„და ვიდრე შორსღა იყო, იხილა იგი მამამან მისმან და შეეწყალა. და მირბიოდა იგი და დავარდა ქედსა ზედა მისსა და ამბორს-უყოფდა მას“ (მუხლი 20).
მამას შეებრალა თავისი ურჩი ძე. ეს უბედური, თავისი საწყალობელი შესახედაობით ფლასებით მოსილი, ფეხშიშველა და ჭუჭყიანი გლახაკის მსგავსი - საყვარელი გახდა მისთვის. თანაც იმიტომ, რომ მამა მხოლოდ მის გარეგან სახეს კი არ ხედავდა, არამედ მის შინაგან გრძნობებესაც გულისხმა-ჰყოფდა. „შვილო, მომეც მე გული შენი!“ - დიდი ხნის წინ ითქვა ეს სიტყვები. და აი, ახლა უძღები შვილის გული სიყვარულის ცეცხლით იწვის მშობელი მამისადმი და მშობლიური სახლისადმი. ამ სიყვარულმა აიძულა იგი შორზე შორი გზა გამოევლო. მას ჯერ მთლიანად არ გაუვლია ეს გზა, მამას კი უკვე შეებრალა იგი, მის შესახვედრად გაემართა სირბილით, მის მხრებში ჩარგო თავი და ეამბორებოდა. აი, ასეთია ღმერთის სიყვარული ყოველი მონანული ცოდვილისადმი! თვით უფალი გამოდის მის შესახვედრად და მღდელმსახურის მეშვეობით შეიწყნარებს მას სიყვარულით, ამბორს-უყოფს მშვიდობისა და შენდობის ნიშნად, რასაც ჯვარისა და სახარების ამბორი მოასწავებს. მაგრამ ცოდვილიც მდუმარედ როდი დგას. იგი აღიარებს თავის ცოდვებს. ხედავ, - მამა ემორჩილება ურჩ ძეს, მზადმყოფი მისი ცოდვების შესანდობად და ურიგდება მას. მაგრამ ძეც თვალცრემლიანი ეუბნება მას:
„და ჰრქუა მას ძემან მან: მამაო, ვცოდე ცად მიმართ და წინაშე შენსა და არღარა ვარ მე ღირს წოდებად ძედ შენდა“ (მუხლი 21).
დიახ, შესცოდა, თანაც ისე მძაფრად და იმდენგზის, რომ უკვე დაკარგა კიდეც წოდება ძეობისა. მაგრამ ახლა უძღები შვილი უკვე ბოლომდე აღარ ამბობს იმას, რაც მანამდე მოიფიქრა, სინანულით გულშემუსვრილმა; - არ ეუბნება მას: „მყავ მე, ვითარცა ერთი მუშაკთაგანი“. მამის სიყვარულმა, ესოდენ აშაკარად გამოხატულმა იმით, რომ მან გულში ჩაიკრა უძღები შვილი და ამბორის-ყოფით მიესალმა, აიძულა მას დაევიწყა სათქმელის ნაწილი. რამეთუ როგორღა უნდა თქვას ახლა - როგორც ერთი მუშაკთაგანი მიმიღეო, როცა მამამ უდიდესი სიხარულით შეიწყნარა და გულში ჩაიკრა თავისი უბედური შვილი?! - საყვარელი და ძვირფასი გამხდარა მისთვის საკუთარი, ცოდვილი შვილი. დიახ, მეტად ძვირფასი და საყვარელია უფალი ღმერთისათვის ის ცოდვილი, რომელიც გულშემუსვრილი, საკუთარი ცოდვების აღიარებით უბრუნდება თავის შემოქმედს; რომელიც მზადაა გამოსწორდეს. და მისთვის მართლაც მზადდება ცოდვათა შენდობა, პატიება. მაგრამ ეს ჯერ კიდევ ყველაფერი როდია. მრავალმოწყალე მამა ყველა უწინდელ უფლებებში აღადგენს თავის უძღებ შვილს, - მემკვიდრეობითს უფლებაშიც და ძის ღირსებაშიც.
„ჰრქუა მამამან მისმან მონათა თჳსთა: გამოიღეთ სამოსელი პირველი და შეჰმოსეთ მას და შეაცუთ ბეჭედი ჴელსა მისსა და ჴამლნი ფერჴთა მისთა. და მოიბთ ზუარაკი იგი ჭამებული და დაკალთ, და ვჭამოთ და ვიხარებდეთ, რამეთუ ძე ესე ჩემი მომკუდარ იყო და განცოცხლდა, წარწყმედულ იყო და იპოვა“, და როგორც კი მსახურებმა აღასრულეს ყოველივე ეს, „და იწყეს განცხრომად“ (მუხლები 22-24).
ხედავთ, რა დიდია მამის სიყვარული! ერთი საყვედური და გაკიცხვის ერთი სიტყვაც კი არ გახმიანებულა მამის ბაგეთაგან, თითქოს მის ძეს არანაირი ცოდვა-დანაშაული არ ჩაედინოს. მაგრამ ესეც კიდევ არაფერი: მამამ უბრძანა მსახურებს დიდი ლხინი განემზადებინათ დაბრუნებული უძღები ძის პატივად. ყველანი - ოჯახის წევრებიცა და მონა-მოჯამაგირენიც იმხიარულებენ. უძღები შვილი კი, საუკეთესო შესამოსელით დამშვენებული, მემკვიდრის ბეჭდით ხელზე, ახალ ხამლმოსილი საპატიო ადგილზე იჯდება სტუმართა შორის როგორც ძე და სახლის მეუფის - მამის კანონიერი, სრულუფლებიანი მემკვიდრე. უზომო სიხარულით აღვსილი მამა თავადვე ადასტურებს, რომ შორეული ქვეყნიდან ძონძებში დაბრუნებული ცოდვილი კაცი - მისი ძეა. ის, თითქოს მკვდრეთით აღმდგარა, რამეთუ უღუპებოდა, მაგრამ ახლა იპოვა და გადარჩება. ამიტომაც დიდად განიხარა ყველამ მამის სახლში.
ამ ზოგადი, იგავისმიერი მსჯელობიდან, აწ, იმ ცოდვილ ადამიანს მივმართოთ, ვინც თავის ცოდვებს ღმერთის წინაშე მღვდელმსახურის თანდასწრებით აღიარებს, იმ მოწმისა, ვინაც დადგინებულია უფლის მიერ კაცთა შესაკრავად და განსახრწნელად. ცრემლები კი გულისმიერი შემუსრვილობა ცოდვათა აღიარების სიწრფელის მანიშნებელია. მღვდელი შეგვინდობს ცოდვებს, განგვხსნის, გვათავისუფლებს მათი ტყვეობისაგან. გწამდეთ, ძმანო, უფალმაც მისი სიტყვებით შეგვინდო ცოდვები. უფალთან ერთად ანგელოზთა ურიცხვ დასებსაც უხარით ცოდვილის მოქცევა. მონანულის ცრემლები მათთვის ჭეშმარიტი ღვინოა მხიარულებისა. მრავალმოწყალე უფალს მონანული ცოდვილის უსჯულოებათა გახსენებაც კი არ სურს. იგი თავისი საღმრთო მადლითაა მისი სინანულის წინამსწრობელი, რითაც თავის სიყვარულს უმჟღავნებს დაცემულ ადამიანს, განამტკიცებს მას სინანულის გზაზე და ათავისუფლებს ცოდვებისაგან. მაგრამ ესეც ყველაფერი არ არის. უფალი უხრწნელების ახალ შესამოსელს უბრუნებს ცოდვილს. ასეთი შესამოსელი ერთხელ უკვე მოემადლა ყოველ ქრისტიანს წმიდა ნათისღებაში, მაგრამ ცოდვილმა ადამიანმა დაალაქავა იგი, ცოდვათა ლაფში ამოსვარა და ერთბაშად დააძველა, ფლასებად აქცია. და იგიც მისი სულის ძონძებად აქცია. მაგრამ, აი, მრავალმოწყალე უფალი კვლავ სპეტაკს, მტკიცესა და ახალს უბრუნებს. შესამოსელთან ერთად მას უბრუნდება ბეჭედიც, ანუ ღმერთთან დაწინდვა, კავშირი, სულიწმიდის მადლი. და ბოლოს, მონანული ცოდვილის ფერხნიც, ღმერთის შეწევნით ძალასა და სიმტკიცეს იძენენ კეთილი საქმეებისათვის. ასე, უხვად ასაჩუქრებს უფალი თავის ძეს მადლის მიერ, მასთან სინანულით მობრუნებულ ცოდვილს. დიდია და ენით უთქმელი ღმერთის სიყვარული ადამიანებისადმი! მაგრამ აქაც ჯერ კიდევ არ არის საღმრთო მოწყალებათა დასასრული. უხარის რა ცოდვილის დადგომა სინანულის გზაზე და მისი ცხოვრების გამოსწორება, უფალი თავისი საიდუმლო სერობის მონაწილედ ხდის მას - თანამოზიარედ მაცხოვრის სხეულისა და სისხლისა საუკუნო ცხოვრების დასამკვიდრებლად და ყველა ცოდვის მოსაცილებლად. საღმრთო ლიტურგიის დროს თანამომსახურე ანგელოზებს უხარიათ, როცა სერობის მონაწილედ ხედავენ მონანულ და შენდობილ ცოდვილს.
„და იყო ძე იგი მისი უხუცესი ველსა გარე. და ვითარცა მოვიდოდა და მოეახლა სახლსა მას, ესმა ჴმაჲ სიხარულისაჲ და განცხრომისაჲ. და მოუწოდა ერთსა მონათაგანსა და ჰკითხვიდა, ვითარმედ: რაჲ არს ესე? ხოლო მან ჰრქუა მას, რამეთუ: ძმაჲ შენი მოსრულ არს, და მამამან შენმან დაკლა ზუარაკი იგი ჭამებული, რამეთუ ცოცხლებით მოვიდა იგი. ხოლო იგი განრისხნა და არა უნდა შინა შესლვად. ხოლო მამაჲ მისი გამოვიდა ჰლოცვიდა მას“ (მუხლები 25-28).
უფროსი ძის მრისხანება და დრტვინვა ცრუ-მართალთა დრტვინვაა. წმიდა ექვთიმე ამბობს: „ეს დრტვინვა გვიჩვენებს, რომ ღმერთი ისეთ წყალობას მოჰმადლის მონანულთ, რომ სხვებში ამან შეიძლება შური განაღვიძოს“. ცნობილია, რომ ჭეშმარიტი მართალი მორწმუნენი არასდროს არ აღივსებიან შურით მონანული ცოდვილებისადმი არც მათი მადლმოსილობის და არც მათი განდიდების გამო უფლის მიერ, არამედ კიდევ უფრო მეტად უხარით მათი სინანული. უფროსი ძმის მრისხანება აქ გამოხატავს ფარისეველთა შურსა და დრტვინვას, რომელნიც მხოლოდ საკუთარ თავს მიიჩნევდნენ მართალ მორწმუნეებად და დრტვინავდნენ უფალ იესო ქრიტეზე იმისთვის, რომ იგი ცოდვილებთან ერთად ჭამდა და სვამდა; ამიტომ თვითონ ეს ცრუ-მართალნი არ შეუდგნენ ქრისტეს, არ აღიარეს იგი ჭეშმარიტ ღმერთად, უარყვეს მისი ნება და ჯიუტად დარჩნენ თავიანთ დამღუპველ შეცთომილებაში. და იესო ქრისტესაც იმის გამო როდი ჰქონდა ურთიერთობა ცოდვილ ადამიანებთან, რომ მათი ცოდვები შეექო, არამედ სწორედ იმისთვის, რომ სინანულად მოეყვანა ისინი; ისევე როგორც მკურნალიც იმისათვის კი არ მიდის სნეულთან, რომ მისი წყლულები კიდევ უფრო გაამწვავოს, არამედ - იმისთვის, რომ განიკურნოს. აქ მოხსენიებული სიხარულის და განცხრომის ხმები სხეულებრივი კი არა, სულიერნია. რამეთუ ცოდვილის მოქცევის გამო წმიდანთა და მართალთა მთელს კრებულს, ქრისტეს მთელს ეკლესიას უხარის - როგორც ქვეყნიურს, მებრძოლს, ასევე ზეციურსაც, მოზეიმე ეკლესიას. „ხოლო მამაი მისი გამოვიდა და ჰლოცვიდა მას“. აქ ნათქვამია, რომ მამა ღმერთი, უფალ იესოსა და მისი მოციქულების მეშვეობით, მიერ მოუწოდებდა და ევედრებოდა იუდეველებს, ფარისეველთ, ყველას, ვისაც არა სწამდე ქრისტე, რომ ისინიც შემოსულიყვნენ ქრისტეს ეკლესიაში და დამტკბარიყვნენ ყოველთა მორწმუნეთა საერთო სიხარულით; მაგრამ მათ არ ისურვეს ამის ქმნა შურისა და სიძულვილის გამო როგორც ქრისტესადმი, მათ მიერ ჯვარზე მიმსჭვალულისა და მოკლულისადმი, ასევე - წარმართებისადმი, რომლებიც მოიქცნენ და ირწმუნეს ქრისტე. სახარების ამ ადგილის გამო წმიდა იერონიმე ამბობს: „რაოდენ სახიერი და რაოდენ მოწყალეა მამა! თავის ძეს ევედრება, ჩემი სახლის სიხარულის მონაწილე გახდიო“ (წერილი 146).
„და მან მიუგო და ჰრქუა მამასა თჳსსა: აჰა ესერა ესოდენნი წელნი გმონენ შენ და არასადა მცნებასა შენსა გარდავჰჴედ, და არასადა მომეც ერთი თიკანი, რაჲთამცა მეგობართა ჩემთა თანა ვიხარე“ (მუხლი 29).
იუდეველები ღმერთს ემსახურებოდნენ სჯულის მიხედვით, განწმედებში, ძღვენთ მიტანაში, მსხვერპლშეწირვაში, წეს-ჩვეულებებში და სხვა. „და არასადა მცნებასა შენსა გარდავხედ“-ო, - ეს სიტყვები ზედმიწევნით აღნიშნავს იუდეველთა ამპარტავნებასა და უმადურობას, რომლებიც ამაყობდნენ თავიანთი სჯულისმიერი საქმეებით და ივიწყებდნენ ღმერთის მიერ მათს მიმართ აღსრულებულ მრავალ კეთილმოქმედებით: ისინი ცრუობენ - როცა ამბობენ - შენს მცნებებს არ გარდავმხდარვართ ღმერთოო, რამეთუ მრავალგზის შეუცოდავთ მათ ღმერთის წინაშე; წმინდა იერონიმე იქვე შენიშნავს: „თითქოს ერთი და იგივე არ იყოს მცნების გარდახდომა და შურით აღვსება ძმის ცხოვნების გამო“ (იქვე). „და მე არასადა მომეც ერთი თიკანი“; ამ სიტყვების გამო წმიდა ამბროსი (მედიოლანელი) ამბობს: „იუდეველი თიკანს მოითხოვს, ქრისტიანი კრავს, ტარიგს; ამიტომაც მათ ბარაბა (მიეცათ), ჩვენთვის კი ტარიგი ღმერთისა იესო ქრისტე დაიკლა“; რამეთუ იუდეველები ვერ გრძნობდნენ თავიანთ წყლულებს, უარყოფდნენ მკურნალს სულთა და სხეულთა, ჩვენს უფალს იესო ქრისტეს; ამიტომაც მისმა სისხლმა არ განათავისუფლა ისინი ცოდვებისაგან.
„და ოდეს ძე ესე შენი მოვიდა, რომელმან შეჭამა საცხორებელი შენი მეძავთა თანა, დაუკალ მას ზუარაკი იგი ჭამებული“ (მუხლი 30).
ფარისევლები ბრალს სდებენ ქრისტე ღმერთს იმაში, რომ ღირსეულთა ნაცვლად იგი უღირსთ ანიჭებს უპირატესობას, ანუ წარმართებსა და ცოდვილებს აყენებს იუდეველთა და ფარისეველთა წინ; მაგრამ, რა თქმა უნდა, ცრუდ სდებენ ბრალს, რადგან წარმართნი და ცოდვილნი ქრისტეს რწმენითა და სინანულის გზით ღირსნი გახდნენ სახარების, საღმრთო მადლის მიღებისა, ქრისტეს წმიდა სხეულისა და სისხლის ზიარებისა, რაც იგულისხმება კიდეც „ზვარაკის“ ქვეშ. ხოლო ქრისტეს უარმყოფელებმა და ჯვარმცმელმა იუდეველებმა და ფარისევლებმა თავიანთი ურწმუნოებით, ამპარტავნებითა და შურით უღირსად გამოაჩინეს თავი ამ მადლისა; ამიტომაც ქრისტემ ცოდვილნი აღირჩია, ფარისეველნი კი უარყო: „რამეთუ მრავალნი იყვნენ ჩინებულ (წოდებულ) და მცირედნი რჩეულ“ (მათე 20,16).
„ხოლო მან ჰრქუა მას: შვილო, შენ მარადის ჩემ თანა ხარ, და ჩემი ყოველი შენი არს“ (მუხლი 31).
„და ჩემი ყოველივე - შენი არს“, ანუ შენს ხელმწიფებაში არიან ჩემთან საერთონი: „ყოველივე - ანუ იგულისხმე სჯული, წინასწარმეტყველნი, უფლისმიერი განმართლებანი“, - ამბობს წმიდა იერონიმე. ამას მიუმატეთ ერთი ღმერთის ჭეშმარიტი რწმენა და ღვთისთაყვანისცემა, ჭეშმარიტი ეკლესია და ყველა მისი სიკეთენი; რამეთუ ეს ყოველივე ჰქონდა ისრაელს, ხოლო წარმართებს ქრისტემდე არ ჰქონდათ ეს სიკეთენი; თითქოს ასე უთხრა ღმერთმა ისრაელს: შენ ჩემს სახლში ყოველთვის ჩემთან ხარ, და როგორც ჩემი ძე ყველა ჩემი სიკეთით სარგებლობ შენი სურვილისამებრ; ამიტომ შენ არ უნდა გშურდეს შენი ძმისა და არ უნდა გწყინდეს, რომ მე, ყველა იმ სიკეთეთაგან, რომლებიც საერთოა შენთვის და ჩემთვის, ერთი ზვარაკი დავკალი შენი ძმის სიყვარულით, შორეული ქვეყნიდან რომ დაბრუნებულა, განსაკუთრებით კი იმიტომ, რომ შენც მომეწვიე ამ ლხინზე.
„ხოლო აწ მხიარულებაჲ და სიხარული ჯერ-არს, რამეთუ ძმაჲ ესე შენი მომკუდარ იყო და განცოცხლდა, წარწყმედულ იყო და იპოვა“ (მუხლი 32).
ამ ადგილას ღმერთი, უქვემდებარებს რა თავის სიტყვას ადამიანთათვის ჩვეულ მეტყველებას, თითქოს ასე ეუბნება ისრაელს: ეს ჩემი ძემა, შენი კი - ძმა, რომელმაც მცირე ხნის წინ თავი შეიბილწა მანკიერებებით და ამის გამო სიკვდილისა და გეჰენიის პირას იყო მისული, მაგრამ ბოლოს სინანულით აღივსო და ღირსიც გახდა მადლისა, ცხოვნებისა და ზეცისა; ასე, რომ შენც შურით კი არ უნდა აღივსო მისდამი და კი არ უნდა დრტვინავდე, არამედ ჩემსავით განიხარებდე და მხიარულებდე; მე იმიტომ მმართებს სიხარული, რომ მამა ვარ მისი, შენ კი იმიტომ, რომ ძმა ხარ; „რამეთუ ძმაი ესე შენი მომკუდარ იყო და განცოცხლდა, წარწყმედულ იყო და იპოვა“; ნეტარი თეოფილაქტე ამბობს: „სწორედ ამაში მდგომარეობს იგავის მიზანი, რამეთუ ფარისევლები ქრისტეზე დრტვინავდნენ იმის გამო, რომ იგი ცოდვილებს შეიწყნარებდა; მაშასადამე, ქრისტე ამ იგავით გვასწავლის, რომ დაე, თუნდაც წმიდანი ვიყოთ, არ უნდა განვაგდებდეთ ჩვენგან ცოდვილებს, და მით უმეტეს არ უნდა ვდრტვინავდეთ, როცა ღმერთი მათ შეიწყნარებს. ამ იგავით უფალი თითქოს ასე დამოძღვრავს ფარისევლებს: დავუშვათ, რომ თქვენ მართალნი ხართ, მსგავსად იმ, უფროსი ძისა, რომელიც ყოველთვის აამებდა მამას; მე გთხოვთ თქვენ, წმიდათ და უზაკველთ, რომ არ დრტვინავდეთ ჩემის სიხარულის გამო ცოდვილის ცხოვნებისათვის. აი, ასე შეაგონებს უფალი ფარისევლებს: დაე, თუნდაც მართალნიც იყოთ და ყველა საღმრთო მცნებასაც აღასრულებდეთ, მაინც არ უნდა გწყინდეთ და არ უნდა მრისხანებდეთ, როცა უფალი ღმერთი ცოდვილებს შეიწყნარებსო.
II. უძღები შვილის იგავის მნიშვნელობის ახსნა-განმარტების შემდეგ ახლა იმ ზნეობრივ-დოგმატურ ჭეშმარიტებებს მივმართავთ, რომლებსაც ეს იგავი შეიცავს.
ა) პირველ ყოვლისა, იგავიდა განგვეცხადება, რომ ჩვენი ზეციური მამა გვანიჭებს რა უკლებლივ ყველას ადამიანისათვის აუცილებელ სიკეთეებს უხვებით, რაც სრულიად საკმარისია ჩვენი სიცოცხლისა და კეთილმსახური ცხოვრებისათვის, ამავე დროს არავის არ ზღუდავს ნებისა და ქმედების თავისუფლებაში (მუხლი 12). იგი თითოეულ ჩვენგანს ეუბნება: „ვისაც გსურთ შემომიდგეთ, მოვედით და ცხოვნდით; ვისაც გინდათ სული იცხოვნეთ, გწამდეთ სახარება!“ და ადამიანის ნებაა, როგორც სურს, ისე მოიქცეს: მას შეუძლია მამის სიყვარულის ერთგული დარჩეს და მის საფარველქვეშ მყოფმა მიაღწიოს ზეციურ სავანეებს; მას შეუძლია ყოველივე წმიდა უარყოს კიდეც და მხოლოდ ცოდვისა და უსჯულოებათა სუსხში ჩაკლას თავისი სულის ყველა ძალა, რითაც ჯოჯოხეთის საუკუნო ტანჯვით განუმზადებს საკუთარ თავს. მართალია, ზეციური მამა, აძლევს რა სრულ თავისუფლებას ადამიანის ნებას, განუწყვეტლივ და ყოველთვის ზრუნავს იმაზე, რომ ცოდვილი არ წარწყმეს, არამედ გულისხმა-ჰყოს თავისი შეცთომილებების გზა და ცხოვნების გზაზე მოიქცეს, მაგრამ ადამიანი ხშირად ვერ ამჩნევს, ანდა, უბრალოდ, არ სურს შეამჩნიოს მამისეული სიყვარულის ეს ზრუნვა მასზე, და ამიტომ იღუპება კიდეც თავისი ნების სილაღეში. სწორედ ადამიანის ეს უყურადღებობა, გულგრილობა მამისეული სიყვარულისადმი შეადგენს კიდეც, თუკი ასე შეიძლება ითქვას, მამა-ღმერთის წუხილის საგანს, დამოწმებულს მის მიერ აღურაცხველი წყალობებით ცოდვილი კაცობრიობისადმი, და სწორედ ამ წუხილში მდგომარეობს მისი სიყვარულის სიუხვე, რომლის ძალითაც იგი მზად არის ყოველივე მოიმოქმედოს, ოღონდ კი იხსნას და აცხოვნოს ცოდვილი ადამიანი.
ბ) ამავე იგავიდან ჩვენ ვსწავლობთ იმას, რომ თავისუფლების ძიება პირველი ნაბიჯია სულის განდგომისათვის ღმერთისაგან (მუხლები 12-13). ცხადია, არაფერი უჯერო არ არის იმაში, როცა სურთ გამოიყენონ თავისუფალი ნება, როგორც ღმერთის მიერ ბოძებული ნიჭი. მაგრამ სინამდვილეში უფრო ისე ხდება, რომ ეს წყურვილი თავისუფლებისა, ეს დაჟინებული მოთხოვნა მისი უკვე არის კიდეც თვითნებობის, ამპარტავნების საქმე, რომელიც იმას ითვისებს და ეპოტინება, რაც ჩვენ არ გვეკუთვნის. რას ნიშნავს ჩვენი ჭეშმარიტი თავისუფლება? ჭეშმარიტი თავისუფლება, როგორიცაა წმინდანთა თავისუფლება, არის უსიტყვო, ნებაყოფლობითი დამორჩილება ზეციური მამის ნებისადმი, ხოლო როცა თავისუფლებას ეძიებენ თავისთვის, მაშასადამე, უმძიმთ ღმერთის ხელმწიფების ქვეშ ყოფნა და მისი ნების აღსრულებით ცხოვრება კი არ სურთ, არამედ თავის ნებას აძლევენ თვითნებურად გამოიყენონ თავისუფლება. ამპარტავნებას შეურაცხყოფს სხვისი ხელმწიფების ქვეშ ყოფნა და მისი ნების აღსრულებით ცხოვრება კი არ სურთ, არამედ თავს ნებას აძლევენ თვითნებურად გამოიყენონ თავისუფლება. ამპარტავნებას შეურაცხყოფს სხვისი ხელმწიფების ქვეშ ყოფნა, და სწორედ ამპარტავნების ფარული ჩაგონებით ადამიანები დაიდებენ კიდეც თავისთვის წესებს, არათანახმიერთ ღმერთისადმი სიყვარულისა და ისეთ აზრებს განიმრავლებენ საკუთარ თავში, რომლებიც ეწინააღმდეგებიან ღმერთის მიერ ჩვენდა მომადლებულ რწმენას; ისეთ სურვილთ განიმრავლებენ, რომლებიც შებილწულნი არიან ხან ამპარტავნების, ხანაც ხორციელი არაწმიდების სუნთქვით. ამიტომ, ჩვენი თვითნებური პირველი ნაბიჯი არამხოლოდ დანაშაულებრივი ნაბიჯი აღმოჩნდება ხოლმე, არამედ ისეთი ნაბიჯიც, რომელიც სულ ბოროტმოქმედებისაკენ გვეწევა. აი, სწორედ ამის გამოა, რომ ქრისტიანობა ასე გადაჭრით მოითხოვს ჩვენგან ჩვენი საკუთარი ნების უარყოფას.
გ) უძღები შვილი, რომელიც შორეულ ქვეყანაში წავიდა და მთელი თავისი ქონება გაფლანგა იქ უჯერო ცხოვრებით, იმ ადამიანთა სახეა, ვინც, მას შემდეგ, რაც ყოველივე აუცილებელს იღებენ ზეციური მამისაგან სიცოცხლისთვისაც და კეთილმსახურებისთვისაც, უარყოფენ ღმერთს, საღმრთო გამოცხადების შეგონებებსა და წმიდა ეკლესიის სახელმძღვანელოს სწავლებას, და ამ უარყოფის შემდეგ ურწმუნოების, ვნებებისა და უსჯულოების ბატონობის ქვეყანაში განეშორებიან (მუხლი 13). ასეთი ადამიანი სრულიად უგულისხმო, უგუნური ხდება, და იგი არამხოლოდ კარგავს ჭეშმარიტების ყოველგვარ გაგებას, არამედ უხრწნელი ღმერთის დიდებასაც გადასცვლის ან განხრწნადი ადამიანის, ანდა ფრინველთა, პირუტყვთა თუ ქვეწარმავალთა ხატზე. ესევითარ ადამიანთა გული იმ ზომამდე უხეშდება, რომ მათთვის სრულიად უცხო გახდება გაგება ღმერთის დიადი აღთქმებისა, და, ჩვეულებრივ, სულ ამას იმეორებენ - ვჭამოთ და ვსვათ, რამეთუ ხვალე მოვკვდებითო. ხოლო ნება ამ ადამიანებისა იმდენად ეფლობა ბოროტებაში, რომ სამმაგი ქვეყნიური გულისთქმისადმი მსახურების გარდა სხვა უკვე აღარაფერი იცის, და ასეთი ადამიანების სხეულიც კი სრულიად კარგად უნარს სულის ამაღლებული მისწრაფებების გამოვლინებისა და განხორციელებისა, და მხოლოდ ხორციელი ვნებებით, მუცელღმერთობითა და სხვადასხვაგვარი გარყვნილებით კმაყოფილდება. საშინელია იმ ადამიანის მდგომარეობა, რომელიც მოშორებულია პირისაგან ღმრთისა! და იმისთვის, რომ თავიდან ავიცილოთ მსგავსი მდგომარეობა, ყოველთვის უნდა გვახსოვდეს ეს: რაც არ უნდა დიდი სულიერი ნიჭნი გვქონდეს და რაც არ უნდა ძლიერი იყოს ჩვენი სხეულის ძალა, ღმერთის შეწევნის გარეშე ისინი დიდხანს არ გვეყოფა; როგორც კი განეშორება ადამიანი ღმერთსა და ქრისტეს ეკლესიას, უმალვე იგი უუნარო ხდება თავისი ცხოვნების საქმე აღასრულოს, იგი ძაბუნდება სულიერად და თითქოსდა უნებლიეთ იმ ცხოვრების მორევის სიღრმეში ეშვება, რომლიც სახეც ჩვენ უძღები შვილის იგავში ვნახეთ. ყოველთვის გვახსოვდეს ეს და ყოველთვის ვეცადოთ ღმერთის ნებისადმი მკაცრი და სრული მორჩილების წესში დავიცვათ ჩვენი ცხოვრება, აგრეთვე სრულყოფილ დამოკიდებულებაში წმიდა ეკლესიის მადლმოსილი ზემოქმედებისადმი.
დ) იგივე უძღები შვილი იმასაც გვასწავლის, თუ როგორ უნდა ვინანიებდეთ ცოდვებს (მუხლი 21). ჭეშმარიტი სინანული უსათუოდ სიმდაბლითა და მორჩილებით უნდა იყოს აღვსილი. ჭეშმარიტად მონანული ცოდვილი გულის-ხმა-ჰყოფს თავის ცოდვიანობას და გრძნობს, რომ ცოდვათა გამო დაუკარგავს უფლება მამისეული მოწყალებანი მიიღოს ვითარცა ძემ, იმიტომ, რომ ისე როდი უცხოვრია, როგორც ძეს შეეფერება. ამიტომაც წყალობად თვლის უძღები შვილი თავისთვის, თუკი ნებას დართავენ და მსახურთა შორის მიიღებენ მამისეულ სახლში. მან გამოსცადა ცოდვის სიმწარე, შეიცნო უსჯულო ცხოვრების არარაობა. და ამის გამო მზად არის უკანასკნელი ადგილი დაიკავოს, ოღონდ კი ეს ადგილი ღმერთის სახლში იყოს; იგი უდიდეს ბედნიერებად მიიჩნევს თავისთვის ამ სახლის კარებთან დგომას, ოღონდ კი უკეთურების დარბაზებში აღარ ცხოვრობდეს, რა ბრწყინვალე და დიდნიც არ უნდა იყოს ისინი. რამეთუ რა არის ცოდვა? - უარესი არარაობაზე! სად არის ცოდვილის ადგილი? - მას არ ექნება ადგილი ცათა სასუფეველში, ღმერთთან, - მისი ადგილი ჯოჯოხეთშია. მაშ, გულისხმა-ყავთ, ძმანო, რომ, რაც არ უნდა მდაბლად ფიქრობდეს ცოდვილი საკუთარი თავის შესახებ, რა არასახარბიელო ხვედრსაც არ უნდა განუჩინებდეს იგი თავს, იმაზე მდაბლად უკვე ვეღარ იქნება, როგორადაც ცოდვებით არის დამდაბლებული.
მაგრამ ეს ცვლილება, რომელიც მონანულ ცოდვილში უნდა აღსრულდეს, არ უნდა შემოიფარგლებოდეს ოდენ მოხილვით საკუთარი სავალალო მდგომარეობისა, ცვლილება მის ნებაშიც უნდა აღსრულდეს. მან უნდა საბოლოოდ და მტკიცედ გადაწყვიტოს, რომ ჩამოშორდება იმ გზებს, რომლებითაც აქამდე ვიდოდა. მან უნდა იმისათვის განაჩინოს საკუთარი თავი, რომ ყველა ღონეს იხმარს ბოროტი ჩვეულებების აღმოსაფხვრელად საკუთარ თავში. სხვაგვარად, მერყევ ნებელობაში დარჩენილი ცოდვა კვლავ ეუფლება მას; მიჩვევა ნებისმიერი სისუსტეებისადმი კვლავ იმძლავრებს დროებითს კეთილ სურვილებზე. ჭეშმარიტი სინანული არ არის ერთი აზრთა წყობის შეცვლა მეორეგვარი აზრთა წყობით, - ჭეშმარიტი სინანული მთლიანად სულის შეცვლაა. ადამიანის სრული სული ცხოვრობდა ცოდვისათვის. ამიტომ ადამიანის სრული სული უნდა მოიქცეს ცოდვისაგან ზეციური მამისაკენ. სირცხვილმა საკუთარი სიგლახაკის გამო, ზიზღმა საკუთარი უმსგავსი საქმეებისადმი, ძრწოლამ ღმერთის მართლმსაჯულების წინაშე უნდა აღავსოს მონანული სული და მისი ნებაც ახალი ცხოვრებისაკენ მიმართოს, ახალი საქმეებისაკენ, ღვაწლთა სატვირთავად უფლისათვის. მონანული ცოდვილი თავის აზრთა და სურვილთა ცვალებას თვით საქმეთა ცვალებით უნდა ადასტურებდეს. ამიტომაც მისი მტკიცე გადაწყვეტილება სიკეთის ქმნის შესახებ უნდა იყოს შეურყეველი, უცვალებელი და მას ვერ უნდა ცვლიდეს ცრუ მეგობრობის ვერანაირი შეგონება, მზაკვარი საუკუნის თუ წახდენილი ბუნების ვერანაირი რჩევა.
ე) იგავი უძღები შვილის შესახებ იმასაც გვიჩვენებს, რომ თუკი ჩვენ ღმერთისაკენ მოქცევას ვისწრაფით და წრფელ სინანულს აღვუვლენთ მას, მაშინ იგი, უფალი ღმერთი, ჩვენი ზეციური მამა თავად გამოვა ჩვენს შესახვედრად და ისეთ წყალობას გვიყოფს, როგორის წარმოდგენაც კი არ ძალგვიძს (მუხლი 20). მართლაც, განა მისი სახიერება არ გადაამეტებს ხოლმე ჩვენი ცოდვების ნებისმიერ სიმრავლესა და ნებისმიერ სიმძიმეს? განა თვით უფალი არ ფიცავდა საკუთარ თავს წინასწარმეტყველის პირით და ასე არ იტყოდა: ცხოველ ვარ და არა ნებითა მნებავს სიკვდილი ცოდვილისაი, არამედ მოქცევაი მისი გზისაგან მისისა და ცხოვრებაი მისი?! განა მისგან არ მოვიდა ჩვენგან მხოლოდშობილი ძე მისი, რათა ყოველსა, რომელსა ჰრწმენეს მისი, არა წარწყმდეს, არამედ აქუნდეს ცხოვრებაი სუკუნოი? ანდა განა ეს ძე ღმრთისა არ მოვიდა ჩვენთან განკურნებად არა ჯანსაღთა, არამედ სნეულთა, მკვდრეთით აღსადგენად არა ცოცხალთა, არამედ მკვდართა, ცხოვნებად არა მართალთა, არამედ ცოდვილთა? განა გვიხმს კიდევ საუბარი და მტკიცება ღმერთის მოწყალების შესახებ მონანული ცოდვილებისადმი, როცა თვით უფალი ღმერთი ჩვენი და მაცხოვარი გვარწმუნებს ჩვენ ამაში? და რა მოგვეთხოვება ჩვენ ამ დროს? რაღაც, ჩვენთვის შეუძლებელი მსხვერპლნი, ღვაწლნი და ტანჯვა? - არა, არამედ მხოლოდ გულისმიერი სინანული და ღაღადისი ღმერთისადმი: მამაო, ვცოდე ცად მიმართ და შენ წინაშე! მაშ, იჩქარეთ და მიატოვეთ თქვენთვის დამღუპველი შორეული ქვეყანა ცოდვისა, მთელის სულით მოიქეცით ზეციური მამის მოწყალებისაკენ და იგიც სიხარულით შეგიწყნარებთ თქვენ.
ვ) და ბოლოს, ამპარტავანი უფროსი ძის სახე დიდად სამოძღვრებოა ყველასათვის და თითოეულისათვის. რა სახიფათოა ჩვენი ხსნისათვის, ჩვენი ცხოვნების საქმისათვის ამპარტავნებით განმსჭვალული თავისმოყვარეობა! (მუხლი 28). რა სახიფათოა იგი განსაკუთრებით მაშინ, როცა გარეგნულად თითქოს ჯეროვანი სახით იქცევა ადამიანთა შორის, რათა საყვედური არ მოისმინოს საკუთარი თავისადმი, მაგრამ ამავე დროს უმძიმეს ცოდვებს დაუშვებს, ოღონდ ფარულად ადამიანთაგან, და ამიტომ მხოლოდ პატივისცემას ხედავს თავისი გარეგანი პატიოსნებისადმი, თავისი მოჩვენებითი მართალი მორწმუნეობისადმი. და რა დიდი ყურადღებით უნდა ვიყოთ აღვსილნი საკუთარი თავის მიმართ, რა მკაცრად უნდა ვაკვირდებოდეთ საკუთარ თავს, რომ დავიურვოთ და დავიმდაბლოთ საკუთარ თავში ეს ამპარტავნული მეოცნებლობა საკუთარი მართალი მორწმუნეობის შესახებ! ამპარტავნებით აღვსილი მეოცნებლობა ხომ ეგზომ დახვეწილია, ეგზომ ეშმაკური, ეგზომ მოუხელთებელი და შეუმჩნეველი, და ამასთან ძალზე მომხიბვლელი და საამურიც, როგორ აღმოვაჩინოთ იგი საკუთარ თავში? - მისი ქმედებების მიხედვით. თუკი შეიტყობ მოყვასის წარმატებათა შესახებ საღმრთო საქმეებში და გულცივობას შეიგრძნობ მისადმი, დაინახავ საკუთარ თავში მზადყოფნას დაამცირო იგი - თუ სიტყვით არა, შენს გულში, შენს ფიქრებში მაინც; თუკი ნაცვლად მადლობის მიძღვნისა ღმერთისადმი და მისი განდიდებისა შენი ძმის წარმატებისათვის, მწვავე მტრობას, ფარულ ქიშპობას, გაბოროტებასა და შურს გრძნობ შენი ძმის მიმართ, - მაშინ დარწმუნებული იყავი, რომ შენში ბევრი ყოფილა საშინელი, ფარისეველთამიერი ამპარტავნება. გეშინოდეს მისი და დაამდაბლე იგი საკუთარი თავის განკიცხვით; ილოცე მხოლოდ მეზვერის ლოცვით; ღმერთო, მოწყალე იყავ ჩემ ცოდვილის მიმართ. და საკუთარი თავის დამდაბლებით, მორჩიელბითა და სინანულით ეცადე სძლიო შენში ამპარტავნებას.
მღვდელი გრიგოლ დიაჩენკო „საკვირაო სახარებათა განმარტება“, თბილისი, 2001 წ.
მთარგმნელი: ვასილ ბურკაძე