„რამეთუ რომელსა-იგი სირცხჳლ უჩნდეს ჩემი და სიტყუათა ჩემთაჲ, ნათესავსა ამას მემრუშესა და ცოდვილსა, ძემანცა კაცისამან არცხჳნოს მას, რაჟამს მოვიდეს დიდებითა მამისა თჳსისაჲთა ანგელოზთა თანა წმიდათა“ (მუხლი 38).
უფალი ქვეყნად მონის ხატით მოვიდა, სიღარიბეში ცხოვრობდა და ჯვარზე ევნო. მრავალ ადამიანს მოეჩვენებოდა ჯვარცმული უფლის რწმენა დამამცირებლად, ხოლო მისი სწავლების მიხედვით ცხოვრების მოწყობა - სამარცხვინოდ. მაგრამ ვინც სირცხვილად მიიჩნევს თავისთვის ამგვარი უფლების აღიარებას მისი დამდაბლების გამო, რაც მან ნებაყოფლობით მიიღო; ვისაც შერცხვება მისი სწავლების მიღებისა იმის შიშით, რომ ვიღაცისათვის დასაცინი გახდება, ანდა რაღაც ქვეყნიურ გამორჩენასა თუ სიკეთეთ მოაკლდება, ის ამით აშკარად წარმოაჩენს, რომ სრულიად ვერ გაუგია იესო ქრისტეს მიერ აღსრულებული უდიდესი საქმე კაცთა მოდგმის გამოსყიდვისა და ხსნისა, და სრულიად ვერ შეუმეცნებია მისი ღვთაებრივი სწავლების სული. ამიტომ კაცის ძემაც, ანუ უფალმა ჩვენმა იესო ქრისტემაც არცხვინოს ასეთი ადამიანი - ანუ თავისი დიდებული და საშინელი მეორედ მოსვლის დღეს ქრისტე მას უღირსად აღიარებს თავისი ზეციური მამის სამეუფოში. მაშ, დაე, ყოველ ჩვენგანს შიში დაეცეს უფალ იესო ქრისტეს ამ მრისხანე სიტყვების მოსმენისას! დაე, ყოველნი შიშით აღივსნენ იმ საშინელი დღისა და ჟამის წინაშე, როცა ქრისტე მოვალს განსჯად ცხოველთა და მკვდართა და თვითოეულისათვის დამსახურებული საზღაურის მისაგებად საქმეთა მისთაებრ! მაშინ იგი საუკუნო ნეტარებით დააჯილდოვებს სასუფეველში ერთთ ქრისტეს რწმენის გულწრფელი და მტკიცე აღიარებისათვის, ქრისტიანული ცხოვრებისათვის, კეთილი სიტყვებისა და საქმეებისათვის, ვითარცა თავის ერთგულ მიმდევრებს; ხოლო მეორეთ - ეშმაკთან და მის ბოროტ დემონებთან ერთად დასჯის ჯოჯოხეთის საშინელი და საუკუნო სატანჯველებით ურწმუნოებისათვის და მართლმადიდებელი, ქრისტიანული სარწმუნოებიდან განდრეკისათვის, მწვალებლობებში შთავარდნისათვის, არაქრისტიანული ცხოვრებისათვის, ქრისტიანულ მოვალეობათა გულგრილი აღსრულებისათვის, მანკიერი, ცოდვიანი ცხოვრებისათვის და ბოროტი საქმეებისათვის.
„და ეტყოდა მათ: ამენ გეტყჳ თქუენ, რამეთუ არიან ვინმე აქა მდგომარეთაგანნი, რომელთა არა იხილონ გემოჲ სიკუდილისაჲ, ვიდრემდე იხილონ სასუფეველი ღმრთისაჲ, მომავალი ძალითა“ (თ.9. მუხლი 1).
რას ნიშნავს უფლის ეს სიტყვები? ქრისტეს ეკლესია, ანუ მის მორწმუნეთა ერთობლიობა ძალზე მცირე იყო იესო ქრისტეს ქვეყნიური ცხოვრების ჟამს და ჯერ არ განმტკიცებულიყო მის საღმრთო მოძღვრებაში. მაგრამ მისი მკვდრეთით აღდგომისა და მოციქულებზე სულიწმიდის ნიჭთა გადმოღვრის შემდეგ ქრისტეს მოწაფეთა და მიმდევართა კრებული გაიზარდა და განმტკიცდა მის მოძღვრებაში, ანუ ღმერთის სასუფეველი „ძალით მომავალი“ გახდა, განძლიერდა; აი, სწორედ ამ მადლმოსილ დრომდე მართლაც იცოცხლა იესო ქრისტეს ბევრმა მოწაფემ.
წმიდა მახარებელ მათეს უფლის ეს გამოთქმა ასე აქვს გადმოცემული: „ამინ გეტყვი თქვენ, რამეთუ არიან ვინმე აქა მდგომარეთაგანი, რომელთა არა იხილონ გემოჲ სიკუდილისაჲ, ვიდრემდე იხილონ ძე კაცისაჲ, მომავალი სუფევითა თვისითა“ (16,28).
წმიდა იოანე ოქროპირი და ნეტარი თეოფილაქტე ამ აღთქმის აღსრულებას უახლოესი სახით მიაკუთვნებენ უფლის ფერისცვალებას თაბორის მთაზე, და სიტყვებში: „არიან ვინმე აქა მდგომარეთაგანი“ - გულისხმობენ მოციქულებს - პეტრეს, იოანეს და იაკობს - უფლის ფერისცვალების თვითმხილველ მოწმეებს. არსებობს სხვაგვარი შეხედულებაც, კერძოდ კი ის, რომ უფალმა იესო ქრისტემ აქ თავის მეორედ მოსვლაზე მიუთითა მოწაფეებს, რომლის ხილვის ღირსიც საიდუმლო გამოცხადებაში წმიდა მოციქული იოანე ღვთისმეტყველი გახდა თავის სიცოცხლეშივე, და რომ სწორედ მას გულისხმობდა უფალი იესო ქრისტე, როცა ამბობდა: „არიან ვინმე არა მდგომარეთაგანი, რომელთა არა იხილონ გემოჲ სიკუდილისაჲ, ვიდრემდე იხილონ სასუფეველი ღმრთისაჲ მომავალი ძალითა“.
II. ამრიგად, ჩვენ განვმარტეთ დღეს წაკითხული სახარების სწავლება საკუთარი თავის უარყოფისა და ჯვრის აღების, ტარების შესახებ. მაინც, რა იქცევს ამ სახარებისეულ საკითხავში ჩვენს განსაკუთრებულ ყურადღებას? რა არის მასში ყველაზე მეტად სამოძღვრებო და შემაგონებელი?
ა) უპირველეს ყოვლისა, ამ სახარებიდან ჩანს, რომ სამოთხისაკენ მიმავალი გზა მწუხარებებითაა აღსავსე, ძნელად სავალი, ვიწრო გზაა, და სხვა გზა მისკენ არ არსებობს (მუხლი 35). და სხვაგვარად არც შეიძლება იყოს, რამეთუ ჩვენ ამჟამად, ჩვენს ქვეყნიურ ცხოვრებაში, განდევნისა და ტანჯვის ქვეყანაში ვართ, და უკლებლივ ყველანი ღირსად და სამართლიანად ვართ დასჯილნი შრომითა და სნეულებებით, მწუხარებებითა და ურვით, სიმწარითა და უბედურებებით მთელი ჩვენი სიცოცხლის განმავლობაში, სიკვდილამდე. სწორედ ამიტომ დავითმენთ ყველანი ამ უბედურებებს. მაგრამ ადამიანთაგან ყველანი როდი მოიპოვებენ საუკუნო ნეტარებას. მაშ, რა არის საჭირო იმისთვის, რომ ყველა ამ მწუხარებამ და უბედურებამ სამოთხეში, ცათა სასუფეველში მიგვიყვანოს? ამისთვის აუცილებელია ყველა ეს განსაცდელი ცხოველი რწმენითა და გულწრფელი სინანულით მივიღოთ; საჭიროა მათი გადატანა მოთმინებით, უდრტვინველად, ღმერთის სახელისათვის, რათ ამ სათნოებებით ვსძლიოთ ეშმაკს, რომელიც სამოთხისაკენ მიმავალ გზას გვიღობავს. მაგრამ როგორ მივაღწიოთ მწუხარებათა და განსაცდელთა ამგვარ უდრტვინველ, მოთმინედ გადატანას? ამისთვის საჭიროა, ყოველთვის ვუმეორებდეთ საკუთარ თავს, რომ ეს ქვეყანა, ჩვენი ქვეყნიური ცხოვრება სამოთხე კი არ არის, არამედ სამოთხიდან გაძევებულობაა; საჭიროა უარვყოთ ის შეცთომილება, რომლითაც ადამიანები ცდილობენ ეს გაძევების მხარე კვლავ ვითომცდა სამოთხედ გადააქციონ და სიტკბოებით ცხოვრობდნენ მასში; საჭიროა, ხშირ-ხშირად შევახსენებდეთ საკუთარ თავს მაცხოვრის სიტყვებს: „ამენ, ამენ გეტყვით თქვენ, რამეთუ სტიროდით და ჰგოდებდით თქვენ (ქვეყნიურ ცხოვრებაში), ხოლო სოფელსა უხაროდის“ (16,20), და კიდევ: „სოფელსა ამას ჭირი გაქუს, არამედ ნუ გეშინიან, რამეთუ მე მიძლევიეს სოფელსა“ (იქვე, მუხლი 33). როცა ეს გამუდმებით გვექნება გონებასა და გულში, მაშინ მხნეობისა და მოთმინების სულიც გაცხადდება ჩვენში; და ჩვენთვის შეუდარებლად უფრო ადვილი იქნება ყველა მწუხარებისა და დაუწყობლობის გადატანა, რომლებიც ყოველ ნაბიჯზე გვხვდება ქვეყნიურ ცხოვრებაში, და ამ უბედურებებში ჩვენ შეურყეველნი დავრჩებით ვითარცა საღი კლდე ქარიშხალში, და შევიგნებთ, რომ ჩვენი ჭეშმარიტი ბედნიერება ამქვეყნად კი არა, ცათა შინაა. ხოლო როცა გულისხმა-ვჰყოფთ და გავითავისებთ ამას, მაშინ არათუ სულმოკლენი არ ვიქნებით უბედურებებში, არამედ ზოგჯერ ისეთ სიხარულს, შვებასა და ნუგეშს ვჰპოვებთ მათს შორის, როგორთა წარმოდგენაც კი არ ძალუძთ ხორციელ და ცოდვიან ადამიანებს.
ბ) კვალად, დღევანდელი სახარება გვასწავლის, რომ ჩვენი სული ყველაზე ძვირფასი საუნჯეა ჩვენთვის მთელს სამყაროში და ამიტომ ყველაზე მეტად სწორედ მისი ხსნისათვის, მისი ცხოვნებისათვის უნდა ვზრუნავდეთ (მუხლი 36). დიახ, უდიდესი, უაღმატებულესი ღირსება აქვს ადამიანის სულს! ანგელოზთა, მთავარანგელოზთა, ქერუბიმთა და სერაბიმთა შემდგომ ჩვენი სული ყველაზე მნიშვნელოვანი ქმნილებაა ღმერთისა ყველა სხვა ქმნილებათა შორის; თავისი ბუნებით იგი არის ღმერთის ხატი, მისი მსგავსება, მაგრამ ღმერთი - უსასრულო მშვენიერებაა, „რომლითაც ბოლომდე დატკბობა და რომლის სრულყოფილად განდიდება დასაბამითგან არ ძალუძთ წმიდა ანგელოზებს, - ამბობს წმიდა მღვდელმთავარი ტიხონი. ამიტომ, რაზომ მშვენიერი და კეთილსახიერი უნდა იყოს ადამიანის სულიც, რომელიც საღმრთო სიმშვენიერისაგან სესხულობს სხივებს! მაგრამ ესეც ყოველივე როდია! ადამიანის სული იმიტომაც არის ზეაღმატებული და დიდებული, რომ იგი არის ტაძარი, სამკვიდრებელი ყოვლადწმიდა სულისა. წმიდა პავლე მოციქული ამბობს: „არა უწყითა, რამეთუ ტაძარნი ღმრთისანი ხართ, და სული ღმრთისაჲ დამკვიდრებულ არს თქვენ შორის?“ (I კორ. 3,16). რა შეიძლება იყოს ამაზე უფრო ამაღლებული და საპატიო - ვიყოთ სულიწმიდის სამკვიდრებელი? განა ჩვენ დიდ პატივს არ მივაგებთ ქვეყნიური მეფის საცხოვრებელს? მაშ, ვითარი პატივისცემის ღირსი უნდა იყოს ღმერთის - სულიწმიდის სამკვიდრებელი?!.. გარდა ამისა, ადამიანის სულის მაღალი ღირსება იქიდანაც ცხადდება, რომ ღმერთის ძე, იმისათვის, რომ საუკუნო დაღუპვისაგან ეხსნა ჩვენი სული, რასაც ის ცოდვებისათვის ეწია, თავად გარდამოხდა ცათაგან, განკაცდა, იშვა და ცხოვრობდა სიგლახაკეში, შრომობდა, ოფლს ღვრიდა, ცხოვრებისეულლ სიმძიმეთ ებრძოდა, დევნული, შეურაცხყოფილი, გვემული, ჯვარცმული იქნა და მოკვდა უსასტიკესი ტანჯვა-წამებით. ამგვარად, - ღმერთკაცის უწმიდესი სისხლით იქნა გამოსყიდული სამარადისო წარწყმედისაგან ჩვენი უკვდავი სული! ყოველივე ამის შემდგომ რა მაღალია მისი ღირსება! და ბოლოს, ღრმად დავუკვირდეთ ჩვენი სულის უნარს და შესაძლებლობებს: რა შესანიშნავი ნიჭებითაა აღჭურვილი! აი, მისი გონიერება - რა მაღალი უნარია ეს! შემეცნებათა რაოდენი სიმრავლე შეუძლია მას შეიძინოს! რაოდენ დიდი უნარია მისი თავისუფლება! რისი მიღწევა აღარ ძალუძს მას ამ თავისი უნარით - თავისუფალი ნებელობით! ასეთი უნარებითა და შესაძლებლობებით აღჭურვილი ჩვენი სული შეიმეცნებს თავის დანიშნულებას - იყოს წმიდა და ნეტარი სამკვიდრებელი სულიწმიდისა; შეიცნობს ყველა თავის მოვალეობას; მტკიცედ დაუდგება ამა ქვეყნისა და ჯოჯოხეთის ყველა საცთურს, დასძლევს ყველა დაბრკოლებას, როგორი მძიმეც და გადაულახავიც არ უნდა მოჩანდნენ ისინი და აღასრულებს ისეთ საქმეებს, რომელნიც საყოველთო შექებას და განკვირვებას იწვევს, იმსახურებს. და თუკი ჩვენს სულს ასეთი მაღალი ღირსება აქვს, მაშინ განა მთელს ჩვენს მზრუნველობას, ძალისხმევასა და გულმოდგინებას იმას არ უნდა მოვახმარდეთ, რომ საუკუნოდ შევინარჩუნოთ, ვიხსნათ იგი, ვიცხონოთ?! და განა ყოვლად უგუნურად არ იქცევიან ის ადამიანები, რომლებიც სულზე უფრო მეტად სხეულისათვის დაშვრებიან, როცა სულის სიკეთეთ ქვეყნიურ საგნებზე განჰყიდიან, ყოველთვის გახრწნადებსა და კნინებზე?!
გ) და ბოლოს, ღრმად დამმოძღვრებელია ჩვენთვის უფლის სიტყვები მასზედ, რომ ის ადამიანები, რომელთაც სირცხვილად მიაჩნიათ თავიანთთვის უფალ იესო ქრისტეს და მისი ღვთაებრივი მოძღვრების აღიარება ამქვეყნად, უარყოფილნი იქნებიან მის მიერ მომავალ, საუკუნო ცხოვრებაში (მუხილ 38). თითქოსდა, არანაირი აუცილებლობა არ იყო ამის შეგონება ჩვენთვის უფლის მიერ: უფალი დიდებულია და ზეაღმატებულია ყოველთა ადამიანთა ზედა; მისი სწავლება ყველასათვის განმანათლებელია, კეთილისმყოფელი და მაცხოვნებელია. და განა ყოველივე ამის შემდეგ შესაძლებელია ვინმეს სირცხვილად მიაჩნდეს თვით უფლისა და მისი სიტყვების აღიარება?! განა, პირიქით, ყველანი დიდებას არ უნდა აღუვლენდნენ მას და თავს არ უნდა იქებდნენ მისით და მისი სიტყვებით?! მაგრამ უფალი არაფერს ბრძანებდა ტყუილ-უბრალოდ! და მართლაც, ყოველთვის იყვნენ და არიან ადამიანები, - და მათი რიცხვი დიდია, - რომელნიც სირცხვილად მიიჩნევდნენ და მიიჩენევენ თავისთვის ქრისტეს და მისი სიტყვების აღიარებას. და რაც ყველაზე ცუდია, ასეთი ადამიანები ჩვენს თანამედროვე „ქრისტიანთა“ შორისაც გვხვდებიან, და თვით „მართლმადიდებელთა“ შორისაც, რამეთუ მათ მართლმადიდებლობა მხოლოდ გარეგნულად მიუღიათ როგორც საუკუნოვანი ქრისტიანული ცხოვრების მემკვიდრეობა, როგორც ყველას მის აღიარებულ-განმართლებული ჭეშმარიტება. და რა მრავალნი არიან ისინი - ეს ძენი წარსაწყმედელისა! ერთთ, თავმომწონეთ თავიანთი კაცობრივი სიბრძნით - „სიბრძნის მოყვარეობითა და ცუდითა საცთურითა მოძღურებისა მისებრ კაცთაისა, წესთა მათებრ ამის სოფლისაითა და არა ქრისტეს მიერ“ (კოლას. 2,8), - სირცხვილად მიაჩნიათ აღიარება ქრისტესი, როგორც, მათი ცრუ შეხედულებით, გონებრივი მოძრაობის, გონებრივი წარმატებებისა და კაცობრიობის ცხოვრების ყოველმხრივი განვითარებისა და აყვავების მტრისა, და ეს მაშინ, როდესაც, სინამდვილეში ქრისტე არის გზა, ჭეშმარიტება და ცხოვრება (იოანე 14,6). მათ სირცხვილად უჩნთ თავისთვის ქრისტე, და ამიტომ არც არასდროს ფიქრობენ მასზე და არც ლაპარაკობენ მასზე: მხოლოდღა მაშინ არღვევენ თავიანთ მდუმარებას, როცა შესაძლებლობა ეძლევათ მონაწილეობა მიიღონ ქრისტეს მგმობთა, მის სიტყვათა და საქმეთა უარმყოფელთა მკრეხელურ დაცინვაში. სხვანი პირდაპირ ვერ ბედავენ ქრისტესა და მისი საღმრთო სწავლების აბუჩად აგდებას, მაგრამ თავიანთი სულმოკლეობისა და ყოველივე წმიდისადმი გულგრილობის გამო სირცხვილად მიაჩნიათ თავიანთთვის ქრისტე და მისი სწავლება მისი მტრების მხრიდან განკითხვის შიშით, და რცხვენიათ არათუ თუნდაც ერთი სიტყვისა და საწინააღმდეგო აზრის გამოთქმა ქრისტეს მტრებისადმი, არამედ მზერითაც და სახის გამომეტყველებითაც კი თავიანთი აღშფოთების გამოხატვისაც მკრეხელობისადმი. რა უზნეო, დანაშაულებრივი სირცხვილია! რა სწრაფად და პირდაპირ მიჰყავს მას ადამიანები გარდაქცეულების უფსკრულისაკენ, წარწყმედის წყვდიადისაკენ! სწორედ ამგვარ ადამიანებს, ვისაც აწინდელ საუკუნეში მიაჩნია სირცხვილად ქრისტეს აღიარება, არცხვენს და უარყოფს ქრისტე მომავალ საუკუნეში, როცა მოვალს მეორედ მამის დიდებით განსჯად ყოველთა - ცხოველთა და მკვდართა.
მღვდელი გრიგოლ დიაჩენკო „საკვირაო სახარებათა განმარტება“, თბილისი, 2001 წ.
მთარგმნელი: ვასილ ბურკაძე