პატივმოყვარეობა – პატივისა და მთავრობის მოყვარება კაცის ბუნებაში ღრმადაა ჩანერგილი. თითქმის ყოველი ხორციელი კაცი ცდილობს, რომ თავისი თავი განასხვავოს, ან აღამაღლოს მოყვასთა შორის, კაცთა ყურადღება მიიზიდოს, საზოგადოებაში გავლენა და მთავრობა მოიპოვოს. არა მხოლოდ ისეთნი პირნი, რომელნიც სულიერითა და ხორციელი ნიჭებით მართლაც შემკულნი არიან, არამედ, რაც უმეტესად საკვირველია, ხშირად თვით უნიჭონი და არაფრით შესანიშნავნი პირნი პატივის მოყვარეებად და მთავრობის მაძიებლებად გამოჩნდებიან. ახალი სჯულის მომცემმა, უფალმა იესო ქრისტემ, იცოდა რა კაცის ბუნების ასეთი თვისება, კი არ მოითხოვა მისი მოსპობა და განქარვება, არამედ მას სხვა მიმართულება მისცა, პატივისა და მთავრობის ძიების განსხვავებული სახე გვიჩვენა. მას კაცთათვის არ აუკრძალავს, რომ ძმათა შორის პირველიბოს სურვილი ჰქონდეთ, მაგრამ ამას არ ძალადობით, შეშინებითა და ბოროტი საქმით, არამედ სიყვარულით, საკუთარი თავის უარყოფითა და დამონებით უნდა ეძიებდნენ: რომელსა უნდეს დიდ ყოფა თქუენ შორის, იყოს თქუენდა მსახურ; და რომელსა უნდეს თქუენ შორის პირველ ყოფა, იყოს ყოველთა მონა (მრკ.10, 43-44). ღმრთის სასუფეველში ყოველთა უდიდესი და უპირველესი ის იქნება, რომელიც ამქვეყნად ყოველთა უმეტეს სამსახურსა და სარგებელს მოუტანს თავის მოყვასს, და არა ის, რომელსაც ყოველი კაცი ემონება და ემსახურება; დიდკაცობა და მთავრობა არა მოსვენება და განცხრომაა, არამედ ტვირთი, შრომა და მოღვაწეობაა. მთავარსა და დიდკაცს ქვეყანა კი არ უნდა ემსახურებოდეს, არამედ თვითონ უნდა ზრუნავდნენ და ემსახურებოდნენ ქვეყანას. გიყვარს პირველობა და პატივი? გსურს, რომ დიდი კაცი იყო ძმათა შორის? ვიცი, რომ გიყვარს და გეამება. მაშ, ემსახურე ქვეყანას, სოფელს რაიმე სასარგებლო მიეცი, წინამძღვარი იყავი ერისა ყოველ წმიდა საქმეში და ყოველივე ცუდი დაუშალე! თუ ასე მოიქცევი, ყოველი გონიერი კაცი პატივს გცემს და შეგიყვარებს, და ღმერთი, რასაკვირველია, შენი მწყალობელი და განმადიდებელი იქნება.
პატიოსნება – უფალი იესო ქრისტე ჩვენგან ისეთ პატიოსნებას მოითხოვს, რომ მეორე ადამიანი ჩვენი ნათქვამის სიმართლეში რომ დავარწმუნოთ, ამისთვის საკმარისი, ყოველლგვარი ფიცისა და მოწმის გარეშე, მხოლოდ ჩვენი ჰო და ჩვენი არა უნდა იყოს. მაგრამ ასე შეიძლება მხოლოდ იმ კაცს ენდონ, რომლის პატიოსნებაც უეჭველია და კარგადაა ცნობილი ყველასათვის. ზოგიერთი ყოველ სიტყვას ფიცს ურთავს და მოწმე მოყავს, მაგრამ მაინც არ უჯერებენ, რადგან პატიოსნება აკლია. რა არის პატიოსნება? პატიოსნება ისაა, როცა კაცი ყოველთვის სიმართლით და გულწრფელად ლაპარაკობს, ყოველ აღთქმასა და პირობას აუცილებლად ასრულებს, ეშინია და რცხვენია სიცრუის თქმისა, მრუდედ და მზაკვრულად მოქცევისა, რაც მტკიცედ არ იცის, იმაში ვინმეს დარწმუნებას არ შეეცდება და რისი აღსრულებაც არ შეუძლია, იმის პირობას არ მოგცემს. მოკლედ, პატიოსნება ისაა, როცა კაცის სიტყვა და საქმე ერთია. რამ უნდა განაღვიძოს და განამტკიცოს ადამიანის გულში პატიოსნება? იმის შეგნებამ, რომ მას აქვს პატივი მინიჭებული ღმრთისაგან, უნდა ახსოვდეს საკუთარი ღირსება, თავისი ბუნების სიმაღლე და დიდება. კაცის ბუნებას შეუფასებელი ღირსება აქვს, რადგან თვით შემოქმედმა ღმერთმა მისი ცხონებისა და განათლებისათვის თვით საკუთარი ძე არ დაზოგა და რადგან უფალმა იგი თავი ღმრთებრივ ბუნებასთან შეაერთა. კაცობრივი ბუნების ასეთ სიმაღლეს კი ისე არაფერი ამდაბლებს, როგორც სიცრუე და მზაკვრობა. მეორე, რაც ჩვენში პატიოსნებას განამტკიცებს, ის აზრია, რომ პატიოსნების გარეშე კაცი არც კარგი ქრისტიანი იქნება და არც კარგი მოქალაქე, ანუ საზოგადოების წევრი. ქრისტიანობა აღსრულებაა იმ პირობისა, რომელიც ჩვენ ნათლისღების დროს ღმერთს მივეცით, სახელდობრ, რომ წმინდა, მართალი და ღმრთისა და მოყვასის მოყვარული ვიქნებოდით. ვისაც პატიოსნება არა აქვს, ის ამ პირობას ვერ აღასრულებს. ცუდი და დაუდევარი ქრისტიანი სწორედ ისაა, ვისაც ეს პირობა არ ახსოვს. ამ სოფლეშიც ჩვენი ცხოვრება და მოქალაქეობა მთლიანად პატიოსნებაზეა დამოკიდებული. არ არსებობს ადამიანი, რომელიც ვინმესთან არ იყოს შეკრული რომელიმე პირობით, ჩვენი მოვალეობა კი სხვა არა არის რა, თუ არა ამ პირობის ასრულება – მამა-შვილობა, ძმობა, მოყვრობა, მეგობრობა, უფროს-უმცროსობა, მოძღვრობა, ვაჭრობა – ეს ყოველივე პირობის მიცემასა და აღთქმის აღსრულებაზეა დაფუძნებული. საზოგადოებაში, სადაც პატიოსნება სუფევს, ყოველი საქმე წარმატებულია, ხოლო სადაც იგი არ არის, იქ ადამიანის ცხოვრება გატანჯულია. პატიოსნება სამკაულია სამღვდელო პირისა. ჩვეულებრივ მას ასე უწოდებენ და სწერენ: პატიოსანო მამაო, და ეს იმიტომ რომ მისი უპირველესი თვისება პატიოსნება უნდა იყოს. თუ მოძღვარი პატიოსნებას მოკლებულია, ეს სამწყსოსათვის გამოუთქმელი უბედურებაა. მისი სიმრუდე და სიცრუე მრევლში საწამლავივით იმოქმედებს. პატიოსნება სჭირდება ყოველი პროფესიის ადამიანს, სახელმწიფო მოხელე იქნება იგი, შინამოსამსახურე თუ ვაჭარი. სამწუხაროდ, დღეს ბევრი ფიქრობს, რომ პატიოსნებით ვერაფერს მოიგებს და რომ ადამიანს პატიოსნება მრავალ ჭირსა და მწუხარებას შეამთხვევს. ასეთი შეხედულება მხოლოდ იქ სუფევს, სადაც უმეცრება და უზნეობაა. ასეც რომ იყოს და კაცს პატიოსნების დაკარგვით გამდიდრება შეეძლოს, ღირსება და პატივი ფულზე არ უნდა გაყიდოს. ამ დროს მან სახარების სწავლება უნდა გაიხსენოს: რაი სარგებელ არს კაცისა, უკუეთუ შეიძინოს სოფელი ესე ყოველი და სული თვისი იზღვიოს? ანუ რაი მისცეს კაცმან ნაცვლად სულისა თვისისა? (მარკ. 8,36-37). ჩვენ ქვეყნის მცხოვრებნი თითქოს ერთობ პატივმოყვარენი ვართ, მაგრამ, სამწუხაროდ, ხშირად არ გვახსოვს, კაცმა თავისი პატივი რითი უნდა დაიცვას. კერძოდ, უნდა ვიცოდეთ, რომ ყოველი სიცრუე, სიმრუდე, მზაკვრული და დაბალი ქცევა პატივს სრულად აგვყრის. თუ შენი თავის პატივისცემა გაქვს და გსურს პატივი სხვებმაც გცენ, პატიოსნება უნდა დაიცვა და განიმტკიცო. ადამიანისათვის ყველაზე ძვირფასი განძი პატივია, მის მოკლებას სიკვდილი უნდა ერჩივნოს. ამიტომ, თუ ადამიანობა გსურს, შენი პატივი შენი პატიოსნებით დაიცავი.
პეტრე და პავლე – მობაძავ ჩემდა იყვენით, ვითარცა მე ქრისტესა – გვეუბნება წმიდა მოციქული პავლე. მაგალითი და საქმე უფრო მოქმედებს ადამიანებზე, ვიდრე შეგონება და დარიგება. სიტყვა ისე ვერ მიიზიდავს ჩვენს სულსა და გონებას, როგორც წარმოდგენა წმინდა ადამიანების ცხოვრებისა. მათ აამოქმედეს ქრისტეს სჯული და მოგვცეს ცხოველი ხატი სათნოებისა. ამიტომაც დააწესა ეკლესიამ მოხსენება წმინდანთა და ხშირად გვახსენებს, რათა მათი ცხოვრება და საქმები მივისმინოთ. პეტრეს თვითონ ქრისტემ უწოდა კლდე, მართლაც, მას ჰქონდა სარწმუნოება მტკიცე და შეურყეველი, ვითარცა კლდე. პავლე იყო ზღვა სიყვარულისა, რაზეც კარგად მეტყველებენ მისი წერილები. სწორედ ამ ორ სათნოებაზეა დამყარებული ქრისტეს სჯული და ეკლესია. ჭეშმარიტ ქრისტიანს შეურყეველი სარწმუნოება და სრული სიყვარული უნდა ჰქონდეს. მათი ცხოვრება გაუთავებელ შრომას, ჭირსა და განსაცდელს წარმოადგენდა, ისინი იყვნენ ვითარცა კრავნი მგელთა შორის, მაგრამ ჭირსა და განსაცდელს არად მიიჩნევდნენ. პეტრე სარწმუნოებით ყოველ წამს მოაქცევდა და აცოცხლებდა ცოდვისაგან მკვდარ ადამიანებს, ხოლო პავლე თავის სიყვარულით მათ განანათლებდა და ნუგეშს სცემდა. ამქვეყნად დევნილნი და შევიწროევბულნი, ისინი ნუგეშს სარწმუნოებასა და სიყვარულში პოვებდნენ., რაც ჩვენთვის დიდ მაგალითს წარმოადგენს. თვით ამ სოფელშიც კი არავინ ყოფილა მათზე ბედნიერი, რადგან სულიწმიდა, რომელიც მათ გულებში სუფევდა, ისეთ ნეტარებას, სიხარულსა და ბედნიერებას განაცდევინებდა, რომლის მსგავსსაც ვერასოდეს იგრძნობს ცოდვილი კაცის გული. ამსოფლიური რომელი ნუგეში და სიხარული შედრება იმ სიხარულსა და მოსვენებას, რომელსაც ღმრთის მოშიში კაცი გრძნობს? ამასთან, ამქვეყნიური სიხარული და ნუგეში მოკლეა და მწარე დასასრულის მქონე, სულიწმინისაგან მონიჭებული კი – მარადიული სიცოცხლის შემძენი. წარმოვიდგინოთ, რა დიდი საქმე აღასრულეს მოციქულებმა პეტრემ და პავლემ. სულიწმიდით მეტყველმა დავით მეფემ წინასწარ თქვა მათთვის: ყოველსა ქუეყანასა ზედა განხდა ხმაი მათი, კიდეთა სოფლისათა სიტყუანი მათი. ვინ იყვნენ ისინი, ვინც მთელი ქვეყნის დამორჩილება შეძლეს? უბრალო, საწყალი ღარიბი ებრაელნი, რომელთაც ისეთი სახსოვარი დატოვეს, რომელიც ვიდრე სამყარო იარსებებს, არასოდეს განქარდება. იოანე ოქროპირი ამბობს, წარმოიდგინეთ ღარიბი კაცი, რომელიც ქალაქიდან გამოვიდა და გზას დაადგა. მას ერთ ხელში ჯოხი უჭირავს, მეორეში პარკი ორი-სამი წიგნით. რომ მივიდეთ და ვკითხოთ – ვინ არის და სად მიდის, გვიპასუხებს: მე მქვია პეტრე და რომის ასაღებად და დასამორჩილებლად მივიდვარო. როცა ამ პასუხს მოისმენ, იფიქრებ, რომ იგი სიზმარშია, ან თავის ჭკუაზე აღარ არის, რადგან როგორ შეუძლია ულაშქროსა და უიარარო კაცს მსოფლიოს მბრძანებელი ქალაქის აღება, მაგრამ მისი ლაშქარი და იარაღი იესო ქრისტეს სახელი და სახარებაა. მართლაც, გაივლის მცირე დრო და პეტრე და პავლე, უბრალო მეთევზენი, მრისხანე რომს სიტყვით დაიმორჩილებენ და ისიც მუხლმოდრეკილი თაყვანსცემს მათგან ქადაგებულ ჯვარცმულ იესოს. აი, რა ძალა აქვს ქრისტეს სახელსა და მის ზეიცისგან მოვლინებულ ჭეშმარიტ სჯულს. აქედან მიიღე დიდი და გამოუთქმელი ნუგეში, რომ შენ ჭეშამრიტი სჯულის აღმსარებელი ხარ. არცერთ საღმრთო მწერალს ისე არ აღუწერია და განუმარტავს ქრისტიანული სიყვარული, როგორც ეს პავლე მოციქულმა გააკეთა. ყოველი ხალხის ენა რომ ვიცოდეთ და თვით ანგელოზების ლაპარაკიც რომ გვესმოდესო, თუ სიყვარული არა გვაქვს, არარას გვარგებსო. წინასწარმეტყველნი რომ ვიყოთ და ყოველი საიდუმლო და მეცნიერება ვიცოდეთ, სარწმუნოებაც რომ ისეთი გვქონდეს, რომ მთას ვუბრძანოთ და იგი თავისი ადგილიდან გადადგესო, თუ სიყვარული არა გვაქვს, არა რაი ვართო და ბოლოს, ყოველი ჩვენი მონაგები რომ გლახაკებს დავურიგოთ და თვით სხეული დასაწველად მივცეთ, მაგრამ სიყვარული არ გვქონდესო, არა რაი სარგებელ არსო. უეჭველია, თვით პავლეს ჰქონდა ამგვარი სიყვარული, თორემ ამ სახით მას ვერ აღწერდა.
პირუტყვის შებრალება – სოლომონ ბრძენი თავის იგავთა წიგნში ამბობს, რომ კაცი მართალი და კეთილი ცხოველთა მიმართ მოწყალეა, ხოლო კაცი უკეთური და ბოროტი – უწყალო, თუ ვინმე ფიქრობს, რომ ადამიანის დამოკიდებულება საქონელთან უმნივნელო საკითხია, გაიხსენოს, რომ მას ისეთი დიდი ბრძენი და წარჩინებული მეფე შეეხო, როგორიც სოლომონი იყო. ჩვენს ქვეყანაში შინაურ პირუტყვს ცუდად ინახავენ, უწყალოდ ეპყრობიან და უზომო ჯაფას აყანებენ, შიმშილითა და მოუვლელობით დასუსტებულ საქონელს ხშირად სცემენ, თანაც თავსა და თვალებში. სოლომონის შეგონებიდან უნდა ვისწავლოთ, რომ პირუტყვის შეუბრალებლობა ცოდვაა. როდესაც ადამიანი პირუტყვს სცემს, აწვალებს და ტანჯავს, ცხადად გამოაჩენს, რომ ცუდი ხასიათი და ბოროტი გული აქვს; კეთილი და მოწყალე ადამიანი კი არა მხოლოდ მეორე ადამიანის, არამედ პირუტყვის მიმართაც კეთილი და მოწყალეა. ღმერთმა ჩვენ პირუტყვნი დაგვიმორჩილნა და მსახურად მოგვცა, როგორც ამას საღმრთო წერილშიც ვკითხულობთ: მთავრობდეთ თევზთა ზღვისათა და მფრინველთა ცისათა და ყოველთა პირუტყვთა, მაგრამ მათი ტანჯვისა და წამების უფლება არ მოუცია. ცდები, თუ ფიქრობ, რომ ღმერთს თავის ქმნილებათაგან მხოლოდ კაცი უყვარს. ღმერთი საერთოდაა მამა თავის ქმნილებებისა. მართალია, ადამიანი მისი ქმნილებების გვირგვინია და ყველაზე მეტად უყვარს, მაგრამ მისთვის მოსაწონი როდი იქნება, რომ უფროსმა და უმჯობესმა ქმნილებამ, ე.ი. ადამიანმა, უმცირესი ქმნილებანი ტანჯოს და აწვალოს. ვინც პირუტყვს გამუდმებით უჯავრდება, სცემს და ტანჯავს, თვითონ უჯუჭდება ხასიათი და ზნე, გულფიცხელობას, მოუთმენლობას, უსამართლობას ეჩვევა, ბოლოს ამ თვისებებს ადამიანებთან ურთიერთობაშიც ამჟღავნებს და ერთ აუტანელ და ცუდ პიროვნებად ყალიბდება. ცხოვრებისეული მაგალითებიც გვიდასტურებენ, რომ ვინც ყმაწვილობაშივე წაიხდინა ზნე იმით, რომ ფრინველებისა და შინაური ცხოველების ტანჯვა უყვარდა, კაცის მკვლელი და დიდი ცოდვილი გახდა. გარდა ამისა, როცა საქონელს კარგად უვლიან, ის დიდხანს ძლებს და შრომობს, მაშასადამე, მეტ სარგებლობასაც იძლევა და პირიქით.
პირჯვარი – ერთად შერთებული სამი თითი, რომლითაც პირჯვარს ვიწერთ, წმიდა სამებას ნიშნავს; ორი მოხრილი – იესო ქრისტეს ორ ბუნებას – ღმრთეებრივსა და კაცობრივს. თითებს პირველად შუბლზე ვიდებთ, რათა აზრი განიწმინდოს. შემდეგ გულზე – გულის გასაწმენდად, მერე მხრებზე, რათა ქრისტეს გულში გავძლიერდეთ. ჯვარს იმიტომ ვისახავთ, რომ ჯვარცმულმა ღმერთმა იესო ქრისტემ დაგვიცვას და დაგვიფაროს. შეიძლება კაცი პირჯვარს იშვიათად იწერდეს, მაგრამ სული და გული ჰქონდეს ლოცვით ანთებული. ისიც შეიძლება, პირჯვარს ყოველ წამს იწრდეს, მაგრამ გულში ლოცვის მადლი არ ჰქონდეს. ვინც პირჯვარს დაუდევრად, უგემურად და დაზარებით იწერს, იგი მთელ თავის ლოცვას წაახდენს. ზოგი ნახევარ პირჯვარს იწერს, ზოგი ერთობ მოკლეს. თითქოს გულზე სრული ჯვარის გამოხატვა რცხვენია; ზოგიერთი პირჯვრის წერის დროს აქეთ-იქით იყურება, ან ლაპარაკობს. – ვინ დაიჯერებს, რომ ესენი მხურვალედ მლოცველნი არიან? ზოგიერთნი კი შიშითა და კრძალვით შეამტკიცებენ სამ თითს, ხელს მაღლა აღმართავენ და ჯვარის სახეს შუბლზე, გულსა და მხრებზე მტკიცედ დაბეჭდავენ. შესაბამისად, მათი საიდუმლო ლოცვაც მტკიცე და მხურვალეა.
პური არსობისა – ის, რომ ჩვენ ღმრთისაგან არსობის პურს ვითხოვთ, სრულიადაც არ ნიშნავს იმას, რომ მას უშრომლად მივიღებთ. ღმერთმა იმისათვის ჩაგვაბარა მიწა-წყალი, რომ ვიმუშაოთ. მას ჩვენ მხოლოდ ის უნდა ვევედროთ, რომ ჩვენი შრომა კეთილად წარმართოს. ამასთან, კაცი ღმრთისაგან საარსებო პურს უნდა ითხოვდეს, ანუ იმას და იმდენს, რაც ცხოვრებისთვისაა საჭირო და არა სიმდიდრეს, პატივსა და დიდკაცობას.
ჟამი აღსასრულისა – როდესაც შენი აღსასრულის ჟამი მოიწევა, არ შეგეშინდეს, არამედ სასოებითა და მშვიდი გულით თამამად წარმოთქვი: აწ განუტევე მონა შენი, მეუფეო, მშვიდობით. თუგინდ მოკლე და მწუხარებით აღსავსე იყოს შენი ცხოვრება, არაფერი შესანიშნავი და მადლიანი საქმე არ აღგესრულებინოს ქვეყანაზე, მაგრამ ქრისტიანი კაცი მაინც იყავი, მონათლული, პირჯვარს იწერდი, ღმერთი არ დაგვიწყებია, სასოწარკვეთილებაში არ შესულხარ – შენც შეგიძლია დააგვირგვინო შენი ცხოვრება: შენი მოძღვარი დაიბარე, უკანასკნელი აღსარება უთხარი, მისგან სასოებით, ცრემლით და სინანულით მიიღე მაცხოვარება ღმრთისა, ანუ ზიარება ქრისტეს სისხლისა და ხორცისა, და შემდგომ ზემოთ მითითებული სვიმეონ მიმრქმელის სიტყვები წარმოთქვი. უკანასკნელი გლახაკთაგანიც რომ იყო, მაინც შეგიძლია შენი ცხოვრება პატიოსანი ქრისტიანული გარდაცვალებით დააგვირგვინო. კაცმა კიდეც რომ მთელი თავისი ცხოვრება უქმად გაატაროს, მრავალი ცოდვა აღასრულოს, ღმრთისმსახურება და დიდება არ ეფიქროს ქვეყანასა ზედა, თუ მოინდომა, ჭკუა იხმარა და ღმერთი შეწია, მასაც კი შეუძლია უკანასკნელ ჟამს შეინანოს, იტიროს, მოემზადოს, ეზიაროს და ძლევა შეიმოსოს ცოდვასა და ეშმაკსა ზედა, და მაინც თავის ცხოვრება კეთილად დაასრულოს. პატიოსანი და ქრისტიანული გარდაცვალება ქვეყნიური ცხოვრების გვირგვინია.
რჩეული – მრავალნი არიან ჩინებულ და მცირედნი რჩეულ, ასე დაასრულა მაცხოვარმა იგავი, რომელშიც მოთხრობილია როგორ გამართა ვინმე კაცმა დიდი პურობა და სტუმრებს მოუწოდა, მაგრამ მათ სხვადასხვა მიზეზით უარი შემოუთვალეს. მაშინ განრისხდა მასპინძელი და თავის მონებს ქალაქის ქუჩებიდან და მოედნებიდან გლახაკნი, უცხონი და სნეულნი მოაყვანინა (ლუკ.14,21). კაცი, რომელმაც დიდი წვეულება გამართა, უფალი ჩვენი იესო ქრისტეა, სერობა სწავლას, ანუ სჯულს ნიშნავს, რომელიც მან ჩვენ მოგვცა, ხოლო მიწვეული სტუმრები ჩვენ ვართ – ადამის მოდგმა. რითი უნდა აიხსნას ის გარემოება, რომ შემოქმედი მოუწოდებს თავის ქმნილებებს, მათ დაუსრულებელსა და გამოუთქმელ ნეტარებას ჰპირდება, მაგრამ მხოლოდ მცირედნი მიდიან მასთან, ანუ მრავალნი არიან ჩინებულ და მცირედნი რჩეულ? ამასთან საკვირველი და შესაძრწუნებელია ის, რომ რჩეულნი, ანუ ისინი, ვინც ცხონდებიან, არა ურწმუნო და ურჯული კაცთა შორის, არამედ თვით მორწმუნე ქრისტიანებს შორისაც, მცირედნი არიან. რჩეული ან ცხონებული კაცი მხოლოდ ორ შემთხვევაში შეიძლება იყოს: 1) თუ მან შობიდან სიკვდილამდე თავი უბიწოდ დაიცვა, ისე, რომ ცოდვას არასოდეს დამონებია, მაგრამ საღმრთო წერილი ასეთებად მხოლოდ ორს – იესო ქრისტესა და ყოვლად წმიდა ღმრთისმშობელს ახსენებს. მაცხოვარი ჩვენი უბიწო იყო და ცოდვა არ იცოდა, იმიტომ, რომ მასში კაცობრივი ბუნება ღმრთეებრივთან იყო შეერთებული, ხოლო ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობელი, თუმცა, ქვეშევრდომი იყო ცოდვისა, მაგრამ ღმრთის განგებით, რამდენადაც იგი ღმერთმა თავისი მხოლოდშობილი ძის დედად ამოირჩია, ყველი ცოდვისაგან დაცული იყო. ყველა სხვაზე, რომელიც ადამის მოდგმას ეკუთვნის, საღმრთო წერილი ამბობს: აჰა ესერა უსჯულოებათა შინა მიუდგა და ცოდვათა შინა მშვა მე დედამან ჩემმან. კაცი, რომელმაც თუმცა სცოდა, მაგრამ მონანიების შედეგად სრულიად განიწმინდა. რადგან ცოდვისათვის სრულიად თავის არიდება არავის შეუძლია, გარდა იმ ჩვილებისა, რომელთაც მიიღეს რა ნათლისღების მადლი, მანამდე გარდაიცვალნენ, ვიდრე ცოდვასა და მადლს შეიცნობდნენ; ამიტომ რჩეული, ანუ ცხონებული ის იქნება, ვინც თავს ცოდვებისაგან სინანულით განიწმენდს. ჭეშმარიტი მონანული კი ისაა, ვინც ღრმად შეიგნო თავისი ცოდვა, გულითა და სულით შეწუხდა და შეიძულა იგი. ჭეშმარიტ მონანულს ყოველთვის ახსოვს, რა დიდი და ძნელი საქმეა კეთილი ქრისტიანული ცხოვრება და რა სიფრთხილე და მღვიძარება ჰმართებს კაცს, რომელსაც სასუფეველში შესვლა უნდა. თუ მდიდარი და წარჩინებული ხარ, ყოველივე ეს ღმერთმა იმიტომ მოგცა, რომ კეთილად ისარგებლო შენი მდგომარეობით და არა მხოლოდ აქ მცირე ხნით იყო რჩეული, არამედ მარადიულად, სერობასა შინა ღმრთისასა. ხოლო თუ მდაბალი და ღარიბი ხარ, შენი ასეთი მდგომარეობა ღმრთისაგან მოწოდებად უნდა მიიღო, ჰმადლობდე უფალს და რჩეულთა შორის შენც მოხვდები. გაიხსენე, რომ როცა მდიდრებმა ღმრთისაგან მიწვევა უარყვეს, მან მონანი წარგზავნა და სახლში უცხონი, ღარიბნი და გლახაკნი შემოიყვანა. შენც ეცადე, რომ სიგლახაკითა და მოთმინებით გახდე რჩეული და შეხვიდე სახლსა უფლისასა. ნუ დაგამშვიდებთ ის, რომ მონათლულნი ხართ და ქრისტეს სჯულს აღიარებთ, კარგად დაუკვირდით თქვენს გულსა და ცხოვრებას, ხართ თუ არა რჩეულთა შორის, რადგან ქრისტეს სჯულის აღმსარებელნი – ყოველნი წოდებულ, ანუ ჩინებულ არიან, მაგრამ არა ყოველნი რჩეულ.
სათნოება – საკმარისი არ არის ქრისტიანი ცოდვებს არა იქმოდეს, ამავე დროს სათნოებაც უნდა ჰქონდეს; სულის საცხოვნებლად მარტო ის არ ეყოფა, თუ მტაცებელი არ არის, არამედ მოწყალებაც უნდა ჰქონდეს; მცირეა, თუ სიცრუე არა უყვარს, სიმართლისათვის თავდადებულიც უნდა იყოს; არა თუ მხოლოდ მემრუშე არ უნდა იყოს, არამედ გულშიც კი უწმინდური აზრი არ უნდა გაივლოს.
სამკაული – დავით წინასწამეტყველი 44-ე ფსალმუნში მეფის ასულის მშვენიერებას აღწერს და ამბობს: ყოველი დიდება ასულისა მეუფისა შინაგან, ფესუედითა ოქროვანითა შემკულ არს და შემოსილ პირად-პირადად. ე.ი. თუმცა მეფის ასული ოქროვანი და ფერად-ფერადი სამოსლითაა შემკული, მისი დიდება და ღირსება შინაგანია, ანუ მის გულსა და სულშია. წმინდა მამათა განმარტებით, დავით მეფე ამ ასულში ყოვლადწმიდა ღმრთისმშობელ მარიამს გულისხმობს. მართლაც, დიდება მისი შინაგან მისსა იყო, თუმცა ამავე დროს, სხვა ასულთაგან გარეგნულადაც გამოუთქმელი მშვენიერებით გამოირჩეოდა. ყველა ადამიანს, განსაკუთრებით კი ქალებს, დიდი სურვილი აქვთ, რომ გარეგნულად ღირსეულად და მოსაწონად გამოიყურებოდნენ, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ქრისტიანის მშვენიერება და სამკაული მისი შინაგანი ღირსება და სათნოებაა. წმ. მოციქული პავლე მისგან ეპისკოპოსად ხელდასხმულ ტიმოთეს ასწავლის, როგორ დაარიგოს ქალები, კერძოდ, ისინი თავის შემკობას არა ოქრო-მარგალიტითა და ძვირფასი სამოსლით უნდა ცდილობდნენ, არამედ წესიერებისა სამკაულითა მორცხვად და ღირსებით. საღმრთო წერილი ხშირად ასწავლის ქრისტიან ქალებს, რომ არ იყვნენ მაძიებელნი ამაო სამკაულების. გამოცდილებით ვიცით, თუ რა დიდი მიდრეკილება აქვთ ქალებს გარეგნული სამკაულებისადმი, იმდენად დიდი, რომ მათ უფრო დიდ პატივს სცემენ, ვიდრე შინაგან ღირსებებს. მაშასადამე, პატარა ცოდვა როდია, როცა ქრისტიანი ქალი თუნდაც სახეზე ფერ-უმარლის იცხებს, მეტადრე თუ გავიხსენებთ, რომ ყოველ ცოდვასა და ნაკლს ერთმანეთთან კავშირი აქვს: ერთი ნაკლი მეორეს იწვევს, ერთი ცოდვა სხვა ცოდვას და ა.შ. მორცხვად და ღირსებით შემკობას ასწავლის პავლე მოციქული ქალებს და არა ფერის ცხებას. დიდი სიკეთეა საზოგადოებისათვის, თუ მისი წევრი ქალები ქრისტს მადლით არიან შემოსილნი. უფრო მეტიც, განათლება და კეთილი ზნეობა საზოგადოებისა ვერ წარიმართება, თუ ქალები არ არიან განათლებულნი და ზნეობრივ საქმეთა შინა წინამძღოლნი. კეთილგონიერსა და ღმრთისმოყვარე ქალს შუძლია თავის გარშემო მყოფნი განანათლოს და მოაქციოს. ამის შესანიშნავი მაგალითია წმ. გრიგოლ ღმრთისმეტყველის დედა, რომელმაც თავისი მორჩილებით, სათნოებითა და ლოცვით წარმართი მეუღლე ქრისტიანად მოაქცია.
სანთელი – ანთებული სანთელი იმას გვასწავლის, რომ ჩვენი სულიცა და გულიც აღნთებული უნდა იყოს ღმრთის წინაშე ლოცვით, ერთგულებითა და სიყვარულით.
საპყრობილეში მყოფთა დარიგება – თუ ქვეყანაზე ვინმესთვის ეკლესია არის საჭირო და სასარგებლო, თქვენთვის ასჯერ უფრო მეტად, რაც არ უნდა ცოდვილი იყოს კაცი, მისთვის ეკლესიის კარი ყოველთვის ღიაა. წმიდა ეკლესია არის დედა ჩვენი, რომელმაც გვშვა ჩვენ ემბაზისაგან. დედას უბედურებაში ჩავარდნილი შვილი უფრო ებრალება. ქვეყანამ რომ უარგყოს და საკუთარმა დედამ აღარ მიგიღოს, წმიდა ეკლესია არ დაგივიწყებს და არ გაგაგდებს, არამედ ყოველთვის გელის, რომ მისდამი მიიქცე და მისგან სულიერი განახლება და განწმენდა მიიღო. ამისთვის ღმერთს, მთავრობასა და მთელ საზოგადოებას მადლობა უნდა შესწირო. ღმერთს იმისთვის, რომ თუმცა თქვენი ცუდი ყოფა-ქცევით მრავალგზის შეგიწუხებიათ იგი, ხშირად შეურაცხგიყვიათ მისი მადლი და სახელი, მაგრამ მაინც არ გაგაგდოთ და მაინც ელის, რომ მისკენ მიბრუნდეთ. მთავრობას და საზოგადოებას იმისთვის უნდა მადლობდეთ, რომ თუმცა თქვენ მათი შემაწუხებელი იყავით, მრავალ კაცს ჭირი და უბედურება მიაყენეთ, მაგრამ მათ მაინც ებრალებით. მართლაც, ფრიად საბრალონი და საცოდავნი ხართ არა მხოლოდ იმიტომ, რომ საპყრობილეში ხართ დატყვევებულნი, - ეს კიდევ დიდი არაფერი იქნებოდა, - არამედ იმიტომ, რომ ცოდვისაგან ხართ შეპყრობილნი, მისგან წარტაცებულნი და შეკრულნი. ამისთვის ებრალებით თქვენ ღმერთსა და კეთილგონიერ კაცს. ცოდვამ მოგაკლოთ თქვენ პირველი სიკეთე კაცისა – თავისუფლება. დამიჯერეთ, ძმანო ჩემნი, როდესაც გულიდან ცოდვას განაგდებთ, მაშინ ამ საპყრობილედანაც გამოხვალთ. დაფიქრდი, ჰკითხე შენს თავს: რისთვის დაგემართა ეს უბედურება? ნუ ეფერები შენს თავს, შენს ბრალს გულში ნუღარ დამალავ და ცოდვა მოინანიე. ევედრე ღმერთს, რომ სულიერი ტყვეობიდან გამოგიყვანოს და ამით ხორციელი ტყვეობისგანაც გათავისუფლდე. ვისაც ჭკუა მთლად არ დაუკარგავს, ვისაც ცოტაოდენი ადამიანობა და სინდისი კიდევ შერჩა, მას შეუძლია თვისი უბედურებით ისარგებლოს, თვისი უბედურება ბედნიერებად გადააქციოს და ამ საპყრობილედან განათლებული და გათავისუფლებული გამოვიდეს. იქნებ ვინმე თქვენ შორის აქ შეცთომით და უსამართლოდაც არის მოხვდრილი. ამასთან, კაცმაც ეს შემთხვევა მოთმინებით უნდა მიიღოს და ღმრთის სასოება არ დაკარგოს. ღმერთი ზოგიერთ კაცზე სასჯელს განგებ დაუშვებს, რომ იგი უმჯობესი შეიქნას და გამოიცადოს. ზოგჯერ სასჯელი და ტანჯვა არა ღმრთის რისხვასა და სიძულვილს, არამედ მის მოწყალებასა და სიყვარულს მოასწავებს. ვინც სასჯელს სულგრძელად და ჭკუით მოითმენს, იგი ღმრთის შვილად შეირაცხება; ვინ შემოგიყვანა აქ? ცოდვამ! მაშასადამე, უნდა მოიძულო ეს ცოდვა, ეს შენი დამღუპველი მტერი! თუკი აქ, ამ მცირე დროის განმავლობაში ასე იტანჯები, წარმოიდგინე, რომ თუ ცოდვა არ შეინანე, იგი უსაშინლეს საუკუნო საპყრობილეში, ჯოჯოხეთში შთაგაგდებს, საიდანაც ვერავინ ვერასოდეს ვერ გამოგიყვანს. თუ კარგად დაფიქრდები, თუ მთელი სულითა და გულით მოინდომებ, - ღმერთი მოგხედავს, მისი მადლი გულს დაგილბობს, ცრემლს მოგცემს, შენს სულს ცოდვათა საპყრობილიდან გამოიყვანს და ამ ხილული საპყრობილიდან თავისუფალი მხოლოდ მაშინ შეიქნები.