მესამე ნეტარება: ნეტარ იყვნენ მშვიდნი, რამეთუ მათ დაიმკვიდრონ ქვეყანა.
რატომ ხდებიან მშვიდნი ღირსნი ნეტარებისა მგლოვარეთა შემდგომ? იმიტომ, რომ სიმშვიდე არის ნაყოფი და შედეგი ჩვენი ცოდვების გამო გლოვისა და შემუსვრილებისა.
ამქვეყნად ყველაზე მეტად სულის სიმშვიდეს ვეძებთ, მაგრამ ვერ ვპოულობთ, რადგანაც სიმშვიდე არის ნაყოფი სიწმიდისა. „აღიღეთ უღელი ჩემი თქუენ ზედა, და ისწავეთ ჩემგან, რამეთუ მშჳდ ვარ და მდაბალ გულითა და ჰპოოთ განსუენებაჲ სულთა თქუენთაჲ“ (მთ. 11,29).
აი, ხომ ხედავთ, უფალი იმას კი არ გვთავაზობს, რომ მისგან ვისწავლოთ ლოცვა, შრომისმოყვარეობა, მოთმინება და სხვა სათნოებანი, არამედ, უპირველეს ყოვლისა, მოგვიწოდებს, რათა მისგან მისწავლოთ სიმშვიდე და სიმდაბლე გულისა. ახლა გავარკვიოთ, რა არის სიმშვიდე და რამდენი უარყოფითი თვისება უპირისპირდება ჩვენს სულში ამ სათნოებას.
„სიმშვიდე, სიფრთხილესთან შერწყმით, ისეთი განწყობილებაა სულისა, როდესაც არ ხდება გაღიზიანება არაფრით და არავისით“ (ღირსი მამა ფილარეტ მოსკოველი, „კატეხიზმო“).
სხვა განმარტებაც არსებობს სიმშვიდისა: „სიმშვიდე არის უცვლელი მდგომარეობა გონებისა, როდესაც ადამიანი პატივსა და დამცირებას თანაბარი უშფოთველობით ხვდება და წრფელად ლოცულობს კეთილისმყოფელთა და შეურაცხმყოფელთათვის“ (ღირსი მამა იოანე კიბისაღმწერელი).
პეტრე მოციქული ამბობს: „დაფარული იგი გულისა კაცი, უხრწნელითა მით მშვიდისა მის და მყუდროჲსა სულისა წესითა, რომელ-არს წინაშე ღმრთისა ფრიად პატიოსან“ (I პეტრე 3,4).
ჩვენ რისი თქმა შეგვიძლია, უფალო, ამ მცნების აღსრულების თაობაზე? ჩვენს სულებში, სამწუხაროდ, სიმშვიდის ნაცვლად დაბუდებულია მუდმივი გაღიზიანება. გვაღიზიანებს ყველა და ყველაფერი, ჩვენი გული მოცულია შფოთით. დილით, თვალის გახელისთანავე, იმის ნაცვლად, რომ ვთქვათ დიდება შენდა, უფალო, გმადლობთ, რომ არ დამღუპე ჩემი უსჯულოების გამო და მაჩუქე სიცოცხლის კიდევ ერთი დღე!“, გაბრაზებული წამოვწევთ თავს ბალიშიდან და ვწუწუნებთ, რომ ვერ გამოვიძინეთ; შინაურების, თვით მოყვარული მშობლების მცირე შენიშვნაც კი გვაღიზიანებს და ვშფოთავთ მათი რაიმე საქციელის გამო; სახლიდან გასულებსაც ყველაფერი გვაღიზიანებს ტრანსპორტში, ქუჩაში, სამსახურში...
ტაძარშიც კი, სადაც სალოცავად მოვდივართ... აღსარების ან ზიარების მოლოდინშიც არ გვტოვებს გაღიზიანება... ასე გადის მთელი დღე მუდმივ დაძაბულობაში, დაძინებამდე თან დაგვაქვს მუდმივი ბოღმა სხვების მიმართ. ეს გაღიზიანება ფეთქებადი ნივთიერების მსგავსია და ერთი ნაპერწკალიც კმარა, რომ რისხვაში გადაიზარდოს.
მრისხანება კი დროებითი შეშლილობაა! ამ დროს საშინელი სანახავები ვართ. ჩვენ მარტო ქრისტიანულ სახეს კი არ ვკარგავთ, არამედ აღარაფერი რჩება ჩვენში ადამიანური. განრისხებულ ადამიანზე ტყუილად კი არ ამბობენ: „გამხეცდაო“. უმსგავსი სიტყვების რა ნაკადს აღარ უშვებს პირიდან მისი ბაგე! იქნებ რომელიმე თქვენგანი თავაშვებულად ბილწსიტყვაობს, ან ვარჯიშობს მწარე, გულსატკენი სიტყვების მარჯვედ თქმაში?
იქნებ რომელიმე თქვენგანმა განრისხების ჟამს ფეხებიც კი აბაკუნა, მუშტები აბრახუნა, იღრიალა, კარები მიაჯახუნა, რაიმე ნივთი გატეხა, ან სულაც დაჭრა, ანდა მხეცურად გალახა ადამიანი ან ცხოველი. შეინანეთ ცრემლით უფლის წინაშე!
უბედურება ისაა, რომ ჩვენი მრისხანება თითქმის ყოველთვის სამართლიანი გვგონია. ხშირად ვივიწყებთ წმინდა წერილის სიტყვებს: „რამეთუ გულის წყრომამან კაცისამან სიმართლე ღმრთისაჲ არა ქმნას“. ხედავთ, ისე დაბნელდა ცოდვით ჩვენი გონება, რომ ბოროტება სიკეთედ მიგვაჩნია. ზოგიერთი თავის გასამართლებლად ამბობს: „თუმცა ვიფეთქებ ხოლმე, მაგრამ მალე გადამივლის“. მაგრამ უსმინეთ, რას ამბობს ამის შესახებ დიდი და გამოცდილი მოძღვარი წმინდა იოანე კიბისაღმწერელი: „...ზოგჯერ, მრისხანებისას ცბიერი ეშმაკი სწრაფად გაგშორდება იმ მიზნით, რომ არ შეინანო და ამით შენი სნეულება უკურნებელი გახადო“ (სათნოებათა კიბე, სიტყვა 8,9). ეს იმას ნიშნავს, რომ თუ არ შევეცადეთ ამ აფეთქების ალაგმვას, იგი გადაიქცევა მრისხანების ვნებად და ძნელად აღმოიფხვრება, როგორც ყოველი ავი ჩვევა. უფალო, მრისხანებისას ჩირქს ვცხებთ მოყვასის კეთილ სახელს, გავთქვამთ მეგობრების საიდუმლოს, განვიკითხავთ და პატივს ავყრით მათ, რითაც გადავიქცევით მოღალატეებად, რომლებმაც გაამხილეს მათთვის მინდობილი გულისნადები!
მსგავსი შემთხვევის გამო ჩვენ არც კი გვიფიქრია მონანიება! მშვიდი ადამიანი კი არც კამათობს, არც ყვირის, მის ხმას ვერავინ გაიგებს (შდრ. მთ. 12,19). მაგრამ აქაც შეიძლება იფარებოდეს ცოდვა. ყველა მდუმარე არ არის მშვიდი! შეიძლება გულში ბრაზობდეს, სძულდეს, ეზიზღებოდეს ადამიანი, მაგრამ არ გამოხატავდეს. ვინც ამ სიტყვებში თავს შეიცნობს, შეინანეთ უფლის წინაშე, ვინაიდან უფალი ხედავს მდუმარე ხასიათის წყალობით კაცის თვალთაგან დაფარულ, თქვენს გულში დაბუდებულ გაღიზიანებასა და მრისხანებას, რომლის მიხედვითაც განგიკითხავთ თქვენ: თუ გადმონთხეული მრისხანება თავისთავად უკვე ამხელს ცოდვილს, უფრო მძიმეა გულჩახვეული, ბოღმიანი კაცის დანაშაული, რომელსაც არა აქვს სულიერი სიმშვიდე. წმინდა მამა იოანე კიბისაღმწერელი ამგვარ ადამიანებს „დაწყევლილ შფოთისთავებს“ უწოდებს. როგორი უაზრო, არაბუნებრივია ბოღმა და რისხვა! შეხედეთ მშვიდ სახეს, როგორი მშვენიერია იგი, ნათელი, წყნარი, აუღელვებელი, მიმზიდველი! მისგან კეთილსურნელება იფრქვევა ადამიანთა სულებში... ახლა შეხედეთ მრისხანე, ავი ადამიანის სახეს, იგი მშფოთვარეა, მოღუშული, უსიამოვნო... ამასთანავე, სულის მშვიდი განწყობილების დროს იოლია ყველა საქმის აღსრულება, ხოლო წყრომისა და ბოღმის შემთხვევაში - ძნელი. ბოღმიანი გულით ლოცვაც ძნელია და ცოდვად იქცევა.
ყოველივე ეს, უფალო, ჩვენ საკუთარ თავზე გამოგვიცდია, როდესაც სხვის მაგალითზე დაგვინახავს სარგებელი და მშვენიერება სიმშვიდსა და სიმახინჯე და მავნებლობა მრისხანებისა. მაგრამ... არა გვაქვს ძალა საკუთარი გულისთქმის მართვისა და იოლად ვვარდებით ცოდვის კლანჭებში.
უფრო ხშირად გაღიზიანება დაუთმენლობისაგან მომდინარეობს, ის არის სათავე ჩვენი მრავალრიცხოვანი ცოდვებისა:
1. როდესაც უფალი ჩვენს გამოსაცდელად დაუშვებს რაიმე განსაცდელს, ჩვენ ვცოდავთ უიმედობით, დრტვინვით და უფლის გმობით: ჩვენი აზრით, „უსამართლო და უმძიმესია“ ჯვარი, რომელსაც ვატარებთ.
იქნებ რომელიმე თქვენგანს თავად უთქვამს ამ სხვის ნააზრევს დასთანხმებია, იმის თაობაზე, რომ ღმერთი რომ მადლშემოსილი იყოს, არ იქნებოდა ომები, სნეულებანი, უეცარი სიკვდილი, არ დაიჩაგრებოდნენ ბავშვები და ა.შ. იქნებ ამგვარი აზრების ტყვეობაში ყოფნისას რომელიმე თქვენგანი ღმერთის არსებობის უარყოფამდეც მისულა, ან მისი სათნოებანი დაუგმია?! შეინანეთ უფლის წინაშე! იმაზე დიდი უგუნურება არა არის რა, ვიდრე ბრიყვული ფიქრი და მსჯელობა, მით უმეტეს, უაზრო დასკვნების გამოტანა იმის შესახებ, რაც შენი გონებისათვის მიუწვდომელია!
2. მიუთმენლობა, უნდობლობა და უსიყვარულობა ადამიანების მიმართ გვიბიძგებს, მივიჩნიოთ ისინი ბოროტების მიზეზად. აქედან მომდინარეობს ურიცხვი და გაუაზრებელი ეჭვი, უსამართლო ბრალდებანი, რაც თავის მხრივ წარმოშობს კამათს, მტრობას, ჩივილს და ურთიერთშეურაცხყოფას... და ჩვენც ისე უგრძნობლად ვიხრჩობით ამ ცოდვის მორევში, თითქოსდა სიკვდილსაც არ ვაპირებთ! ან არ გვჯეროდეს იმქყვენიური ცხოვრებისა, უკანასკნელი სამსაჯავროსი, ჯოჯოხეთისა და სამოთხის არსებობისა.
3. მოუთმენლობა წარმოშობს სულის აღშფოთებას, გონებისა დაბნელებას, რის გამოც ვკარგავთ საღი მსჯელობის უნარს და ვერ ვპოულობთ ბოროტებისაგან ხსნის გზას. ვასაზრდოებთ ძლიერსა და ხანგრძლივ მწუხარებას გულში, რასაც მივყავართ ღრმა სევდამდე. ეს კი ასუსტებს, საბოლოოდ შრეტს სულიერ და ხორციელ ძალებს, რის შემდეგაც ადამიანს ერთმევა სწორი ქმედების უნარი და მოიცავს სულმოკლეობა; ზოგიერთი, უფრო სუსტი, სასოწარკვეთილებამდეც მიდის, ეს კი მომაკვდინებელი ცოდვაა, სულიერი სიკვდილია.
იმის ნაცვლად, რომ გამოვიწვრთნათ დათმენაში, მოგენდოთ შენ, უფალო, შენს ბრძნულ, მამობრივ წინამძღოლობას, ამ სიკეთეს ჩვენ ვუპირისპირებთ უგუნურ სიჯიუტეს. „არაფრის გულისთვის არ დავთმობ“ - აი, ლოზუნგი ჩვენი სიჯიუტისა და გულქვაობისა. არ დავთმობთ მიწის არც ერთ მტკაველს საერთო ბოსტანში, პაწაწინა სივრცეს საერთო სამზარეულოში, „საკუთარ“ ადგილს ტაძარში, ხელისკვრით გავაგდებთ ყველას, ვინც გაბედავს „ჩვენს“ ადგილზე დადგომას ან ისე განვრისხდებით მასზე, იმდენ ხანს ვიბობოქრებთ (ნაცვლად იმისა, რომ ვილოცოთ), ვიდრე ჩვენსაც არ მივაღწევთ. არ ვთმობთ ადგილს „დავითნის“ კითხვისას.
ვინ იცის, იქნებ საქმე სასამართლომდეც მიგვიყვანია და სავსებით დაგვივიწყებია მაცხოვრის სიტყვები: „და რომელსა უნდეს სასჯელად და მიღებად კუართი შენი, მიუტევე მას სამოსელიცა შენი“ (მთ. 5,40). უფალო, როგორ შორსა ვართ ამ მცნებისაგან! მოგვიტევე ჩვენი უგუნური სიჯიუტე!
გიფიქრიათ თუ არა, რატომ გავხდით ასეთი წყენიები? ყოველივე ეს ჩვენს გულებში სიმშვიდისა და სიმდაბლის არარსებობის გამოა: წყენა წარმოიქმნება „თვითშეფასებისაგან“. „თითოეული ჩვენგანი მეტად მაღალ შეფასებას აძლევს საკუთარ თავს და ამიტომაც, როდესაც ვინმე გაბედავს და სათანადო პატივს არ მოგვაგებს, წყენის ცრემლი გვერევა, ვჩხუბობთ და სამაგიეროს გადახდას ვცდილობთ“ (ღირსი მამა თეოფანე დაყუდებული). „თვითშეფასება“ არის სწორედ ის, რაც უნდა ამოვძირკვოთ ჩვენი სულიდან და შორს მოვისროლოთ. ეპისკოპოსი თეოფანე ამბობს, რომ თუ ეს განვახორციელეთ, მაშინ სულში წარმოიქმნება გარკვეული საყრდენი შინაგანი სიმშვიდისათვის.
ჩვენ გვგონია იმიტომ გვწყინს, რომ განსაკუთრებულად მგრძნობიარე, ფაქიზი ბუნებისა ვართ, გარშემო კი უხეში, ტლანქი ადამიანები გვახვევია.
არის კიდევ ერთი სახეობა სიმშვიდისა, რომელიც სავსებით სცილდება ჩვენი შეგნების ფარგლებს, ესაა გულწრფელი კეთილგანწყობა მტრების მიმართ: „გიყუარდეთ მტერნი თქუენნი და აკურთხევდით მწყევართა თქუენთა და კეთილსა უყოფდეთ მოძულეთა თქუენთა და ულოცევდით მათ, რომელნი გმძლავრობდენ თქუენ და გდევნიდენ თქუენ“ (მთ. 5,44). არის განა ეს გრძნობა ჩვენს გულებში? არა, უფალო, ამის აღსრულება სრულიად შეუძლებლად მიგვაჩნია. ვისაც ვუყვარვართ, ვინც კეთილგანწყობილია ჩვენს მიმართ, იმათი ატანა როგორღაც შეგვიძლია, მაგრამ ეს ხომ ზოგადადადამინური თვისებაა? „რამეთუ ცოდვილნიცა მოყუარეთა მათთა ჰყუარობენ“ (ლკ. 6,32).
ქრისტიანული სათნოება კი მტრის სიყვარულსა და მისთვის ლოცვაში მდგომარეობს. მაჭირვებელში, უპირველეს ყოვლისა, მოყვასს უნდა ხედავდე, შენსავით მოწოდებულს ცხონებისათვის. იგი უნდა მივიღოთ, როგორც სულიერი ავადმყოფი, რომელიც სწორედ შენს თანადგომასა და შემწეობას საჭიროებს.
გაჯავრებისა და სიძულვილის გამო ჩვენ ათასგვარ უსიამოვნებას ვუსურვებთ ხოლმე მოყვასს და აშკარად თუ ფარულად გვიხარია, თუ მას რაიმე ავი შემმთხვევა, გულში ხშირად გაგვივლია, რომ ის უფრო უარესსაც იმსახურებდა. იქნებ რომელიმე თქვენგანს სიკვდილიც კი უსურვებია თავისი მტრისათვის, ან, რაც კიდევ უფრო საშინელია, გახარებია მისი სიკვდილი, მისი ნათესავების მწუხარება?
როგორ უნდა მოვექცეთ მათ, ვისაც ჩვენს მოძულედ და მაჭირვებლად მივიჩნევთ? წმიდა მამა იოანე ოქროპირი ამბობს: „ჩვენს მოწინააღმდეგეს სიმშვიდთ შევხვდეთ. გაკადნიერდება ვინმე? - დავუთმოთ; იტყვის ვინმე საკიცხველს, დამცინავს, საგინებელს? - არ გავცეთ პასუხი, რათა სამაგიეროს მიგებით არ დავღუპოთ ჩვენი სულები“.
ადამიანთა შეფასებით, მშვიდნი არიან ყველაზე დაუცველნი, დევნილნი. მაგრამ უფალი სიმშვიდის მომხვეჭელთ ჰპირდება, რომ ისინი დაიმკვიდრებენ ქვეყანას. ყოველივე ეს საუკუნეების მანძილზე მრავალჯერ არის დადასტურებული: ადრექრისტიანულ ხანაში მშვიდნი უნდა გაეწყვიტათ მრისხანე წარმართებს, მაგრამ ამის ნაცვლად ისინი იმკვიდრებენ იმ ტერიტორისა, რომელიც ადრე მათი მდევნელების ხელთ იყო. ასე რომ, მშვიდნი ამქვეყნადვე იღებენ დიდ მადლს უფლისაგან.
ჩვენც გვაღირსე, უფალო, ჩვენს აღსასრულამდე შემოგწირვიდეთ სინანულის ნაყოფს მშვიდი და შემუსვრილი გულის სახით, რათა მივიღოთ სულიერი სამკვიდრო მართალთა საუფლოში.
რომელია შემდეგი საფეხური ქრისტიანის სრულყოფილი სიხარულისა?