წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსის ქადაგებათაგან

გამოკრებილნი სწავლანი

ცრუ მოძღვარნი – მოერიდეთ ცრუ წინასწარმეტყველთა, ანუ ცრუ მოძღვართა და მასწავლებელთა, რომელნიც არა ჭეშმარიტებას, არამედ სიცრუეს და ღმრთისაგან გამოცხადებული სჯულის საწინააღმდეგოს ასწავლიან. ისინი შეგაგონებენ, რომ თქვენი წარმატება, სიკეთე და ბედნიერება სურთ, ტკბილად გელაპარაკებიან, მაგრამ შინაგანად მგელმტაცებელნი არიან და უნდათ, რომ ის მოგტაცონ, რაც უძვირფასესია კაცისათვის: მოგტაცონ და წაგართვან ღმერთი და სჯული, ან, უმჯობესია ვთქვათ, შენი სული ღმერთსა და სჯულს განაშორონ და ეშმაკსა და ჯოჯოხეთს ჩააბარონ. თუ დავუკვირდებით, მათივე ნაყოფთაგან (უმეტეს სიტყვათაგან) იცნობთ, თუ ვინ არიან ისინი. ერთ-ერთი მათთვის დამახასიათებელი ნიშანი ისაა, რომ თითქმის ყველა ცრუ წინასწარმეტყველი გამოსულია სასწავლბელთაგან, რომელნიც სიზარმაცისა თუ ცუდი ყოფაქცევის გამო ვერ დაასრულეს. მაშასადამე, ყველა ისინი ნახევრად ანუ ზედაპირულად სწავლულნი არიან (რომელიც სრულიად უსწავლელზე უარესია), თვითონ კი თავიანთ თავს მეცნიერებად, ბრძენებად და წინასწარმეტყველებად ჰრაცხვენ. მათი ამპარტავნება და თავხედობა მათივე უმეცრებას ეთანასწორება. გარდა ამისა, უმეტესი მათგანი სრულიად ცუდი ყოფა-ქცევისაა და არც ერთ ცოდვას არ ერიდება.

ცუდადმეტყველება – ცუდად მეტყველებაა ყოველი უქმი, უსარგებლო, უშვერი სიტყვა, რომელიც კაცის პირისაგან გამოდის. ღმერთმა ენა იმიტომ მოგვცა, რომ ვაკურთხოთ, ვადიდოთ და მასზე ვილოცოთ, დავლოცოთ და დავარიგოთ მოყვასი ჩვენი. ნაცვლად ამისა, ჩევნ ენას ხშირად ცოდვისათვის ვიხმართ, ვამბობთ სიცრუეს, ცილს ვწამებთ ერთმანეთს ვაგინებთ და უშვერ სიტყვებს წარმოვთქვამთ. ენა თავის თავად არ სცოდავს. იგი იმას ამბობს, რაც ადამიანს გულში აქვს. მაშასადამე, ვინც ყოველთვის გონივრულად და დინჯად ლაპარაკობს, მას გულიც და ხასიათიც კარგი აქვს და პირიქით. ჩვენ უნდა გვახსოვდეს, რომ იესო ქრისტეს მეორედ მოსვლის ჟამს ყოველი კაცი მის წინაშე პასუხს აგებს არა მხოლოდ საქმეებისათვის, არამედ სიტყვებისთვისაც.

ცხოვრება – ნუ ვიფიქრებთ, რომ ეს ცხოვრება სალხინოდ და თავის შესაქცევად მოგვეცა, არამედ ვიცოდეთ, რომ ამქვეყნად ჩვენი ცხოვრება შრომა, მოთმინება, ხშირად ჭირი და მრავალი განსაცდელია. როგორც იესო ქრისტემ გაატარა თავისი ცხოვრება დიდ შრომასა და აურაცხელ მოღვაწეობაში, ასევე ჩვენც უნდა ვეცადოთ, რომ ჩვენი ცხოვრება შრომით, მოღვაწეობითა და მოთმინებით გავატაროთ.

ძველი აღთქმის სჯული – ყოველი კაცი ცხონდება იესო ქრისტეს სარწმუნოებით და არა იმ ძველი სჯულით, რომელიც ღმერთმა ებრაელებს წინასწარმეტყველთა პირითა და ხელით მისცა. იგი იყო დროებითი, ებრაელთა მოსამზადებელი ქრისტე იესოს მოსვლისათვის. ძველი აღთქმის სჯულის დასასრულია ქრისტე იესო, მოვლინებული მაცხოვარებად ყოვლისა მორწმუნისა.

ძლევა – იხ. სარწმუნოება.

წანდილი – იხ. თეოდორეს კვირიაკე.

წინააღმდეგობა საღმრთო სჯულისა – რადგან მომრავლდნენ ადამიანები, რომლებიც ღმრთისგან ბოძებული სჯულის უმთავრეს მუხლებს თითქმის უარყოფენ, საჭიროა და აუცილებელი, რომ წმიდა ეკლესიამ ხმა აღიმაღლოს და ქრისტეს სჯულის სწავლება ქრისტეს მოყვარეთა სანუგეშოდ აღიაროს, ხოლო წინააღმდეგნი და განდრეკილები საშინელ ანათემით შეაძრწუნოს. ურწმნოთა გამრავლება მოძღვრებას განგვიმტკიცებს, იმისაკენ მოგვიწოდებს, რომ საღმრთო სჯულს უფრო მეტი გულმოდგინებით ვასწავლიდეთ და განვამტკიცებდეთ. ყოველ ურწმუნოს მისი ურწმუნოებისა და განდრეკილების გასამართლებლად ასეთი საბუთი მოაქვს: ოღონდ საქმითა და ქცევით პატიოსანი კაცი ვიყო, თორემ რას ვიწამებ, ეს სულერთიაო. ე.ი. ის ამტკიცებს, რომ ზნეობრივად წმიდა ისიც შეიძლება იყოს, ვინც ურწმუნოა და საღმრთო სჯულს არ აღიარებს. მათ საწინააღმდეგოდ საჭიროა დამტკიცება იმისა, რომ ვისაც ცხოველი სარწმუნოება არა აქვს, იგი წმიდა ზნეობას, ანუ სათნოებას ვერასოდეს შეიძენს, რაც ღმრთის შემწეობით ადვილია. დაცემული ბუნების გამო ადამიანი ცოდვისაკენ უფრო მიდრეკილია, ვიდრე სათნოებისაკენ, ანუ მისთვის ცოდვა უფრო ადვილია და საამო, სათნოება კი – მძიმე და ძნელი. ერთადერთი, რაც ადამიანს აიძულებს, რომ მისი ბუნებისათვის საამოსა და ტკბილ ცოდვას მოერიდოს და სათნოება და სიწმიდე ეძებოს, რომელიც მისგან დიდ შრომასა და მოთმინებას მოითხოვს, სარწმუნოებაა. მაშინაც კი, როცა ცოდვას ცალკე სარწმუნოება ხან შიშით, ხან სწავლითა და ხან ნუგეშით გაძულებს, ცალკე სამოქალაქო კანონი გვექმუქრება სასჯელით, ცალკე თვით ჩვენი გონება და სინდისი გვამხილებს, ჩვენს ბუნებაში ცოდვა იმდენად ძლიერია, რომ მაინც გვიპყრობს, თუ სარწმუნოება აღარ გვექნება, რაღა აღგვიკრძალავს მის ჩადენას? საწინააღმდეგო აზრზე მდგომნი გვეტყვიან, რომ ცოდვა და სათნოება ერთმანეთისაგან გონებით უნდა განვარჩიოთ, მაგრამ გარჩევა სხვაა და აღსრულება სხვა. თუ მორწმუნე ვართ, გონება გვეტყვის, რომ სათნოების შესაძენად აქ ყოველივე მოვითმინოთ და საზღაურს იქ, მარადიულ ცხოვრებაში მივიღებთ, მაგრამ თუკი ურწმუნონი ვართ, მაშინ იგი მოგვიწოდებს, რომ ვიდრე ამ სოფელში ვართ, ყოველივე სიამოვნება მივიღოთ, რადგან სიკვდილის შემდეგ ყოველივე განქარდება. ცოდვასა და მადლს ვერც სინდისით განვარჩევთ, რადგან სინდისს მხოლოდ სარწმუნოება აცხოველებს. ვისაც სარწმუნოება არა აქვს, მისი სინდისიც ბნელია და ყრუ. ე.ი. თუ საღმრთო სჯული არ გააღვიძებს კაცს, ის არასოდეს მოერიდება ცოდვას და არ იმეცადინებს სათნოებისათვის. მაშასადამე, საღმრთო სჯული ყოველი კაცისთვის აუცილებელი ყოფილა, მასთან ერთად იგი ადამიანურობასაც კარგავს და პირუტყვს ემსგავსება.

საშიში ერთი რამაა, შესაძლებელია მოწინააღმდეგე მხარე მოგვიბრუნდეს და გვითხრას, თუ წმიდა ზნეობის საფუძველი და განმაღვიძებელი სარწმუნოება და საღმრთო სჯულია, თქვენ თვითონ რატომ ჩადიხართ ცუდ საქმეებსო. ამისთვის საჭიროა ურწმუნოებს თვით ჩვენი ცხოვრებით ვაჩვენოთ, რა არის ცხოველი სარწმუნოება კაცისათვის. ღმერთი შეგვეწიოს, რათა ურწმუნო კაცნი ცხოვრებით გავამტყუოთ და შევარცხვინოთ. ის, ვისაც თავი მართლმადიდებლობით მოაქვს, მაგრამ ცუდად იქცევა, უფრო ვნებს სჯულს, ვიდრე განცხადებულად ურწმუნო. ცუდი საქციელი ურწმუნო კაცისაგან ნაკლებად საკვირველია და უფრო შესანდობელი. ამიტომაც უნდა ეცადოს მართლმადიდებელმა, რომ თავისი საქციელით დედა წმიდა ეკლესია მტრების წინაშე კი არ შეარცხვინოს, არამედ წმიდა ცხოვრებით მართლმადიდებლობის სიკეთე და დიდებულება ცხადყოს. ზოგიერთი ფიქრობს, რომ თუ იგი კარგად და პატიოსნად იქცევა, იმასთან თუ რას ფიქრობს იგი გულში ღმერთსა ან ხატზე, ეკლესიას ხელი არა აქვს. ჩვენ რომ სულის უკვდავება და მომავალი დაუსრულებელი ცხოვრება არ გვწამდეს, მაშინ მართლაც სულერთი იქნებოდა, რა აზრი გვექნებოდა ღმერთსა და ეკლესიის სწავლებაზე, მაგრამ რამდენადაც მომავალი ცხოვრების სასოება გვაქვს, მაშასადამე ჩვენი აზრიცა და სარწმუნოებაც სწორი და მართლმადიდებელი უნდა იყოს. ეკლესიას არ შეუძლია არ ამხილოს მის სწავლებათა წინააღმდეგნი, რადგან ისინი ჩვენს სჯულს საფუძვლიანად არღვევენ. საღმრთო სჯულში ცვლილებების შეტანას ეკლესია იმიტომაც ვერ მოითმენს, რომ ის არც ჩვენი მოგონილია და არც გუშინ, ან გუშინწინ გამოცხადებული, არამედ, იგი დასაბამითგან თვით ღმერთმა გამოგვიცხადა და მასზე ჩვენი საუკუნი ნეტარებაა დამოკიდებული.

მეორე მიზეზი, რომლის გამოც ეკლესია თავის სწავლებას უცვლელად იცავს და მის მოწინააღმდეგეებსა და დამრღვევებს მკაცრად ამხელს, ისაა, რომ ღმრთის წინაშე ყოველ კაცს ეს სწავლება აკავშირებს და აერთებს. ერთობა და სიყვარული კაცთა შორის კი ღმრთის თვალთა წინაშე უძვირფასეს თვისებას წარმოადგენს. სადაც ერთობა და სიყვარული არაა, იქ არც მადლია ღმრთისა და არც ეკლესია. ეკლესია ხომ იმ ერთმორწმუნე ადამიანთა კრებულია, რომელთაც საღმრთო საგანთა ზედა ერთი აზრი აქვთ. პავლე მოციქული ეფესელებს სწერს: ისწრაფდით დამარხვად ერთობასა მას სულისასა საკრველითა მით მშვიდობისათა. სარწმუნოების ერთობა იმდენად ძვირფასი თვისებაა, რომ იესო ქრისტემ უკანასკნელ ლოცვაში მამისაგან მისი მორწმუნეების ერთობა მხურვალედ გამოითხოვა. როცა მეოთხე საუკუნეში უღმრთო არიოზმა ეკლესიაში შფოთი ატეხა, ალექსანდრიის ეპისკოპოსს ალესანდრეს უფალი გამოეცხადა, თავისი ორად გაპობილი კვართი, ანუ პერანგი აჩვენა და უთხრა: აჰა, რა მიყო არიოზმა. ეს გაპობილი კვართი არიოზის სწავლების შედეგად ორად გაყოფილ ეკლესიას მოასწავებდა. აი, რატომ ცდილობს ეკლესია მოციქულთაგან გადმოცემული სწავლების შეუცვლელად დაცვას.

წმინდანი – წმინდანები კეთილმსახური, ღმრთისმიყვარე და ღმრთივგანათლებული ადამიანები იყვნენ, რომელნიც სიტყვითა და საქმით, შრომითა და მოღვაწეობით ქრისტიანობის გავრცელებასა და განმტკიცებას, ქვეყანაზე ცათა სასუფევლის დამკვიდრებას ემსახურებოდნენ. ამიტომაც ჩარიცხა ისინი ეკლესიამ წმინდანთა დასში. სახარებაში ამგვარი ადამიანების ცხოვრება და ღვაწლი მოკლედაა გამოხატული მაცხოვრის სიტყვებში: ყოველმან, რომელმან აღიაროს ჩემდამი წინაშე კაცთა, მეცა აღვიარო იგი წინაშე მამისა ჩემისა ზეცათაისა. წმინდანები მთელი სიცოცხლის განმავლობაში ყოველი კაცის წინაშე ქრისტეს სჯულს ქადაგებდნენ, როგორც სიტყვით, ასევე საქმით. ზოგიერი მათგანი სოფლიდან სოფელში, ქალაქიდან ქალაქში დადიოდა და ხალხს ჭეშმარიტი სარწმუნოებით ანათლებდა, ხოლო სხვანი თუმცა სიტყვით არ ქადაგებდნენ, მაგრამ მთელი მათი ცხოვრება და საქმიანობა, რამდენადაც სახარების აღსრულებას წარმოადგენდა, ქადაგება იყო. ისინი ამქვეყნად ქრისტეს ცოცხალი ხატნი, ამ სოფლის მნათობნი და მარილნი იყვნენ. წმიდნანები ნათლად გვაჩვენებენ, რა ძალა აქვს ქრისტეს სახარებას, როგორ ცვლის და განაბრწყინვებს იგი ადამიანის ბუნებას. მათ სიწმინდისა და სათნოების ყველა სახის მაგლითი მოგვცეს. უკეთუ სახარების მცნებებს ვემორჩილებით და ღმრთის შიშითა და სასოებით ვცხოვრობთ, ჩვენც ვაღიარებთ ქრისტეს წინაშე ყოველთა კაცთა, ხოლო თუ პირიქით ვიქცევით, მაშინ უფალს საქმით უარვყოფთ, რომელიც სიტყვით უარყოფაზე უარესია. რომელმან არა აღიღოს ჯვარი თვისი და არ შემომიდგეს მე, არა არს ჩემდა ღირს, - აი, მეორე მცნება, რომელიც წმინდანებმა აღასრულეს. მთელი მათი ცხოვრება დაუსრულებელი შრომა და მოღვაწეობა, ანუ ქრისტეს ჯვრის ტვრითვა იყო. უსახლკარონი, დევნილები, შიშველნი და მშიერნი ყოველგვარ ამასოფლიურ ნუგეშს მოკლებულნი სიკვდილის შიშითაც არ თმობდნენ სოფლის განათლებისათვის ზრუნვას. თუ რას მიიღებდნენ ისინი სანაცვლოდ თავდადებული და ერთგული სამსახურისა, გამოხატულია მაცხოვრის სიტყვებში, რომელიც მან პეტრე მოციქულს უთხრა: რაჟამს დაჯდეს ძე კაცისა საყდარსა დიდებისა თვისისათა, დასხდეთ თქუენცა ათორმეტთა საყდართა განსჯად ათორმეტთა ტომთა ისრაელისათა. ღმერთს შეეძლო კეთილმსახურების საზღაური წმინდანებისათვის ამქვეყნადვე მიეგო, მაგრამ ნაცვლად ამსოფლიური დიდებისა და ნუგეშისა, ზეცაში უმჯობესი მისაგებელი გაუმზადა, რომლითაც ახლა ისინი ტკბებიან. ამიტომ, როცა კეთილ ცხოვრებას შევუდგებით, ღმრთისაგან მაშინვე ჯილდოსა და სარგებელს არ უნდა ველოდოთ და სულმოკლეობა არ უნდა გამოვმაჟღავნოთ.

წყევლა – ღმერთის სახელით კაცის შეჩვენება, ანუ წყევლა ქრისტიანული ზნეობის საწინააღმდეგო და ყოვლთა უსაშინელესი ცოდვაა. ზოგიერთი წყევლასა და შეჩვენებას ისეა მიჩვეული, რომ თითქმის ყოველ წამს, მცირე რაიმეზე გული თუ მოუვიდა, მაშინვე საშინელ სიტყვებს იმეორებს: დასწყევლოს ღმერთმა; დალახვროს წმინდა გიორგიმ და სხვ. მისთ. ეს სამწუხარო ჩვეულება მრავალი ახალნდელი ქრისტიანის გულში იმისათვის არის დანერგილი, რომ ისინი დაუფიქრებლად ლაპარაკობენ და ცხოვრობენ, თავიანთ ცხოვრებასა და ხასიათს არ განსჯიან და არ განიხილავენ, თვისთა ენათა და ცუდი ზნისათვის აღვირსხმა არ შეუძლიათ. ზოგიერთი კაცი ისეთი სუსტი და საცოდავია, რომ მისი ჭკუა კი არ მართავს ენას, არამედ მის ჭკუას ენა წარიტაცებს და ჯურღმულში აგდებს. კაცი, რომელიც თავის მოყვარეზე იტყვის „დასწყევლოს ღმერთმაო“, ამით იგი თვით ღმერთს სთხოვს, რომ ის კაცი გააუბედუროს, დასაჯოს და მოკლას. მაშასადამე, რა უგნური უნდა იყოს ის კაცი, რომელიც თავის მოყვასს წყევლის! მას ჰგონია, რომ ღმერთი ბოროტ საქმეში შეწევა და მის ბოროტ თხოვნას აღასრულებს, ერთი სიტყვით, მისი ამხანაგი შეიქნება და მისი ცოდვის მოზიარე! მოიშალეთ ყოველგვარი ამაოდ ხსენება ღმრთის სახელისა, უმეტასად კი – წყევა და შეჩვენება. ღმერთი გვიბრძანებს ჩვენ: აკურთხევდით მაწყევართა თქუენთა, კეთილს უყოფდით მადევართა თქუენთა, შეიყვარეთ მოძულენი თქუენნი. მაშასადამე, კიდეც რომ ემართლებოდე ვინმეს, კიდეც რომ გავნოს ვინმემ, მაინც იგი არ უნდ დაწყევლო.

წყურვილი მადლისა – დიდი დღესასწაულის დასასრულს იესო ქრისტემ მსმენელებს მოუწოდა: უკუეთუ ვისმე სწყუროდეს, მოვედინ ჩემდა. ეს იმას ნიშნავს, რომ მაცხოვარმა მისი სწავლებისა და მოძღვრების მოსასმენად მოგვიწოდა და სულიწმიდის მადლიც აღგვითქვა. ამასთან, მან მხოლოდ იმათ მოუწოდა, რომელთაც სწყურია, ანუ საღმრთო სწავლისა და სულიწმიდის მადლის მიღება სურთ. მართლაც, არსებობენ ადამიანები, რომელნიც სწუხან, როცა საღმრთო სწავლა და მადლი მოაკლდებათ, რადგან თვით ბუნება იზიდავს ეკლესიისა და ღმრთისმსახურებისაკან, რაც იმას ნიშნავს, რომ მთელი, ანუ ცოდვისაგან წაუხდენელი ბუნება და გული აქვთ. მათ საპირისპიროდ ისეთი ადამიანებიც არსებობენ, რომელნიც სულიწმიდის მადლისა და საღმრთო სწავლების მიღებისათვის გულგრილნი რჩებიან; რაც მათთვის დიდ უბედურებას წარმოადგენს. როცა ვინმე ხორციელად ავად ხდება, მისთვის სასმელი და საჭმელი უგემური ხდება; თუ მან ბოლოს და ბოლოს გემო გაუგო მათ, მაშინ ვამბობთ, რომ იგი მორჩება. იგივე ითქმის კაცის სულიერ მდგომარეობაზეც. ჭეშმარიტი საზრდელი ჩვენი სულისა საღმრთო სწავლა და სულიწმიდის მადლია – ვისაც არა აქვს სურვილი მათი მიღებისა, ანუ საღმრთო წერილს კითხულობს, ეკლესიაში წირვა-ლოცვაზე დგას, მაგრამ გულგრილი რჩება, ცხადია, რომ იგი სულიერად ავადაა. ასეთი ადამიანები, ხორციელი ავადმყოფების მსგავსად, თუმცა მრავალფეროვან ამსოფლიურ სწავლებებს იღებენ, წყურვილს მაინც ვერ იკმაყოფილებენ, რადგან ეს მხოლოდ საღმრთო წყაროსგან მომდინაე სასმელს შეუძლია. მაცხოვრის მსმენელთაგანაც ზოგმა, მაგალითად, მოციქულებმა, ისმინეს მისი, ზოგნიც, მაგალითად, მწიგნობარნი და ფარისეველნი, შურითა და ამპარტავნებით აღვსილნი გულგრილნი დარჩნენ და ამიტომ ცოდვასა შინა მოკვდნენ. უმთავრესი მიზეზი, რომელიც ჩვენს სულში საღმრთო სწავლებისა და სულიწმიდის მადლის მიღების სურვილს სპობს, ცოდვაა. ამიტომაც უნდა გავთავისუფლდეთ ბოროტი ზრახვებისაგან და გული სულიწმიდის მადლის მისაღებად მოვამზადოთ. უკეთუ ეკლესიაში მართლაც საღმრთო მადლის წყურვილს მიყავხარ, მაშასადამე მიგიღია კიდეც იგი, ხოლო თუ მიგიღია, ნაყოფიც უნდა გქონდეს; ნაყოფი სულისა წმიდისა კი, როგორც პავლე მოციქული გვასწავლის, სიყვარული, სიხარული, მშვიდობა, სულგრძელება, სიტკბოება, სახიერება, მყუდროება, მარხვა და მოთმინებაა. თუ ეს სათნოებანი, ან ერთი რომელიმე მაინც გვაქვს, მხოლოდ მაშინ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ტაძარში საღმრთო მადლის მიღების წყურვილით დავდივართ.

ჭორი და დაბეზღება – ერთ-ერთი ცუდი და მავნებელი ჩვეულება, ანუ ცოდვა, რომელიც ძალიან გავრცელებულია ჩვენში, ეს არის ჭორის და ენის მიტან-მოტანა, დაბეზღება, რომელსაც ადამიანი თავისი ბოროტი ენით აღასრულებს. ეს ცოდვა ერთნაირადაა გავრცელებული, როგორც მდაბიოთა, ისე მაღალ წრეში, განსაკუთრებით კი ქალთა შორის. ზოგიერთი ქალი მთელ დღეს იმაში ატარებს, რომ ჭორი გაავრცელოს და ენა მიიტან-მოიტანოს; ასე რომ, ეს საქმე მისთვის დღიურ საზრდოდ ქცეულა. ვინ მოთვლის რამდენი ვნებისა და მწუხარების მიზეზი გამხდარა ეს საძაგელი ჩვეულება, რამდენი მეზობელი, მოყვარე და ნეთესავი გადაუმტერებია ერთმანეთისთვის. ერთი ძირითადი მიზეზი იმ სუძულვილის, შურისა და განხეთქილებისა, რომელსაც, სამწუხაროდ, ხშირად ვხედავთ მეზობელთა, მოყვასთა და ნათესავთა შორის, სწორედ დაბეზღება და ენის მიტან-მოტანაა. ზოგიერთს ეს ჩვეულება ცოდვადაც კი არ მიაჩნია, მაგრამ ვნახოთ, რას გვასწავლის საღმრთო წერილი, კერძოდ კი, მოციქული იაკობის კათოლიკე ეპისტოლე. მოციქული გვეუბნება, რომ ღმრთის წინაშე სრული კაცი ისაა, ვინც არც სიტყვით სცდება. მას შეუძლია აღვირი მთელს სხეულს ამოსდოსო. ამას იმიტომ გვეუბნება, რომ ენით შეცოდება ადვილია და დიდ შრომას არ მოითხოვს და თუ იგი დაიმორჩილა კაცმა, სხვა ცოდვასაც ადვილად შეებრძოლება. იაკობ მოციქული ენას უწოდებს ცეცხლს, სიცრუის სამკაულს, მთელი სხეულის შემაგინებელს. მართლაც თუ ვინმეს ენას მიუტან და შენს მოყვასს ბოროტად დაასმენ, მის გულში შურისა და სიძულვილის ცეცხლს დაანთებ; თანაც ენის მინტანი მარტო იმას კი არ ამბობს, რაც გაიგონა, არამედ ხშირად თავისას უმატებს, ავრცელებს და ამკობს. ე.ი. მოციქული სამართლიანად უწოდებს ენას სიცრუის სამკაულს. ენა ბოროტისა სავსეა მომაკვდინებელი გესლით, რომელიც მსგავსად გველის გესლისა წამლავს და კლავს ადამიანს. აი, როგორ მკაცრად კიცხავს საღმრთო წერილი ბოროტი ენის მოქმედებას. კაცმა კარგად უნდა იფიქროს და მერე თქვას ყოველი სიტყვა.

ხასიათის სიმტკიცე – სახარებიდან ვკითხულობთ, რომ ჰეროდე მეფეს ეშინოდა იოანე ნათლისმცემლისა, რადგან იცოდა, რომ მართალი და წმიდა იყო, უსმენდა მას და დიდ პატივსაც მიაგებდა. მაშასადამე, მას მისი მოკვლა არ უნდოდა. მაშ, რატომ მოაკვეთინა თავი? იმიტომ, რომ სუსტი და მერყევი ხასიათი ჰქონდა და ბილწი და ბოროტი დედაკაცის, ჰეროდიას შესმენას დაემორჩილა. აი, რა დიდი უბედურებაა, როცა კაცს ხასიათის სიმტკიცე აკლია. რაც გინდა დიდი ჭკუა და განათლება და რა გინდ კეთილი გული არ უნდა ჰქონდეს მას, ასეთი კაცი ვერასოდეს ვერცერთ კეთილ საქმეს ვერ აღასრულებს, იგი უთუოდ ვინმე ბოროტის ხელში არმოჩნდება. უკეთუ გვსურს, რომ კაცი, ადამიანი ვიყოთ და საკუთარ თავსაც და ქვეყანასაც სარგებლობა მოვუტანოთ, ხასიათის სიმტკიცე უნდა გვქონდეს, ე.ი. ჩვენი სინდისითა და ჭკუით უნდა ვმოქმედებდეთ და არა სხვათა შეგონებით. ქრისტეს სჯულის აღსრულება ხასიათის დიდ სიმტკიცეს მოითხოვს, რამდენადაც ამქვეყნად ქრისტიანის ცხოვრება ერთი დაუსრულებელი ბრძოლაა. ამ ბრძოლაში გამარჯვებული ის გამოვა, ვისაც მტკიცე ხასიათი აქვს, სუსტი და მერყევი ხასიათის მქონენი კი, პირიქით, იძლევიან და მარცხდებიან.

ხორციელი სიწმინდე – სიწმინდე, ანუ სული სიწმიდისა ორგვარია: შინაგანი, ანუ სულიერი და გარეგანი, ანუ ხორციელი. ხორციელი სიწმიდე ის არის, როცა კაცს წმინდად ჩაცმა, წმინდად ჭამა-სმა და სახლში წმინდად (სუფთად) ცხოვრება უყვარს. გონივრული და სასარგებლო საქმეა, თუ ადამიანი ხორციელ სიწმინდეზე ზრუნავს. სისუფთავეს სიმდიდრე და სიღატაკე არ განსაზღვრავს. ღარიბსაც შეუძლია წმინდად და სუფთად ცხოვრება, ხოლო უწმინდურად ხშირად მდიდრებიც ცხოვრობენ. შეიძლება ვინმემ იფიქროს, რა დიდი სათნოებაა ქრისტიანისთვის სიწმინდე, მთავარია, ცოდვას მოერიდოს და კარგად იქცეოდესო. ასე ფიქრიც კი უსამართლოა. ხორციელი სიწმინდე, სისუფტავე ძლიერ საჭირო და სასარგებლოა ადამიანისათვის.

ჯარისკაცთა მიმართ – ახლანდელი თქვენი მდგომარეობა, თანამდებობა და მოვალეობა სულ სხვაა, ვიდრე მაშინ, როდესაც სახლებში იყავით. თქვენ ახლა მხედარნი, ჯარისკაცნი ხართ; მოწოდებული ხართ ხელმწიფისაგან იმისათვის, რომ ქვეყნისა და მამულის მშვიდობის დამცველნი და მფარველნი იყოთ, ვითარცა შინაგან, აგრეთვე უმეტესად გარეგან მტერთაგან. დიდია ეს საქმე და უსაჭიროესი ქვეყნისათვის! ვერც ერთი სახელმწიფო ვერ გაძლებს, თუ კარგი და ერთგული ჯარი, ანუ მხედრობა არა ჰყავს. მცხოვრებთ ქვეყნისა, რომელსაც კარგი მხედრობა არა ჰყავს, არათუ გარეგანი მტრები, არამედ შინაური მტრებიც სიცოცხლეს გაუჭირვებენ. მხედრის პირველი მოვალეობა თვისი უფროსისადმი სრულსა და ურყევ მორჩილებაში მდგომარეობს. უფროსმა წყალში ჩავარდნა, ცეცხლში შესვლა თუ კლდეზე ასვლაც რომ გიბრძანოს, დაუფიქრებლად უნდა აღასრულო. ჭეშმარიტი მხედარი თავის თავს არ დაზოგავს, თუ საჭიროებამ მოითხოვა, იგი ყოველთვის მზად არის მამულისა და ხელმწიფისათვის სისხლის დასათხევად და სიცოცხლის შესაწირად. მხედრობის მეორე მოვალეობა ერთობის აღსრულებას მოითხოვს. მწკრივში დაყენებულთ, ათასი კაციც რომ იყოთ, ყველას ერთსა და იმავე შეწყობილ მოძრაობას გასწავლიან, მსაგავსადვე თქვენი გულებიცა და აზრებიც შეთანხმებული უნდა იყოს. ჩვენ, თქვენს მემამულეთ, მეზობელთა და ნათესავთ იმედი გვაქვს, რომ თუ გარემოებამ მოითხოვა, ჩვენს მამულს არ შეარცხვენთ, მტერს მხნედ და მამაცურად დახვდებით და ჩვენი ძველი წინაპრების მხნეობასა და მამაცობას გაახსენებთ, რომელნიც მრავალი საუკუნის განმავლობაში მტერს დაუცხრომლად ებრძოდნენ დ მამულს იცავდნენ. ნუ გეშინის, თუ ვინმე თქვენთაგანი ველსა ზედა ბრძოლისასა დაეცა: იგი ნეტარი იქნება! მას ქებით მოიხსენიებს ყოველი კაცი! წმიდა ეკლესია მისთვის ყოველთვის ლოცულობს: მან თვისი სიცოცხლე მამულს შესწირა, ძმათა და ნათესავთათვის სისხლი დათხია, იგი მოწამეთა თანა შეირაცხება.

ჯვარი – ქრისტეს მოსვლამდე როგორც ურიები, ისე წარმართებიც ხედავდნენ და გრძნობდნენ, როგორი დაცემული და გახრწილი იყო ბუნება კაცისა და ფიქრობდნენ, რომ ადამიანის დაცემული ბუნება ღმერთმა უნდა აღადგინოს რაღაც საშუალებით. ურიანი ფიქრობდნენ, რომ ღმერთი ქვეყანას მხოლოდ მათი საშუალებით განაახლებს. ანუ ყოველ თესლსა და მოდგმას დაუმროჩილებს და მათ სჯულს განავრცელებს. წარმართი ფილოსოფოსები და ბრძენნი კი ფიქრობდნენ, რომ კაცთა ნათესავი მხოლოდ მათი ფილოსოფიითა და სიბრნით განათლდება და განახლდება. წარმოიდგინეთ მათი განცვიფრება, როცა გაიგეს, რომ მხოლოდ ჯვარი და მასზე გაკრული არსება არის კაცის განმაახლებელი და განმანათლებელი, ის ჯვარი, რომელიც უწინ შემაგინებელი და წარმწყმედელი იყო კაცისა. აი, როგორ განაცოფა ღმერთმან სიბრძნე კაცისა. საგანი, რომელიც საშინლად და საზარლად მიაჩნდათ, ნუგეშად და სიქადულად ექცათ, საგანი, რომელსაც შიშით არც უყურებდნენ, ამიერიდან სამკაულად და დიდებად იქცა ყოვლისა სოფლისა. ურიები სასწაულს ითხოვდნენ, წარმართები მეცნიერებას ეძებდნენ, მოციქულიები კი მათ ჯვარცმულ ქრისტეს უქადაგებდნენ – ურიათა სამე საცთურ და წარმართთა სისულელე. მაგრამ ღმრთის სიბრძნითა და ძალით ურიანი მოიქცნენ, ხოლო წარმართებმა აღიარეს, ორივენი ქადაგებას დაემორჩილნენ; პირველებმა თვისნი სასწაული უარყვეს, ხოლო მეორეებმა თავიანთი მეცნიერება. ჯვარცმული ქრისტე გახდა მათთვის სასწაულიცა და სიბრძნეც. გავიხსენოთ, რომ მაჰმადიანები თავიანთ სჯულს ცეცხლითა და მახვილით ავრცელებდნენ, მაგრამ რაც მათ ბოლომდე ვერ შეძლეს, იგი ადვილად აღასრულა თორმეტმა მოციქულმა, ქრისტეს ჯვრით აღჭურვილმა: მათ მთელი ქვეყანა სიტყვითა და ქადაგებით დაიპყრეს. აჰა, ვითარ უძლური იგი ღმრთისა უძლიერეს კაცთა არს. აი, რა ძალა და მნისვნელობა აქვს ქრისტეს ჯვარს ჩვენთვის, ქრისტიაებისათვის. ოდეს შეხედავ ჯვარს ან ემთხვევი, ან გამოისახავ, მაშინვე გოლგოთას მთა და ჯვარზე გაკრული მაცხოვარი წარმოიდგინე და გაიაზრე, რომ ეს შენი განათლებისა, გამოხსნისა და ცხონებისათვის მოხდა. ამიტომ ეცადე, რომ შენც გერგოს ეს მადლი და გეშინოდეს, რომ ცუდი ცხოვრებით ჯვარცმა ქრისტესი არა გააუქმო. აღიღენ ჯვარი თვისი. ძველად ჯვარი ის იარაღი იყო, რომლითაც სჯულის დამრღვევ ადამიანებს სჯიდნენ, საღმრთო წერილის ენაზე კი ჯვრის აღება და მისი ზიდვა იმ შრომას, იწროებას, ჭირსა და განსაცდელს ნიშნავს, რომელიც ადამიანმა ქრისტეს სჯულის აღსრულებისათვის უნდა დაითმინოს. ღმერთმა ყოველ კაცს თავისი ჯვარი მისცა: ერთს სიღარიბე, მეორეს სნეულება, მესამეს შეურაცხყოფა, სხვას ცილისწამება ბოროტი ადამიანებისაგან, ზოგსაც კიდევ ახლობელთა სიკვდილი, უსამართლობა მსაჯულთაგან და ა. შ. მაგრამ თუ კაცმა თავისი თავი ჭეშმარიტად უარყო და ქრისტეს შეუდგა, თვით დიდი პატივი და საზოგადოებაში მაღალი მდგომარეობაც კი ჯვრად გადაექცევა. როგორ? ისე, რომ პატივსა და მაღალ მდგომარეობას არა თავის განსაცხრომელად და სანუგეშოდ, არამედ ღმრთისმსახურებისათვის მოიხმარს, ანუ სიმართლეს შეიყვარებს და ყოველ საქმეში ჭეშმარიტების მაძიებელი იქნება. მაგრამ რამდენედაც ამ სოფელს სიმართლე არ უყვარს, მის დასაცავად მრავალი მწუხარებისა და განსაცდელის დათმენა მოუწევს. ერთი სიტყვით, ქრისტეს მოყვარე ვერცერთი კაცი ცხოვრებას ჯვრის აღებისა და ზიდვის გარეშე ვერ გაატარებს. სულიწმიდისაგან განათლებულ წმ. მოციქულ პავლეს თითქოსდა ჯვრის ზიდვა აღარ უნდა დასჭირვებოდა, მაგრამ ჩვენდა გასაკვირად მოგვითხრობს, რომ რომელიღაც საშინელი სენით შეწუხებულმა სამჯერ მხურვალედ ითხოვა ღმრთისგან განკურნება, პასუხად კი მიიღო, რომ მადლი, რომელიც მას მიეცა, მისთვის საკმარისი იყო და რომ ძალი უფლისა უძლურებასა შინა აღსრულდება. თუ ღმერთმა ჯვარი პავლესთვისაც საჭიროდ ჩათვალა, ჩვენ ვინ ვართ, რომ მწუხარების გარეშე შევუდგეთ ქრისტეს და მისი მოწაფენი გავხდეთ. ის, რომ ქრისტეს მიმდევრობა მხოლოდ მწუხარებითა და მოთმინებით შეიძლება, არა ღმერთმა, არამედ ჩვენს თავს ჩვენ თვითონვე განვუჩინეთ. ჩვენმა ცოდვამ და ბოროტებამ გვიყო ის, რომ ამსოფლიური ცხოვრების გატარება ნუგეშითა და ნეტარებით აღარ შეგვიძლია და სამოთხის ნეტარება მხოლოდლ ჯვრის ზიდვით უნდა მოვიპოვოთ. ჯვრის ზიდვის სარგებლობას პავლე მოციქული ასე განგვიმარტავს: ჯვარითა უფლისა იესო ქრისტესითა სოფელი ჩემდამი ჯვარცმულ არს და მე სოფლისა. სოფელი საღმრთო წერილში ყოველ ცოდვასა და ვნებას ნიშნავს. მაშასადამე, ცოდვა და ვნება კაცის გულში ჯვრის ზიდვით მოისპობა. ამქვეყნად შრომა და მოთმინება იმათაც სჭირდებათ, რომელნიც ღმერთს ივიწყებენ და ამაო საზრუნავებით არიან გართულნი. ჭირსა და განსაცდელს ისინიც ითმენენ. ამიტომ, განა უმჯობესი არ იქნება, ჭირი და განსაცდელი ღმრთის გულისათვის დავითმინოთ, ვიდრე ამ უმადური და წარმავალი სოფლისათვის? თავის ჯვარს მხრებზე ეს სოფელიც გადებს, რომელმაც შეიძლება ერთი წამით სიამოვნებაც კი მოგანიჭოს, მაგრამ საბოლოოდ აუცილებლად შეგაწუხებს, მაშინ, როცა ქრისტეს ჯვრის ზიდვა საბოლოოდ დიდ ნეტარებასა და მარადიულ ცხვორებას მოგიპოვებს; ჯვარი ქრისტესი ის შუაგულია, რომელზეც ჩვენი წმიდა სარწმუნოების ყველა სწავლება დაჭეშმარიტება იკრიბება და ერთდება. ჩვენი დაცემა და აღდგომა, ცოდვა და მადლი, მართლმსაჯულება და მოწყალება – ეს ყოველივე ჯვარზე იკითხება. ჯვარი ის სასწავლებელია, სადაც მასწავლებელი უსიტყვოდ გვასწავლის იმ ძელის მიერ, რომელზედაც თვითონაა დამოკიდებული(ნეტარი ავგუსტინე), მაგრამ ამასთანავე იგივე ჯვარი ჩვენი სამსჯავროცაა; თითოეულმა მოთმინებით უნდა აიღოს თვისი ჯვარი, ე.ი. ყოველივე, რაც კი სიცოცხლეში შეემთხვევა – შრომა, ჭირი, უბდურება – მოთმინებით უნდა იტვირთოს და ქრისტეს გზასა და კვალს ისე შეუდგეს.

ჯვარცმა ქრისტესი – რაც ჯვარზე გაკრულმა მაცხოვარმა დაითმინა, ის მხოლოდ ნაწილია მისი ღვაწლისა, შეიძლება ითქვას, რომ ქრისტე არა მხოლოდ მოკვდა ჯვარზე, არამედ მთელი ამქვეყნიური ცხოვრება მასზე გაატარა. რა თქმა უნდა, ამაში ამსოფლიური ჭირი და განსაცდელი არ იგულისხმება, თუმცა, მას არც ესენი აკლდა. იგი უპირველესად ცოდვაში ჩავარდნილი კაცობრიობის მდგომარეობით იტანჯებოდა. თუ ჩვენ, ცოდვილებს, გვემძიმება ყურება კაცის ბუნების წახდენისა და დაცემისა, წარმოვიდგინოთ, როგორ შეწუხდებოდა უწმინდესი არსება, რომლისთვისაც თვით მცირე ცოდვაც კი საძაგელია, როცა კაცის ბუნების უკიდურესად წახდენასა და გაფუჭებას ხედავდა: უმიზეზოდ როდი უთხრა მან გეთსამანიის ბაღში მოწაფეებს: მწუხარე არს სული ჩემი ვიდრე სიკვდილამდე. რა თქმა უნდა, ამ სიტყვებში შიში ხორციელი ტანჯვის წინაშე არ იგულისხმება. მაცხოვარმა წინასწარ უწყოდა, რომ მოახლოებული იყო დღე, როცა ცხადად გამოჩნდებოდა, სანამდე მიიყვანა ცოდვამ კაცის ბუნება: უბედურმა იუდამ ფულზე გაყიდა მოძღვარი და მეგობარი თვისი, ფარისევლებმა და მოხუცებულებმა სჯულის ერთგულების ნიღბით ქრისტეს დასასჯელად უბნელეს საშუალებებს მიმართეს, ურიების უმადურმა ერმა, რომელსაც მაცხოვარმა ურიცხვი სიკეთე უყო და რომელიც იერუსალიმში შესულს ოსანას გალობით შეხვდა, მისი ჯვარზე გაკვრა ერთხმად მოითხოვა. პილატემ სიკვდილის განაჩენი გამოიტანა, მაგრამ იქვე აღიარა, რომ ვერცერთ მის დანაშაულს ვერ ხედავდა. აი, ეს იყო ის, რაც ქრისტესთვის უფრო მძიმე და მტანჯველი იყო, ვიდრე ჯვარი, რომელიც მხრებით აზიდვინეს, ვიდრე ლურსმნები, რომლითაც ჯვარზე მიამსჭვალეს, ვიდრე ცემა, შეურაცხყოფა და ეკლის გვირგვინი, რომელიც თავზე დაადგეს. ყოველივე ამას დაემატა სისასტიკე მხედრებისა, რომელთაც ჯვარზე უდანაშაულო კაცის ტანჯვა თავშესაქცევ სანახაობად მიაჩნდათ და უმაგალითო ბოროტება ფარისევლებისა და მოხუცებულებისა, რომელნიც ჯვარზე გაკრულ მაცხოვარს დასცინოდნენ. ყოველივე ამან სალმობათა უმწარესი სასმელი შეასვა მას. მიუხედავად ამისა, კაცთ მოდგმის სიყვარული ერთი წამითაც არ შერყევია, იგი მამას მათ შენდობას ევედრებოდა: მამაო, მიუტევე მათ, არა უწყიან, რასა იქმან! იმ ტანჯვათა სანაცვლოდ, რომელიც ქრისტემ ჩვენთვის დაითმინა, ჩვენგან იგი მხოლოდ იმას მოითხოვს, რომ მისი სწავლებითა და მაგლითით ჩვენი განათლებისა და ბედნიერებისათავის ვისარგებლოთ. ჩვენ გვძულს იუდას ღალატი, მაგრამ განა ჩვენ კი არ ვღალატობთ მაცხოვარს, როცა ცოდვას ჩავდივართ და მის სწავლებას ვივიწყებთ? საღმრთო წერილში ვკითხულობთ, რომ ქრისტიანი, რომელიც ცოდვას არ ერიდება, მაცხოვარს ჯვარზე მეორედ აცვამს. მართლაც, როგორ შეუძლია მას გულგრილად უყუროს ჩვენს ცოდვებს, რომელთა მოსასპობადაც ესოდენი ტანჯვა დაითმინა? ურიებს, რომელთაც უფალი იესო ქრისტე აწამეს, ერთი შესანდობელი მიზეზი მაინც ჰქონდათ, მათ დაჯერებით არ იცოდნენ, ვინ იყო იგი. ჩვენ კი ვიცით და გვჯერა, მაშასადამე, არც შესანდობელი მიზეზი გვაქვს, როცა ჩვენი ცოდვებითა და ურჩობით ტანჯვას ვაყენებთ.