთ ჩვენი მომკვლელი სიკვდილი და დავიბრუნოთ დაკარგული სამოთხე“ (წმიდა ეგნატე ბრიანჩანინოვი).

„თავდაუზოგავად იღვაწეთ...“

როგორც ზემოთ დავინახეთ, თავდადებული მოღვაწეობა აუცილებელია, მაგრამ მარტო ჩვენი ღვაწლის იმედი არ უნდა გვქონდეს, ცხონების სასოებას მაინც უფლის ყოვლადმოწყალებაზე უნდა ვამყარებდეთ, რასაც გვასწავლის კიდეც წმიდა თეოფანე დაყუდებული: „იღვაწეთ თავდაუზოგავად, ძალები უკიდურესობამდე დაძაბეთ; აი, თურმე როგორ უნდა ვიცხოვროთ! მაგრამ გამოხსნას მაინც მხოლოდ უფლისაგან ელოდეთ. ყურადღება არ მოაკლოთ არც პირველს - შრომას და ძალისხმევას და არც მეორეს - სასოებას მხოლოდ ღმერთზე“. ეს სწავლება გაცილებით უფრო ადრე ბრწყინვალედ გადმოსცა წმ. იოანე დამასკელმა მე-7 ხმის ორშაბათის შემდგომად მე-2 სტიხოლოგიის წარდგომაში: „განემზადე სული ჩემო ცხოვრებასა ამას შინა, რათა არა უსასო იყო ყოვლისა მის მიმართ ცხოვრებისა. რამეთუ არავინ არს შემწე მუნ, არა სიმდიდრე, არცა ძალი. არა მეგობარნი, არცაღა მთავარნი, არამედ საქმეთა ოდენ ჩვენებანი. და ღვთისა იგი კაცთმოყვარება ოდენ“ [23].

რაღა თქმა უნდა, ეკლესიის ისტორიაში არის შემთხვევები, როდესაც უაღრესად ცოდვილ ადამიანებს მოკლე დროში მოუხვეჭავთ გასაოცარი სინანული და ამ სინანულის ძალით ცხონებულან. მაგალითისათვის შეგვიძლია გავიხსენოთ მაცხოვრის მარჯვნივ ჯვარცმული ავაზაკი, ნეტარი თაისია, მავრიკიუს იმპერატორის მიერ შეწყნარებული ყაჩაღი და სხვა; მაგრამ ასეთი შემთხვევები მაინც მცირეა, ვინაიდან ძალიან ძნელია ისეთი სინანულის მოხვეჭა, რომელიც ჩვენს აურაცხელ ცოდვებს მოკლე ხანში აღხოცავს.

არსებობს მოწამეობრივი სისხლით მძიმე ცოდვათა გამოსყიდვის მრავალი მაგალითიც. მოკლე ხანში დიდი სინანულის მოხვეჭისა და მოწამეობრივი სისხლით განწმედის შემთხვევები, ბუნებრივია, უნდა გვამხნევებდეს და იმედს გვმატებდეს, მაგრამ მათ იმედად სინანული და სულიერი ცხოვრების გამოსწორება არ უნდა გადავდოთ, იმიტომ რომ არავინ იცის, შევძლებთ კი ცხონების შესაფერისი სინანულის მოხვეჭას სიკვდილის წინ, ან მოგვეცემა თუ არა მოწამეობრივი აღსასრულის შესაძლებლობა, და თუ მოგვეცემა, შევძლებთ კი მის ტვირთვას, მაშინ როდესაც ეს ჩვენზე უფრო მტკიცე ზოგიერთმა ქრისტიანმაც კი ვერ შეძლო?

„ძნელია არა ცხონება, არამედ ის, რომ მოვინდომოთ, წამოვდგეთ...“

ეს სტატია სასოწარკვეთისათვის არ დაწერილა. ჩვენ შევეცადეთ მხოლოდ ჩვენი თავი გამოგვეფხიზლებინა და მკითხველიც ამ გამოფხიზლების თანაზიარი გაგვეხადა. უიმედობის საფუძველი არა გვაქვს, ვინაიდან ბევრი რამ გვაქვს სანუგეშო. ვართ მართლმადიდებლები - ჭეშმარიტი სარწმუნოების მიმდევრები. გვყავს ყოვლადმოწყალე უფალი, რომელმაც თავი გასწირა ჩვენთვის და აღგვითქვა, რომ ჩვენთან იქნებოდა „ვიდრე აღსასრულამდე სოფლისა“, გვყავს ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელი, ვისი წილხვედრიცაა საქართველო და ვინც დღენიადაგ ევედრება უფალს ჩვენი ქვეყნისა და საერთოდ, მთელი კაცობრიობის გადარჩენას, ურიცხვი დასი ანგელოსთა, წმიდანთა, რომლებიც მარადის ჩვენთან არიან. ჩვენთან არის ჩვენი დედა-ეკლესია, ჩვენი პატრიარქი, მღვდელმთავარნი, მოძღვრები, ბერები, მონაზვნები... ჩვენ ურიცხვი საშუალება გვაქვს ცხონებისათვის, მთავარია მოვინდომოთ, საქმეს დაუყოვნებლივ შევუდგეთ იმიტომ, რომ, როგორც წმიდა თეოფანე გვასწავლის: „ძნელია არა ცხონება, არამედ ის, რომ მოვინდომოთ, წამოვდგეთ, რათა მივიღოთ გამოხსნა, მაგრამ თუ ამას არ გავაკეთებთ, უბრალოდ უნდა ვთქვათ, რომ დაგვეზარა ცხონება“.

ბეთანიის მონასტერი,
2002 წლის მარიამობის მარხვა