წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსის ქადაგებათაგან

გამოკრებილნი სწავლანი

მოწყალება - ჩვენი სჯულიც, რომელიც სიყვარულსა და მოწყალებაზეა დაფუძნებული, რომ არ გვასწავლიდეს, რომ მოწყალება პირველი ქრისტიანული სათნოებაა, თვით ჩვენი ბუნება და გული შეგვაგონებს, რა კეთილი და წმინდა გრძნობაა შებრალება საწყალი და უბედური კაცისა. ვის არ გამოუცდია ის ტკბილი, აღუწერელი შინაგანი კმაყოფილება, რომელსაც ჩვენი გული იმ შემთხვევაში გრძნობს, თუ ღმრთის შეწევნით, მოყვასი მწუხარებიდან დავიხსენით და გავახარეთ, რადგან მოწყალება საერთოდ ადამიანური ბუნებისთვისაა დამახასიათებელი, ამიტომ ვხედავთ, რომ სხვა სჯულნიც, მათ შორის, მაჰმადიანობა და კერპთაყვანისმცემლობა, რომელნიც ღმრთისგან კი არაა მიღებული, არამედ ადამიანებმა მოიგონეს, თავიანთ აღმსარებლებს მოწყალებას შეაგონებენ. მაგრამ ქრისტიანს სხვა სახისა და სხვა ხარისხის მოწყალება მოეთხოვება. სახარება გვასწავლის: იყვენით თქვენ მოწყალენი, ვითარცამამა თქუენი ზეციერი მოწყალე არს. ღმერთი თვითონ არის მოწყალება და სიყვარული, ამიტომ თუ გსურს, რომ ჭეშმარიტი ღმრთიური მოწყალება გქონდეს, შენი ბუნება უნდა გაასწორო, გულიდან სიძულვილი, მრისხანება, შური განიშორო და ისეთი სიყვარული შეიძინო, რომ თავად შენი ბუნება გაიძულებდეს ადამიანის შეწყალებასა და შებრალებას. სახელდობრ, თუ მშიერს ნახავ, პურის ჭამა შენც არ უნდა გეამოს მანამ, სანამ მას არ გააძღებ, თუ შიშველს, უნდა შეგრცხვეს, რომ შენ კარგად გაცვია, მაშინ , როცა ძმა შენი ტიტველია. ზეციერი მამის მოწყალება უსასყიდლო და უანგაროა. ამიტომ შენც უნდა ეცადო, რომ არც შენი მოწყალება იყოს ანგარიშიანი. ანუ იმიტომ კი არ უნდა იყო მოწყალე, რომ შეგაქონ და ან იმიტომ, რომ სამაგიერო მოგაგონ, არამედ სიყვარულითა და შეგნებით. ჩვენი ზეციერი მამა უმაღლესი სიბრძნე და გონებაა. ამიტომ მისი მოწყალებაც სხვადასხვა სახისაა იმისდა მიხდვით, ვისთვის რომელია უმჯობესი. ხშირად თვით სასჯელი, მწუხარება და უბედურებაც ღმრთის მოწყალების ნიშანია, რადგან მან იცის, რომ ზოგისათვის ესენი უფრო სასარგებლო იქნება. ამიტომ შენც უნდა ეცადო, რომ მოწყალება ბრძნულად და გონივრულად აღასრულო. იგი ორივე მხარისთვის სასარგებლო უნდა იყოს, შენთვისაც და მისთვისაც, ვისაც აძლევ. შენთვის იმიტომ, რომ თუ გულით აკეთებ, სათნოებას მიეჩვევი, ხოლო სხვისთვის მაშინ, თუ გამოიკვლევ და იმ სახის მოწყალებას მისცემ, რომელიც სჭირდება. ზოგი მოწყალეა და მოწყალების გაცემის საშუალებაც აქვს, მაგრამ მოცალეობა და გამოცდილება არა აქვს და მისი მოწყალება უსარგებლოდ იკარგება. ზოგჯერ კი, პირიქით, ზიანისა და ვნების მომტანიცაა. მოწყალება სხვადასხვაგვარად გაჭირვებულ და ნაკლულევან მოყვასთა შემწეობას ნიშნავს და იგი ღმრთისათვის ყველა სათონებაზე უფრო სასიამოვნოა. მოწყალება ნაყოფია, რომელიც ყველა სხვა სათნოებას – სარწმუნოებას, სასოებასა და სიყვარულს ცხადყოფს. მაცხოვარი მოითხოვს, რომ მოწყალება შენი ხელით აღასრულო, და თან უნდა ეცადო, რომ შენი მოქმედება საიდუმლოდ დარჩეს. გაჭირვებულისა და გლახაკის დახმარება თვით ქრისტეს მსახურებას ნიშნავს. მოწყალება ქრისტესთვის მიცემული სესხია. ქრისტიანული მოწყალება კეთილი კაცის გულის ბუნებითი გრძნობაა, რომელიც განღვიძებული და გაღონიერებულია სარწმუნოების მიერ. თუ კაცს გული არა აქვს გაფუჭებული და ზნეობა დაცემული, როდესაც შეწუხებულ და უბედურ კაცს დაინახავს, თვითონაც უნებლიეთ წუხდება, მისი სული მოყვასს თანაუგრძნობს და რამეთი მისი მდგომარეობის შემსუბუქებას ცდილობს. ქრისტიანმა ყველას მიმართ, განურჩევლად სჯულისა და ნათესაობისა, მოწყალება კუნდა ჰყოს. მხოლოდ ამის გარჩევა შეიძლება: ვინც უფრო გაჭირვებულია, პირველად მას შეეწიე. მოწყალება უანგაროდ, მხოლოდ კეთილი გულის გრძნობით, მოყვასის სიყვარულითა და უმეტესად სარწმუნოებით უნდა აღასრულო. მრავალი ქრისტიანი მოწყალებას უხვადაც გასცემს, მაგრამ ამასთანავე უყვარს, რომ ქვეყანამ შეიტყოს, მის მოქმედებაზე ბუკი დაუკრან და მისი მოღვაწეობის შესახებ გაზეთებში დაიბეჭდოს. ამით მისი მოწყალება ქრისტიანლ ხასიათსა და თვისებას კარგავს. როცა რაიმე მოწყალებას გაიღებ და კეთილ საქმეს გააკეთებ, ის აზრი ნუ გექნება, რომ ღმერთი გადამიხდის და მაგიერს მომაგებსო. მართალია, ღმერთი კეთილი საქმისათის ყველას თავისას მიაგებს, მაგრამ თუ მოწყალებას სამაგიეროს მიღების აზრით არასრულებ და არა ღმრთისა და მოყვასის სიყვარულით, მაშინ შენი მოქმედება უფრო ვაჭრობას დაემსგავსება და იგი კათოლიკეთა ან მაჰმადიანთა მოწყალების სახეს მიიღებს, რომელნიც კეთილ საქმეს ფულის სარგებლოს მსგავსად ანგარიშობენ.

მრისხანება – გული გიწყრებოდენ და ნუ სცოდავთ: მზე უნ დაჰვალნ განრისხებასა თქუენსა (ეფ, 4.26); როცა ეს სიტყვები გესმის: „გული გიწყრებოდეს“, არ იფიქრო, რომ მოციქული პავლე წყრომის და მრისხანების ნებას გაძლევს. მან იცის, რომ ჩვენი დაცემული ბუნების გამო შეუძლებელია კაცს ზოგჯერ მაინც გულისწყრომა არ მოუვიდეს, მაგრამ გვეუბნება, იმდენი მაინც ვეცადოთ, რომ გულისწყრომა ცოდვად არ გადავაქციოთ. მართლაც, არა თუ შეუძლებელია, რომ კაცს გულისწყრომა არასოდეს არ ჰქონდეს, არამედ ცუდი ნიშანიც კი იქნებოდა, რომ ყველაფრისადმი გულგრილი ყოფილიყო. როდესაც შენი მოყვასის მოქმედებაში რამე ცუდსა და საძაგელს ხედავ, როცა კაცი მძლავრი და უსინდისო საწყალსა და უბედურს ახრჩობს, როცა მზაკვარი და ცბიერი კაცი მარადის ქვეყანას ატყუებს და ფარისევლობს, შენს გარშემო სიცრუე, უსამართლობა და გარყვნილებაა, შენ კი ყოველივე ამას ხედავ და გული მაინც გრილი გაქვს, არ გიწყრება და არაფერზე ზრუნავ, მეშინის, რომ ვაი თუ შენში ყოველი კეთილი გრძნობა და სათნოების სიყვარული მკვდარი იყოს. ყოველი ასეთი შემთხვევის დროს გულისწყრომა კანონიერი და კეთილია, მაგრამ იგი სიყვარულით, სიბრალულით და იმ სურვილით უნდა იყოს შეზავებული, რომ რაც შენი მხრივ შეიძლება, ქვეყნად ყოველი ბოროტება და სიცრუე შეავიწროვო, ხოლო სიმართლე და პატიოსნება განაძლიერო. მაგრამ, როცა გულისწყრომა ამპარტავნებისაგან, ანგარებისაგან, ან სხვა მსგავს გრძნობათაგან მომდინარეობს, მაშინ მას კაცის ცოდვში ჩაგდება ადვილად შეუძლია; ასეთი გულისწყრომა მალე უნდა დააცხრო. ამისთვის იტყვის მოციქული: მზე ნუ დაჰვალნ განრისხებასა თქუენსა. მართლაც, ვინ არ იცის, რამდენ ცოდვაში შთააგდებს კაცს მრისხანება, მეტადრე უგუნური. როდესაც კაცი რისხდება, მაშინ მისი სულისა და გულის ყოველი კეთილი თვისება და გრძნობა ყუჩდება, და მის ნაცვლად ყოველი მხეცური თვისება და მიდრეკილება აღდგება და აღიძვრება; განრისხება ანუ გაჯავრება სამი სახისაა. მრისხანება სამართლიანი, კანონიერი და ღმრთისთვის სათნო მაშინ იქნება, როცა კაცი სამართლიანად, საფუძვლიანად და მძიმე მიზეზის გამო ჯავრობს. მაგალითად, როცა კაცი ღმრთის გმობას, სარწმუნოების დაცინვას ან სხვა მსგავს რამეს გაიგონებს; როცა კაცი ხედავს, რომ ვიღაც გარყვნილი თვითონაც უგზო-უკვლოდ ცხოვრობს და სხვებსაც აფუჭებს; როცა ვინმე ბოროტსა და უსამართლო კაცს ხედავს, რომელიც თავის მოყვასს ტანჯავს, ან ღმრთისა და ხელმწიფის ყოველგვარ სჯულს არღვევს. ასეთ შემთხვევათა და გარემოებათა დროს მრისხანება კაცისა არათუ დასაძრახისი, არამედ პატიოსანი და სათნო საქმეა, იმიტომ, რომ ასეთი მრისხანება წმიდა წყაროსაგან მომდინარეობს, იგი სიმართლის სიყვარულითა და საღმრთო შურითაა აღძღული. მეორე სახე მრისხანებისა, თუმცა ეგოდენ წმინდა და სათნო არ არის, როგორც პირველი, მაგრამ დასაძრახისი და გასამტყუნარი არც ისაა. კაცს ხშირად გული მოუვა, როცა მას ვინმე ჩაგრავს, თუ ვინმემ ცილი დასწამა, უსამართლოდ უჩივლა, ან წაართვა რამე. ამ დროს შეუძლებელია კაცი არ გაჯავრდეს და არ დაიჩივლოს, რომ ისიც კაცია, ადამიანი და ყველაფერს ვერ მოითმენს. მაგრამ ასეთ შემთხვევაშიც თავი უნდა შეიკავო, გეშინოდეს, რომ გრძნობამ არ წარგიტაცოს და ცოდვაში არ ჩაგაგდოს. თუ ისე განრისხდი, რომ შურისძიება დაიწყე სიტყვით ან საქმით, მაშინ შენც მას დაემსგავსები და ღმრთის მოწინააღმდეგე შეიქნები. ზოგჯერ მრისხანება სრულიად უსამართლოა. მას სხვადასხვა მიზეზი აქვს. მაგალითად, ზოგიერთი კაცი, თავისი უგუნურების გამო, ცუდ ამინდზე მრისხანებს, რა წყეული და შეჩვენებული დღეაო; ზოგი პირუტყვზე ცოფდება, შეიძლება ისე სცემოს, რომ თვალებიც გაუფუჭოს; ზოგჯერ კაცი რომელიმე საქმეს თვითონ გააფუჭებს და იმის ნაცვლად, რომ თავის თავზე გაბრაზდეს, თავის ხელქვეითს უჯავრდება; საულ მეფემაც ღმრთის ურჩობით შებღალა თავისი მეფობა, მაგრამ ბრალი დავითს დასდო და დევნა დაუწყო, ყოველ ღონეს ხმარობდა, რომ მოეკლა იგი. ცხადია, რომ ასეთი მრისხანება თავხედობისა და ამპარტავნებისაგან წარმოდგება.

მსახურება ღმრთისა – სამარიელმა დედაკაცმა მაცხოვარს ჰკითხა; სად იყო საჭირო თაყვანისცემა ღმრთისა – იმ მთაზე, რომელიც სამარიელებმა აირჩიეს ღმრთისთვის თაყვანისცემის მისაგებად, თუ იერუსალიმში. უფალმა უპასუხა: მოვალს ჟამი და აწვე არს, ოდეს არცა იერულასიმს, არცა მთასა ამას ზედა თაყუანის-სცემდნენ მამასა. როგორც საღმრთო წერილიდან ვიცით, ურიები ღმერთს თაყვანს მხოლოდ გარეგნული მსახურებისა და მსხვერპლის შეწირვით სცემდნენ; იესო ქრისტემ კი გვასწავლა, რომ ჭეშმარიტი ღმრთისმსახურება სულიერია და რომ ადამიანი ღმერთს სულითა და ჭეშმარიტებით უნდა ემსახურებოდეს. ღმერთი სულ არს. იგი ჩვენგან სულსა და გულს მოითხოვს. ამიტომ მისთვის ყველაზე სათნო მსხვერპლი გულის სიწმინდეა. ადამიანს რომ ღმრთის თაყვანისცემა გარეგნულად უფრო ეადვილება, ვიდრე სულიერად, ამის მრავალი მაგალითი არსებობს. მაგალითად, იგი ინახავს ხორციელ მარხვას, მაგრამ ამავე დროს მრავალ ცოდვას სჩადის: მახლობელს ატყუებს, ჩხუბობს და ა. შ. სინდისი კი ჩუმადაა, არც ამხელს, ე.ი. ვერც კი ხვდება, რომ ცოდვა ჩაიდინა. ჭეშმარიტად სამწუხაროა ის, რომ მას აღარ ახსოვს ხორცის ჭამაზე უფრო დიდი ცოდვას სიცრუე და ტყუილი რომ წარმოადგენს. სხვა მაგლაითებიც არსებობს. ხშირად გავიგონებთ: მე ამ სატის შესაწირავი ცხვარი, ანუ სხვა რაიმე მმართებსო. გაუგებარია, საიდან დაედო სათავე ამ ჩვეულებას, ვფიქრობ, მკითხავებისა და მარჩიელებისაგან, რომელნიც მრავალს აბრიყვებენ და სინდისს უბნელებენ. პირველ რიგში ეს ჩვეულება ცუდია იმიტომ, რომ ღმრთის მხოლოდ გარეგნულ, ხორციელ მსახურებას წარმოადგენს. ცხვრის ან სხვა რაიმეს შემწირავი ფიქრობს, რომ დიდი სამსახური გაუწია ღმერთს, ამით სინდისს იმშვიდებს და აღარ ზრუნავს იმაზე, რომ ღმერთს სულითა და ჭეშმარიტებით ემსახურებოდეს. ასევე, თუ კაცი ავად გახდა, ან სხვა რამ განსაცდელი შეემთხვა, მაშინვე იმას ამბობს: ეს ამა და ამ ხატმა მიყოო, მისი შესაწირავი მმართებსო. ამ დროს კი სინდისი და გონება დაბნელებული რომ არ ჰქონოდა, ის უნდა იფიქრა, რომ ღმერთმა განსაცდელი რომელიმე ცოდვისა და ურჯულოებისათვის გამოუგზავნა და იგი, როგორც სწავლა და სასჯელი, ისე უნდა მიიღოს. რად უნდა ღმერთს, ან ხატს ხორციელი ძღვენი? ღმერთი ადამიანისაგან სიმართლეს, წმიდა გულს, დამდაბლებულს და მონანულ სულს მოითხოვს, ის კი ამ სულიერი მსახურების გადახდას ხორციელი შესაწირავით ცდილობს, როცა სასუფეველს მხოლოდ იმ შემთხვევაში დავიმკვიდრებთ, თუ ღმრთის სულიერ მსახურებასა და თაყვანისცემას ვისწავლით.

მსგავსება ღმრთისა – ღმერთმა შექმნა რა კაცი, იგი ორი უმაღლესი ნიჭით შეამკო: პირველი არის ჭკუა, ანუ გონება, რომლითაც იგი ღმერთს, ბუნებას, თავის თავს შეიცნობს და თავის ცხოვრებასა და საქმეებს მართავს; მეორე ნიჭი კაცისა არის თავისუფლება, რომლითაც მას შეუძლია გარჩევა ბოროტისა და კეთილისა და შეყვარება ერთისა, ან მეორისა. ამ ორი ნიჭით კაცი ღმერთის მსგავსია.

მღვიძარება და მხნეობა – პავლე მოციქული გვასწავლის: მღვიძარე იყვენით, მტკიცედ სდეგით სარწმუნოებასა ზედა, მხნე იყვენით და განძლიერდით. (1 კორინ. 16, 13-14). მღვიძარე ის კაცია, რომელიც მოძრაობს, შრომობს და თავის სულიერსა და ხორციელ ძალებს შესაფერისად იყენებს. მაგრამ შეიძლება კაცი მღვიძარე არა მხოლოდ კეთილი, არამედ ცუდი საქმისათვისაც იყოს. პავლე მოციქული მღვიძარებას ჩვენგან კეთილ საქმესა შინა, უმეტესად კი ღმრთისმსახურებისა და სჯულის აღსრულებისათვის ითხოვს. არაფრისთვის ისე საჭირო და სასარგებლო არ არის მღვიძარება, როგორც სარწმუნოებისათვის, პირველ რიგში იმიტომ, რომ თავი დაიცვა სჯულისა და სარწმუნოების საწინააღმდეგო და მავნებელი აზრებისა და შეგონებებისაგან და მეორეც, რათა შეიძინო და მოიპოვო ყოველი, რაც შენს სულიერ ცხოვრებას – ე.ი. სარწმუნოებასა და სასოებას გააღვიძებს, გააცოცხლებს და განამტკიცებს. როდესაც პავლე მოციქული ამ სიტყვებს კორითელებს სწერდა, მაშინ ქრისტიანები წარმართებისაგან დიდ დევნულებასა და ტანჯვაში იყვნენ. მართალია, ახლა სარწმუნოებისათვის არ ვიდევნებით, მაგრამ მღვიძარება მაინც საჭიროა, რადგან სჯულის წინააღმდეგნი, რომელნიც ყოველ დროში იყვნენ, დღეს კიდევ უფრო მომრავლდნენ. მაშასადამე, თუ ქრისტიანი დაიძინებს და მღვიძარე არ იქნება, განსაცდელში ადვილად ჩავარდება და თავის სულიერ საუნჯეს – სარწმუნოებას მოაკლდება. მხნეობა მღვიძარებაზე უმჯობესი და უდიდესი თვისებაა. მხნეობა არის სიმტკიცე და ძალა სულისა, მხნე ის კაცია, რომელიც ყოველ საქმეს, მეტადრე სულიერს, რაც არ უნდა ძნელი იყოს, ხალისითა და სასოებით აკეთებს და ბოლომდეც მიიყვანს. მხნეობას კაცისას უფრო უკეთ წინააღმდეგობა და დაბრკოლება წარმოაჩენს. იქ, სადაც სუსტი და სულმოკლე ადამიანი დაღონდება და არ იცის, რა ქნას, მხნე კიდევ უფრო გაღონიერდება და ყოველი წინააღმდეგობა მას მხოლოდ ძალ-ღონეს შეჰმატებს, ასჯერ რომ დამარცხდეს და საქმე არ გამოუვიდეს, საქმეს თავს მაინც არ დაანებებს და ბოლოს უთუოდ გაიმარჯვებს. მხნეობა, ისევე როგორც მღვიძარება ისე არავის სჭირდება, როგორც ქრისტიანს. ქრისტეს მცნებათა აღსრულება ჩვენგან დაუძინებელ შრომასა და შეურყეველ მხნეობას მოითხოვს, რადგან ამ დროს ადამიანი არა მხოლოდ გარეგან შემთხვევებსა და განსაცდელებს, არამედ თავის თავსაც უნდა ებრძოდეს. რაზომი მხნეობაა საჭირო იმისათვის, რომ საკუთარი სურვილები დათრგუნო, რაც გეამება, ის მოიძულო და რაც არ გეამება, ის შეიყვარო, ხშირად შენი თავი ვითარცა მტრი, დევნო და შეავიწროვო. ამას ვერ იქმს ის, ვისაც არა აქვს დიდი და აღმატებული მხნეობა. ხშირად კაცი კეთილია, მაგრამ რადგან მხნეობა არა აქვს, მისი სიკეთე უნაყოფოა იმიტომ, რომ პირველივე დაბრკოლება დააღონებს და გააჩერებს. ადამიანმა უნდა მოისურვოს მხნეობის შეძენა და მას ღმერთი თავისი მადლის საიდუმლო მოქმედებით შეეწევა.

მშვიდობა – უსაჭიროესი ნიჭია ყოველი ქრისტიანისათვის. ღმრთისმსახურება, ცხონება და ზეცისადმი მისწრაფება მხოლოდ იქ შეიძლება, სადაც მშვიდობა სუფევს. ღმერთი ამ ზეგარდმო ნიჭს იმ ქვეყანასა და ერს ანიჭებს, რომელშიც კეთილი სარწმუნოება და ღმრთისმსახურება სუფევს, რომელშიც წმიდა მართლმადიდებელი ეკლესია მტკიცედაა დამყარებული და ერის ზნეობას აშენებს. ძველი აღთქმის საღმრთო მოთხრობა მრავალი მაგალითით ამტკიცებს, რომ ძველი აღთქმის მორწმუნე ისრაელი ხალხი ყოველთვის ღმრთის მფარველობის ქვეშ იყო, სანამ ღმრთის ერთგულებასა და სარწმუნოებას არ კარგავდა. როდესაც ისინი ღმრთისაგან განდრკებოდნენ და კერპთმსახურებას დაიწყებდნენ, ღმერთი ხელს აიღებდა ხოლმე მათზე და მტერიც აოხრებდა მათ ქვეყანას; ხოლო რაჟამს გულწრფელად შეინანებდნენ და ღმერთისაკენ მიიქცეოდნენ, მაშინ ღმერთი შეეწეოდა მათ, მტრები უკუიქცეოდნენ და ქვეყანა ისრაელისა ძლიერდებოდა. ბოლოს კი, როდესაც ებრაელებმა ჭეშმარიტი ღმერთი სრულიად უარყვეს და კერპთმსახურებას მიეცნენ, ღმერთმა მათზე ხელი საერთოდ აიღო, მათი ქვეყანა აოხრდა და მტრისაგან წარტყვევნილი ისრაელი ხალხი უცხო ქვეყნებში გაიფანტა. ახლაც უცხო თესლთა შორის ურიანი იმისათვის არიან გაფანტულნი, რომ ღმრთის მოხედვის დღე არ იცნეს, უარყვეს, გასცეს და ჯვარს აცვეს თავიანთი მესია, უფალი ჩვენი იესო ქრისტე, რომელსაც, უწინარეს ყოვლისა, განსაკუთრებით მათი განათლება, გაბედნიერება და ცხონება სურდა.

მშვიდობის-მყოფელი – ისაა, ვინც არა მარტო თვითონ ცხოვრობს მშვიდობით და მყუდროდ, არამედ წაჩხუბებულებსაც და ერთმანეთის მიმართ უკმაყოფილოთაც არიგებს. მაცხოვარი მათ დიდსა და გამოუთქმელ ჯილდოს აღუთქვამს – ისინი ძედ ღმრთისად იწოდებიან. ეს იმიტომ, რომ ღმერთს მშვიდობა და მყუდროება უყვარს, საღმრთო წერილში იგი თავისთავს ღმერთს მშვიდობისას და მამას მოწყალებისას უწოდებს. თვით ჩვენი უფალი იესო ქრისტე ქვეყნად იმიტომ მოვიდა, კაცობრივი ბუნება იმიტომ შეიძინა და ჯვარს იმიტომ ეცვა, რომ ადამის მოდგმა ღმერთთან შეერიგებინა. იესო ქრისტემ ღმეთსა და კაცს შორის მშვიდობა დაამყარა. აი, როგორი დიდი და პატიოსანი საქმე ყოფილა ღვაწლი ქვეყნად მშვიდობის დამყარებისათვის. ამ სათნოების შეძენას ყოველი ქრისტიანი უნდა ესწრაფოდეს. თუ მშვიდობის-მყოფელს ძე ღმრთისა ეწოდება, მაშინ შფოთის-მყოფელი ეშმაკის შემწე ყოფილა და ასეცაა, ეშმაკს უხარია, როცა ადამიანებს შორის ჩხუბს, შფოთს და შურს ხედავს.

მწვალებელი – ვინც შენ გაცთუნებს და ღმეთის სჯულის საწინააღმდეგო აზრებს შეგაგონებს, მას თითქმის ყოველთვის ის განზრახვაც აქვს, რომ მთავრობის წინააღმდეგობა და ხელმწიფის ღალატი გასწავლოს. იცის ბოროტმა და ეშმაკეულმა კაცმა, რომ, ვიდრემდის შენ საღმრთო სჯულში მტკიცე იქნები, იმ დრომდის ღმერთს არ უღალატებ და არც ხელმწიფის მოღალატე შეიქნები, იმისათვის, რომ თვით ჩვენი საღმრთო სჯული ხელმწიფის ერთგულებას და მორჩილებას გვასწავლის.

მწუხარება – ორნაირია: ერთი ღმრთისმიერი, მეორე სოფლიური. ღმრთისმიერი მწუხარებისას კაცი თავის უღირსებასა და ცოდვაზე სწუხს, რომ ღმერთს განეშორა, მისი მცნება დაარღვია, ნაცვლად კეთილი საქმისა ბოროტი ქმნა და ამით ზეციერი მამა გაამწარა. ასეთი სულიერი მწუხარება კეთილია და პატიოსანი. იგი კაცის გულში გაჩენს სინანულსა ცხოვრებისასა, როგორც იტყვის წმინდა მოციქული პავლე. ამით კაცის მოქცევა და ცხონება იწყება. სოფლიური მწუხარება ისაა, როდესაც კაცი რომელიმე სოფლიური ნუგეშის მოკლებაზე წუხს. ზოგიერთი რაიმე უბედურების დროს ტირის და დარდობს, მაგრამ ღმერთზე აღარ ფიქრობს და ავიწყდება, რომ მწუხარებაცა და სიხარულიც, ბედნიერებაც და უბედურებაც – ყველაფერი ღმრთისგანაა. ნაცვლად იმისა, რომ ღმერთს მადლობა შესწიროს და სასოება არ დაკარგოს, იგი მხოლოდ სოფლიური ნუგეშის მოკლებას ნაღვლობს. ნაცვლად იმისა, რომ დაფიქრდეს და გამოიკვლიოს, თუ რის გამო დაემართა ეს უბედურება, და ის ცოდვები მოინანიოს, რომელნიც მისი უბედურების მიზეზნი შეიქნენ, იგი თავის მდგომარეობას ხან ღმერთს აბრალებს, ხან ეშმაკს და ხან სხვა კაცს. ასეთი სოფლიური, ხორციელი მწუხარება სიკვდილს აჩენს და კაცს კლავს. მწუხარებას და მეტადრე ტირილს დიდი მნიშვნელობა აქვს. იგი კაცის თვისებასა და ხასიათს უნებურად გამოხატავს. სუსტი, სულმოკლე და უხასიათო კაცი ყოველ მცირე მიზეზზე დედაკაცივით ტირის. ხანდახან მწუხარება ცუდ გუნებასა და ხასიათს მოასწავებს. კაცი შეიძლება ხშირად წუხდეს და თითქმის ტიროდეს კიდეც იმის გამო, რომ შურიანია და რომელიმე თავისი მოყვასის წარმატება და წინსვლა სწყინს. შურიანი კაცის გული მაშინ იტანჯება და განიხერხება, როდესაც სხვის ბედნიერებას და წარმატებას ხედავს. მას მარტო თავისი თავი ახსოვს და ყოველივე სიკეთე თავისთვის უნდა. საუბედუროდ, ამისთანა სენი და ვნება სწავლულთა, სახელმწიფო მოხელეთა და აგრეთვე, სამწუხაროდ და სასირცხოდ, სასულიერო წოდების კაცთა შორისაცაა გავრცელებული. ხშირად კაცი ანგარებისა და სიხარბისგანაც არანაკლებ სწუხს და ტირის. მრავალი პირი ავადმყოფობის ან სხვა რაიმე მწუხარების დროს ბავშვურ სულმოკლეობას იჩენს. ზოგჯერ კი მწუხარება კაცის კეთილშობილურ გულსა და ხასიათს, მის სიყვარულსა და თავისი თავის უარყოფას გამოაჩენს; ამ დროს კაცი სხვის უბედურებას განიცდის და მისი გაჭირვების თანაზიარი ხდება. ერთგვარ მწუხარებასა და ტირილზეც უნდა მიგანიშნოთ, რომელიც მარტო ჩვენს ქვეყანაში თუ მოხდება. იმ ტირილზე ვამბობ, რომელსაც ჩვენში მიცვალებულებზე ასრულებენ. კაცის ცრემლი და მწუხარება ერთობ ძვირფასი რამეა, მაგრამ ბოროტად არ უნდა გამოიყენოს და ცოდვად არ უნდა გადააქციოს კაცმა. მიცვალებულზე ტირილი დასაძრახი მაშინ არ არის, როცა იგი ბუნებითი და პირუთვნელია. რასაკვირველია, როცა მიცვალებულზე მისი ახლო ნათესავები ტირიან, მათ ვინ გაამტყუნებს; კიდეც სჯობია, რომ იტირონ, რადგან ცრემლით თავიანთ მწუხარებას ინელებენ. მაგრამ რამდენად სასირცხო და გასაკიცხია, როდესაც კაცი მხოლოდ ჩვეულების აღსასრულებლად, ფარისევლობით და მოჩვენებით ტირის. ზოგჯერ მომტირალი ბევრ ღვინოს დალევს, რომ ცრემლი მოუვიდეს. ამგვარი ტირილისაგან დიდი ზნეობითი ვნება წარმოდგება და იგი ჩვენს ხასიათს ძლიერ აფუჭებს. დასასრულს კი გეტყვი, რომ ყველაზე უმჯობესი, ღმრთის სათნო და სასარგებლო შენი სულისათვის – ცოდვის გამო მწუხარება, სინანულის განცდა და ლოცვის დროს ღმრთის წინაშე გადმოდენილი ცრემლია.

ნაყოფი – იესო ქრისტემ გზაზე ერთი მწვანი, ფურცლოვანი და მშვენიერი ლეღვის ხე დაინახა. მივიდა მასთან, სურდა მისი ნაყოფი ეჭამა, მაგრამ ნახა, რომ ხე სრულიად უანყოფო იყო. ეწყნია უფალს და დაწყევლა იგი. მეორე დღეს, როცა იერუსალიმიდან ბრუნდებოდა, მოწაფეებმა ნახეს, რომ ხე გამხმარიყო, გაუკვირდათ და შეეშინდათ. ეს მოკლე მოთხრობა სახარებაში ჩვენს დასამოძღვრად დაიწერა. იგი გვასწავლის, რომ უკეთუ უფალმა უნაყოფობისათვის ხე დასაჯა, უმეტესად დასჯის კაცს, რომელსაც, ცხადია, მეტი მოითხოვება. რა ნაყოფი უნდა გამოიღოს კაცმა? ნაყოფი კაცისა არის ყველა კეთილი, მართალი და პატიოსანი საქმე, რომელსაც იგი ამ ქვეყანაში აღასრულებს. ქრისტიანისათვის ეს უპირველესად ქრისტეს მცნებათა აღსრულებაა. ისევე, როგორც ხეხილთა შორის არის განსხვავება, ზოგი მათგანი უფრო ძვირფასსა და ტკბილ ნაყოფს გამოიღებს, ზოგიც კიდევ უბრალოსა და დაბალს, ასევე ქრისტიანთა შორისაც, ზოგმა დიდი ნაყოფი უნდა გამოიღოს, ზოგმაც მცირე, მაგრამ უანყოფო კი არცერთი მათგანი არ უნდა დარჩეს. საღმრთო წერილი გვასწავლის, რომ ვისაც ღმერთმა მეტი მისცა, მეტსაც მოსთხოვს. იმის ფიქრი, რომ მე ვინა ვარ, რა ნაყოფი შემიძლია მივართვა ღმერთსო, მცდარია. თუ შენს საქმეს კარგად და გულმოდგინედ ასრულებ, თუ ოჯახს ინახავ, გადასახადსა და სამსახურს, ვისიც და რაც გმართებს, იხდი, არავის აწუხებ და რაც შეგიძლია, გაჭირვებულსაც ხელს მოუწყობ, ესეც კარგი ნაყოფი იქნება. ბოლის და ბოლოს, ერთი რამ , რომელიც ყველა სხვა საქმეზე დიდია, ყველას შეუძლია; ესაა სულისა და გულის დაცვა ცოდვისაგან, სულისა და გულის წაუხდენლად შენახვა და მირთმევა შემოქმედისათვის. სულგრძელად დათმენა ყოველგვარი გაჭირვებისა და იწროებისა, მხნეობისა და სასოების შენარჩუნება – ღმრთის წინაშე უკვე ისეთი ნაყოფია, რომელიც კაცს აცხოვნებს და სასუფეველს დაუმკვიდრებს.

ნება ღმრთისა – ნება ღმრთისა ჩვენს მიმართ ისაა, რომ ამქვეყნად მისი სჯული და მცნებანი კეთილად აღვასრულოთ და მომავალ საუკუნეში მისგან დაუსრულებელი ნეტარება მივიღოთ. ვინც წირვა-ლოცვას გულმოდგინედ ისმენს, ის შეიტყობს, რა არის ნება ღმრთისა, რა მცნება მოგვეცა, როგორ უნდა ვიცხოვროთ და სათნოვეყოთ ღმერთს.

ორთა უფალთა მონება – მაცხოვარი გვასწავლის: არავის ხელეწიფების ორთა უფალთა მონებად. ეს სიტყვები არც ჭეშმარიტად გულმოდგინე ქრისტიანებს ეხება, რომელნიც მხოლოდ იმისთვის იღვწიან, რომ სათნოეყონ ღმერთს და არც იმათ, რომელთაც ქრისტიანი მხოლოდ სახელადღა შერჩათ, თორემ ისე მხოლოდ ამ სოფლისათვის ზრუნავენ და მხოლოდ მამონას ემორჩილებიან. ეს სიტყვები ეხება მესამე ნაწილს ქრისტიანებისა, რომელიც რიცხოვრიბად პირველ ორზე უმრავლესია. ისინი ორთა უფალთა – ღმრთისა და მამონას შორის ირევიან და თუმცა ღმრთის მონობა სურთ, მაგრამ ამასთან, ვერც მამონას უღელი გადაუგდიათ. ასეთი ქრისტიანები გვანან იმ ებრაელებს, რომელნიც ურჯულო მეფე აქაზის შიშით ბაალის კერპს სცემდნენ თაყვანს, მაგრამ საიდუმლოდ ჭეშმარიტი ღმრთის სამსახურსაც აღასრულებდნენ. მაშინ ღმერთმა მათ დიდი წინასწარმეტყველი ილია მოუვლინა, რომელმაც მერყეობაში ჩავარდნილ ხალხს უთხრა: როდემდის უნდა კოჭლობდეთ ორივე ფეხით, თუ ჭეშმარიტი ღმერთი გწამთ, მას ემსახურეთო. ზემოხსენებულ მერყევ ქრისტიანებსაც იგივე უნდა ვუთხრათ. უფალი ჩვენგან იმას კი არ მოითხოვს, რომ ყოველგვარი ამსოფლიური ზრუნვა და ფიქრი დავუტეოთ, არამედ ის, რომ სოფელს, ანუ მამონას არ დავემონოთ და თაყვანისცემა და პატივი მხოლოდ ღმერთს მივაგოთ. მაგალითად, როცა ადამიანი კვირას წირვა-ლოცვაზე დასწრების ნაცვლად, რომელიმე სხვა ამსოფლიურ საქმეს აკეთებს, ან დილით ადრე ადგომა ეზარება, ეს მამონის მონობაა და არა ღმრთისა.. ღმრთის მონა და მსახური ისაა, ვინც სიმართლით, გულწრფელად ცხოვრობს და ვისაც სინდისი აქვს, ხოლო ვინც უსამართლო, ცუდი ხასიათისაა, მცონარე, შურიანი და მოძულე, იგი მამონას ემონება და არა ღმერთს.

ოჯახი – ყოველი კაცი პირველ ჩვეულებებსა და შეხედულებებს ოჯახში იღებს; ოჯახში ითვისებს იგი ცუდსა და კარგ ყოფაქცევას, აქ ყალიბდება მისი ბოროტი თუ კეთილი სახიათი. ამიტომ ღმრთისმოყვარე და წმიდა ოჯახში კარგი და კეთილი ადამიანი იზრდება და პირიქით. კეთილი შინაური ცხოვრება კეთილი ქრისტიანული ზნეობის საფუძველი იმიტომაც არის, რომ ქრისტიანი ქრისტეს მცნებას ვერსად ისე ვერ აღასრულებს, როგორც საკუთარ სახლში, ოჯახში. ქრისტეს პირველი მცნება სიყვარულია; სად შეიძლება უკეთესად სიყვარულის გამომჟღავნება, ვიდრე ოჯახში? აქ გამოჩნდება, როგორი გული გაქვს და ნამდვილად შეგიძლია თუ არა მოყვასის შეყვარება. თუ დედ-მამა, და-ძმა და ნათესავ-მახლობლები ვერ შეიყვარე, ყოველთა სხვათა მოყვასთა როგორღა შეიყვარებ? დიდი სათნოებაა მოთმინება, რომელსაც ადამიანი სწორედ ოჯახში უნდა მიეჩვიოს. აქ ყოველ დღესა და ყოველ წამს მოთმინებითა და სულგრძელად უნდა იქცეოდე. თუ ადამიანებმა ერთმანეთს ნაკლი და შეცდომები არ მოუთმინეს, ერთად ვერ გაძლებენ. დიდი და ფრიად საჭირო სათნოებაა ადამიანისათვის საკუთარი თავის უარყოფა, ე.ი. სხვისათვის თავის შეწირვა. ამ მცნების აღსრულების საუკეთესო შემთხვევაც ოჯახში გვაქვს. ასევე სიწმინდეს, სულგრძელობას, სიმშვიდესა და სხვა ქრისტიანულ სათნოებებს ვერსად ისე ვერ შეიძენს კაცი და ვერ განამტკიცებს, როგორც საკუთარ ოჯახში. და მესამეც: კაცის ხასიათი ისე კარგად არსად არ მჟღავნდება, როგორც შინ, მახლობელთა შორის. თუ გარეთ შეუძლია თავისი ნამდვილი ხასიათი დამალოს და გარშემო მყოფთ კარგ ადამიანად ეჩვენოს, ოჯახში ყოველ წამს და ყველა შემთხვევაში გამოჩნდება სინამდვილეში ვინაა იგი – კეთილი თუ ბოროტი. შინაური ცხოვრება სარკეა, რომელშიც ადამიანის ნამდვილი ხასიათი და ბუნება გამოიხატება. ქრისტიანებისათვის სახლი, ანუ ოჯახი მეორე ეკლესიაა: როგორც ეკლესიაში, ოჯახშიც სიწმინდითა და მორიდებით უნდა იქცეოდე.