„ორგული მნის“ იგავში ვკითხულობთ:
„და მოუწოდა და ჰრქუა მას: რაჲ არს ესე, რომელი მესმის შენთჳს? მომეც მე სიტყუაჲ სამნოჲსა შენისა, რამეთუ არღარა ჴელ-გეწიფების ამიერითგან მნეობად“ (ლუკა 16,2).
მაშასადამე, შეიტყო თუ არა მდიდარმა კაცმა ეს თავზარდამცემი ამბავი, იმწამსვე მოიხმო თავისი მნე და უთხრა: ეს რა მესმის შენზე? ჩამაბარე შენი სამნეო, სამოურაო ანგარიში, რადგან ამიერიდან აღარა გაქვს მნეობის უფლება, აღარ გიწერია ჩემი მოურავობაო.
პატრონს მართლაც ელდასავით ეცა ეს შეტყობინება, რაც ჩანს მისივე შეძახება-შეკითხვიდან: ეს რა არის, ეს რა მესმის შენზეო! პატრონი არც დაკითხვას უმართავს მას, საყვედურის კვალიც არ იგრძნობა ამ შეძახებაში. ეს უფრო გაოგნებული და გულდაწყვეტილი კაცის საყვედურია, იმ კაცისა, რომელიც მთლიანად, მთელი გულით ენდობოდა და უმტყუნეს.
მოუწოდა და ჰრქუა - უფალი აქ უპირველესად გულისხმობს განსაცდელებს, სნეულებებს, უბედურებებს, გაჭირვებას, რაც ზეციდან სწორედ გონს მოსასვლელად ეგზავნება ცოდვილს. „ყოველივეს თავისი დრო აქვს და ყველაფერს თავისი ჟამი ამ ცისქვეშეთში“ , - გვასწავლის ეკლესიასტე (ეკლესიასტე 3,1). ასე დაჰკრავს ხოლმე ჟამი გონს მოგებისა, უფლის მოწოდების შესმენისა - ჟამი სინანულისა!
ამგვარი მოწოდებით უფალს ტკბილი ძილბურანიდან გამოჰყავს ცოდვის მქმნელი, აფხიზლებს მას, თვალს უხელს, რომ თავადვე დაინახოს საკუთარი წარწყმედა, განიცადოს სიმწარე ცრუტკბილი წუთისოფლისა. სწორედ ეს უნდა ამოვიკითხოთ მდიდარი პატრონის შეკითხვიდან: ეს რა არის, რა მესმის შენზეო.
პატრონის მიწოდება, სინამდვილეში, უფლის ხმაა. წუთისოფლის შვილთა ცოდვების გამო შეწუხებული უფლის ხმა აუცილებლად მოესმება ზეცადან იმას, ვინც ერთხელ მაინც დაფიქრდება საკუთარ ცოდვიანობაზე. ეს ზეციური ხმა ცოდვილის სინდისს აღვიძებს და, თუ თვითონვე არ ჩაქოლა ეს ხმა, იქნებ, გულში მაცხოვნებელი სინანულიც ეწვიოს.
ასე იწყებს ცოდვილი ფიქრს: ეს რა ვქენი?! ღმერთმა ამდენი საკეთე მიყო, ამოდენა ქონება მომანდო საპატრონებლად, მე კი რა ჩავიდინე? ბოროტად გამოვიყენე ეს სანატრელი ნდობა უზენაესისა!..
პატრონისაგან უსიტყვოდ წამოსული მნე ამიტომაც ამბობს თავისთვის: რაჲ ვყო? - რა ვქნაო?
მნე არც ეპასუხება თავის პატრონს, არც თავს იმართლებს, არაფერს ამბობს, მდუმარედ ისმენს მისგან მოტყუებული და გაწბილებული პატრონის საყვედურსა და განაჩენს.
მდიდარი პატრონი იმასაც ამბობს, რომ ორგულმა მნემ სამნეო ანგარიში უნდა ჩააბაროს მას, რადგან თავისი უპატიოსნობითა და ცოდვათქმნადობით მნემ თვითონვე დაკარგა უფლება მნეობაზე:
„მომეც მე სიტყუაჲ სამნოისა შენისაი, რამეთუ არღარა ჴელ-გქწიფების ამიერითგან მნეობად“ (ლუკა 16,2).
იგავში ამგვარადაა გამოთქმული განაჩენი, რომელიც პატრონმა თავის მნეს გამოუტანა. ეს განაჩენი იგავური გაფრთხილებაა, ერთგვარი შეხსენებაც არის, იმის გამო, რომ ყველა ცოდვილს აუცილებლად მოსთხოვენ ანგარიშს - ჯერ სიკვდილის შემდეგ, მერე კი საბოლოო სამსჯავროზე. ამ განაჩენის, ანუ უფლისმიერი მოწოდების, ერთ-ერთი მიზანი ცოდვილის სინდისის-გამოღვიძებაა. იგავში უსამართლო ორგულ მნეს მართლაც შეაწუხებს სინდისი. განაჩენის მოსმენით თავზარდაცემულ მნეს აღმოსდება: რაჲ ვყო? - რა ვქნაო! მნეს პატრონი აუწყებს, რომ მას მნეობის უფლება წაერთმევა: არღარა ჴელ-გეწიფების ამიერითგან მნეობად.
იგავის ეს ნაკვეთი უფლის მეტად მნიშვნელოვან იგავურ სწავლებას შეიცავს: მნემ საქმისადმი მხოლოდ და მხოლოდ თავისი უმართებულო, უპატიოსნო დამოკიდებულების გამო დაკარგა მნეობა. ასე კარგავს ადამიანი ღვთისგან ბოძებულ წყალობას, როდესაც იგი ბოროტად იყენებს მას, სცოდავს და თვითონვე იწყვეტს ღვთისგან მონიჭებულ მადლს.
უფალი იმასაც გვასწავლის, რომ ჩვენზე მონდობილ ზეციურ საუნჯეს დიდი სიფრთხილით უნდა მოვეპყროთ. კომენტატორთა ერთი ნაწილის თქმით, ეს არის უფლის იგავური სწავლება სინანულზე, იმის აღიარებაზე, რაც უმართებულოდ, ცოდვისმიერად ჩავიდინეთ. ამას გვიმოწმებს წმიდა პავლე მოციქულის გაფრთხილებაც: „ღმერთი უბრძანებს ყველა კაცს, რომ მოინანიონ. ვინაიდან დაადგინა დღე, როცა სიმართლით განიკითხავს ქვეყნიერებას მისგანვე წინასწარ არჩეული კაცის (ქრისტეს) მიერ, ვისითაც მისცა რწმენა ყველას იმის წყალობით, რომ მკვდრეთით აღადგინა იგი“ (საქმე მოციქულთა 17,30-31).
მაშასადამე, მდიდარი კაცის პირით უფალი ამ იგავში კიდევ ერთხელ დაგვაფიქრებს მაცხოვნებელ სინანულზე, სიკვდილისა და საბოლოო სამსჯავროსათვის მზადებაზე, რათა ამ ორგული მნის დღეში არ ჩავცვივდეთ და ზეციური მნეობის უფლება სამუდამოდ არ დავკარგოთ.
მდიდრის წინაშე წარმდგარი მნე გვაგონებს უმოწყალო მონას - „უმოწვალო მონის“ იგავიდან (მათე 18,21-35). ეს მონა ორგზის წარდგა მეფის წინაშე: ერთხელ, როცა ვალების გადახდა მოსთხოვეს და აპატიეს, იმის იმედად, რომ ის საბოლოოდ მოეგებოდა გონს, მეორედ კი უმოწყალობის ცოდვით დამძიმებული მიჰგვარეს, ოღონდ უკვე არა მოწყალე მეუფეს, არამედ სამართლიან მსაჯულს, რომელმაც სამუდამო სატანჯველი მიუჩინა მას, რადგან ამ მონამ, ორგული მნის მსგავსად, თავისი გაუფრთხილებლობით დაკარგა უფლება ღვთის წყალობაზე, უგუნურად მოიქცა, ბოროტად მოეპყრო მოყვასს და ეს აღარ აპატიეს!
თუმცა, ორგული მნე პატრონმა ჯერ გააფრთხილა, ამიერიდან აღარ შეგეძლება მოურაობაო, ანუ დადგა ჟამი, როცა გონს უნდა მოეგო: ახლა მომეცი შენი ანგარიში და, თუ დამტკიცდა, ესე იგი, თუ გონს არ მოეგები, არ აღიარებ შენს ცოდვებს და არ განეშორები მათ - მაშინ კი მართლაც სამუდამოდ წაგერთმევა ეს უფლებაო. მნის ანგარიშგების ერთ-ერთი იგავური მნიშვნელობაც ეს არის.
პატრონის გაფრთხილებით გამოფხიზლებული მნე ფიქრობს: „რაჲ ვყო, რამეთუ უფალი ჩემი მიმიღებს სამნოსა ჩემსა? საქმედ არა ძალ-მიც, თხოვად მრცხუენის“ (ლუკა 16,3) - რა ვქნა? აგერ, ჩემი ბატონი მოურავობას მართმევს. სხვა ხელობა მე არ მაქვს და მათხოვობა კი მერცხვინებაო.
მნის ამგვარი დაფიქრება თუ ჩაფიქრება, როგორც განმარტავენ, მის მიერ ცოდვათა აღიარების ტოლფასია. იგავში იგი თავის დანაშაულს აღიარებს, ხედავს, რომ არაფერი კეთილი მას არ უქმნია. ბატონი მოურავობას მართმევსო, - ამბობს მნე, და ამას უეჭველად მიიჩნევს, არც აპირებს თავის მართლებას, არც იმის იმედი აქვს, რომ პატრონი შეუნდობს. ახლა მარტო იმაზე ფიქრობს, რით, რა საშუალებებით დააღწიოს თავი ამ გამოუვალ მდგომარეობას.
ვიმეორებთ, სამნოს მიღება, ანუ მნეობისგან განთავისუფლება, პატრონის მიერ ამ ორგული მნის დათხოვნა, იგავურად ნიშნავს საკუთარი სულის ცოდვებით წარწყმედას, ასევე განუმზადებლობას როგორც სიკვდილისთვის, ასევე ღვთის წინაშე წარდგომისათვის.
მაშასადამე, მნე გონს მოეგო და მთელი სიგრძე-სიგანით განიცადა, რომ იგი სცოდავდა, რის გამოც ღვთის წინაშე ვეღარ წარდგებოდა განმართლებული. მნემ არ გაიმართლა თავი პატრონის წინაშე, მხოლოდ გულში აღიარა ცოდვები, და ახლა მას, როგორც ერთ-ერთი კომენტატორი შენიშნავს, ერთი ნაბიჯიღა აშორებს სინანულისგან.
იგავის ამ ნაკვეთში, როდესაც ჩაფიქრებული მნე თავზე დატეხილ განსაცდელსა და გაჭირვებას აანალიზებს, ცოდვილ მნეს ჯერ კიდევ არ სწვევია სინანული, იგი მხოლოდ აწონ-დაწონის იმ ვითარებას, რომელშიც საკუთარმა ცოდვათქმნადობამ ჩააყენა.
ორგული მნე ამბობს: საქმედ არა ძალ-მიც, თხოვად მრცხუენისო. შესაბამის რუსულ თარგმანში წერია, მიწის თხრა არ შემიძლიაო: копать не могу ახალ ქართულში კი ვკითხულობთ: თოხნა არ შემიძლია.
საქმე ძველ ქართულში ქმნასა და კეთებას ნიშნავდა. მაშასადამე, მნე დარდობს, რომ მას შრომა არ შეუძლია, შრომას არ არის მიჩვეული. აქამდე მნე საქმეს არ იქმოდა, იმ საქმეს, რომელიც დიდი ძალისხმევით, კეთილსინდისიერებით, გულმოდგინებით, პატიოსნებითა და ერთგულებით ხორციელდება. აი სწორედ ასეთი შრომა იყო მნისთვის უცხო, რადგან იგი უშრომელი, უკანონოდ მითვისებული ნაყოფით ხარობდა და ამგვარ ცხოვრებას იყო მიჩვეული.
საქმე ახალ ქართულ თარგმანში თოხნით გადმოიცემა. კომენტატორები ამ იგავურ თქმაში მარხვისა და სინანულის მნიშვნელობას ჭვრეტენ. მნე იმასაც წუხს, რომ აქამდე იგი არც მარხულობდა და არც სინანულს განიცდიდა. მნე დასძენს: თხოვნა მერცხვინებაო. თხოვნას (просить) ლოცვის მნიშვნელობა ენიჭება იგავში და, მაშასადამე, მნეს აქამდე არც ლოცვით შეუწუხებია თავი.
ასე რომ, უფალმა იგავურად იმ ცოდვილის კლასიკური სახე გამოგვიძერწა, რომლის მსგავსნი დღესაც მრავლად არიან: უკანონო, ზედმეტ შემოსავლებს შეჩვეულები, მოკლებულნი არიან კეთილქმნადობასა და სათნოებებს; სულიერებას მოწყვეტილებს ზეცა არ ახსენდებათ, ათასში ერთხელ თუ აიხედგვენ ცისკენ (ისიც ამინდის გამოსაცნობად ან ჭექა-ქუხილისას); სულის საზრდოს არსებობაზე, როგორც წესი, წარმოდგენაც არ აქვთ, რომ აღარაფერი ვთქვათ ეკლესიური ცხოვრების წესზე, რომელიც დაუცხრომელი მარხვა-ლოცვითა და გულწრფელი სინანულით უნდა იყოს აღსავსე.
ვინც საკუთარ ყოველდღიურ ცხოვრებაში კანონად დაიწესებს მარხვასა და ლოცვას, აღსარებას, სასოებითა და კრძალვით მიიღებს სინანულისა და ზიარების წმიდა საიდუმლოებს და ამას ცხოვრების წესად დაიმკვიდრებს, იგი აღარ იტყვის ორგული მნის მსგავსად: საქმე არ ვიცი, თოხნა არ შემიძლია და თხოვნაც მრცხვენიაო.
ვინ იცის, ჩვენც რამდენჯერ გვითქვამს: მრცხვენია, როგორ ვთქვაო, და აღარ მივსულვართ აღსარებისთვის, კიდევ ერთხელ გადაგვიდვია სულისათვის ესოდენ საშური, ყველაზე უფრო სასარგებლო წმიდა საიდუმლოს აღსრულება; რამდენჯერ ვერ გვილოცია გულიდან ამოხეთქილი ლოცვით და აქაც იმავე მიზეზს შევუფერხებივართ, რადგანაც სირცხვილს გადაუფარავს წადილი გადარჩენისა.
უფალიც ამას ამხელს, ამას დაგვანახვებს, და თან ტკბილად გვანუგეშებს: ნუ შეგრცხვება, რადგან არათუ შენი ცოდვა, შენი თმის ყოველი ღერი მაქვს აღრიცხული: ესეც იცოდე, რომ მე სულმოუთქმელად ველოდები შენს სინანულსა და აღსარებას, რადგან იმაზე მეტად მინდა შენი გადარჩენა, ვიდრე შენ თვითონ გაქვს ამის სურვილი.
გონს მოსული ორგული მნე მიხვდა, რომ მას იმგვარი ცხოვრების წესისათვის უნდა მიემართა, სადაც, მარხვა-ლოცვასა და სინანულთან ერთად, მოწყალებისა და სათნოებისთვისაც უნდა მიეჩინა ადგილი. ამიტომ ამბობს იგი:
„უწყი, რაჲ ვყო, რაითა რაჟამს გარდავდგე მნეობისგან, შემიწყნარონ მე სახლთა მათთა“ (ლუკა 16,4) - ვიცი, რაც უნდა ვქნა იმისთვის, რომ თავიანთ სახლებში (ოჯახებში) მიმიღონ, როცა მოურაობას ჩამომართმევენო. მნე თავისი პატრონის მოვალეებს გულისხმობს, რომლებსაც იგი დაუყოვნებლივ მოიხმობს სათითაოდ.
საგანგებოდ მიაქცევენ ყურადღებას იმას, რომ ეს მოვალეები, თანამდებნი, სწორედ პატრონის მოვალეები არიან და არა მნისა, ესე იგი, პატრონის, ანუ უფლის ვალი აქვთ და, მაშასადამე, ცოდვილნი არიან. როგორც იგავიდან ჩანს, მნემ ეს მოვალეები შეავიწროვა და მოატყუა. ესე იგი, მან მოყვასისადმი სიყვარულის, მოყვასობის ქრისტიანული მცნება დაარღვია.
მაგრამ მნეს გაუჩნდა იმედი, სასოება იმისა, რომ ჯერ კიდევ შეიძლებოდა საქმის გამოსწორება და, თავისი უსაქმურობის, უპატიოსნობის, არაკეთილსინდისიერების წილ, იგი შეძლებდა პატრონისთვის, ანუ ღვთისათვის, მოსაწონი, სათნო საქმის ქმნას.
ამ საქმეს მოწყალების სათნრება ჰქვია.
„ორგული მნის“ ამ ნაწილში (მხედველობაშია მნის ჩაფიქრება, განსჯა და გადაწყვეტილების მიღება) უფალი თავის კიდევ ერთ მნიშვნელოვან იგავურ სათქმელზე ამახვილებს ჩვენს ყურადღებას:
მარხვაც, ლოცვაც, სინანულიც და სათნოებაც კაცმა სიცოცხლეში უნდა მოასწროს, თორემ, სიკვდილის შემდეგ იქ, იმქვეყნად, ამისთვის აღარც ადგილი იქნება და აღარც დრო.
„მდიდარი და გლახაკი ლაზარეს“ იგავში უფლის მიერ საგანგებოდ ვითარდება ეს აზრი, კერძოდ, ის, რომ ჯოჯოხეთში გვიანღაა თითზე კბენანი. ასევე დააგვიანდა ხუთ უგუნურ, სულელ ქალწულს და სასუფევლის კარიც მათ იმავე მიზეზით დაეხშოთ, რადგან დროულად არ მოიმარაგეს ზეთი და ლამპრებიც ვერ მომართეს, ანუ განმზადებულნი ვერ შეეგებნენ შუაღამით მოულოდნელად მობრძანებულ ზეციერ სიძეს.
სწორედ ასევე, ჯოჯოხეთში მყოფი ცოდვილი ვერც თოხნას, ვერც იმ სათნო საეკლესიო საქმეებს, ვეღარც ლოცვას შეძლებს და ვეღარაფრით გადაირჩენს თავს, რადგან ჯოჯოხეთში არც ოქროა მიწაში დამარხული, რომ ამოთხაროს, და ვეღარც სინანულის ცრემლი წამოედინება თვალთაგან, ვეღარც მის ხვეწნა-მუდარას შეისმენს ვინმე და ვეღარც ვეღარავინ შეეწევა, არამედ მხოლოდ ჯოჯოხეთის აღუვსებელი ხახა შემოაჩერდება, და იქნება „იქ ტირილი და ღრჭენა კბილთა“, ანუ მარტო იმის სინანული, რომ უკვე გვიანაა - სამარადისოდ დაგვიანებულია!
ამავეს ბრძანებს სოლომონ ბრძენი თავის იგავებში: „იქ ღატაკთა კვნესის წამყრუებელი თავადაც იყვირებს, მაგრამ არ იქნება შეწყნარებული“ (21,13).
ასე რომ, მნის ჩაფიქრება და გონს მოსვლა იგავურად ცოდვილის იმ სულიერ მდგომარეობას გვიხატავს, როდესაც იგი აღსასრულზე, სიკვდილზე, ამქვეყნიდან იმქვეყნად გადასვლაზე ჩაფიქრდება და თავისი ცოდვების სიმძიმეს იგრძნობს. იგი შეიგნებს, რომ სიკვდილის შემდეგ უკვე ყველაფერი გვიან იქნება, და გადაწყვეტს, როგორმე შეიმსუბუქოს ეს უმძიმესი ტვირთი, რომელიც თავისივე ხელებით შეკრა საგულდაგულოდ და ქედზეც დაიდო, რაც ჯოჯოხეთის ცეცხლოვან ტალღებში დანთქმას უქადის.
ამგვარ სულიერ მდგომარეობას ადამიანი დიდხანს ვერ უძლებს და იგი, ადრე თუ გვიან, აუცილებლად შეეცდება, მოძებნოს გამოსავალი, რაც მას გადარჩენისა და ხსნის გზად ესახება.
ორგული მნეც იღებს ასეთ გადაწყვეტილებას: მან ისე უნდა წარმართოს თავისი მომავალი ცხოვრება, რომ პატრონის მოვალეებმა, ანუ მისმა მოყვასებმა, მის გვერდით მყოფმა მეგობრებმა და ძმებმა, თავიანთ ოჯახებში მიიღონ.
მაშასადამე, აქამდე იგი მათგან შორს იჭერდა თავს, არ კადრულობდა, არც მისვლა-მოსვლა ჰქონდათ - მოკლედ, ისინი შორი-შორს იყვნენ და არც სიყვარული სუფევდა მათ შორის: სახლში, ოჯახში მიღება იგავში სწორედ მათ სიახლოვეს, ერთობასა და სიყვარულს ნიშნავს.
მოვალეებში ზოგი მოყვასს ხედავს - მოყვასს, რომელიც მნეს ისე უნდა ჰყვარებოდა, „ვითარცა თავი თვისი“. შენიშნავენ, რომ მოვალეები არ უნდა იყვნენ მონები, რადგან მათ, ჯერ ერთი, საკმაოდ დიდი რაოდენობის ზეთი და ხორბალი აქვთ აღებული ვალად, მეორეც, მონებს ვალად არაფერს აძლევდნენ, ისინი ყოველმხრივ უუფლებონი იყვნენ და არც ვალის აღება შეეძლოთ.
ეს მოვალეები არც ღარიბი მეზობლები უნდა იყვნენ ამ მდიდარი პატრონისა და არც დაქირავებულნი. იგავში ნახსენებია თანამდები, ანუ მოვალე, რასაც, ცხადია, თავისი იგავური მნიშვნელობა აქვს. უკვე ითქვა, რომ ისინიც, მნის მსგავსად, პატრონის მოვალეები არიან, ანუ, იგავურად, ისეთივე ცოდვილნი და უქონელნი ღვთის წინაშე, როგორც ეს მნეა. „სხვები ბრძანებენ, რომ ეს მოვალეები ანგელოზები და მართალთა სულებიც შეიძლება იყვნენ. თუმცა სამართლიანად შენიშნავენ, რომ ერთი იგავური სახისთვის ერთდროულად რამდენიმე განსხვავებული მნიშვნელობის მინიჭება არაერთ წინააღმდეგობას წარმოშობს, რაც არ არის მართებული.
„ორგული მნის“ იგავის კომენტატორთაგან უმეტესობა ამ მოვალეებს კონკრეტულ იგავურ მნიშვნელობას მიაწერს: ესენი ღატაკები არიანო, - ამბობენ ისინი, - ის ღატაკები, რომელთაც მნის მიერ მოხვეჭილი ქონება ეკუთვნით. რადგან ღმერთმა ერთადერთი მიზნით გვიბოძა ყოველივე, რაც გვაქვს: სიცოცხლე, ჯანმრთელობა, ქონება, თანამდებობა, ცოდნა, უნარი - ეს ყველაფერი მოყვასის სამსახურებლად მოგვეცა ღვთისგან.
იგავში ჩანს ორი მოვალე. ცხადია, ამ მდიდარ კაცს გაცილებით მეტი მოვალე ეყოლებოდა. მაგრამ უფალმა იგავში მარტო ორი მაგალითი წარმოადგინა იმის საჩვენებლად, თუ როგორ განახორციელა მნემ თავისი გადაწყვეტილება.
ამიტომ, სამართლიანად გვაფრთხილებენ კომენტატორები და წმიდა მამები, რომ იგავური სათქმელის განჭვრეტისას არ შეიძლება, რაიმე გადამწყვეტი მნიშვნელობა მიენიჭოს იმას, თუ რატომ არის იგავში მარტო ორი მოვალე; ან: რაღა მაინცდამაინც ზეთისა და ფქვილის გამო მახვილდება ყურადღება, და სხვა მისთანები.
ზეთი და ფქვილი აქ, ამ იგავში, მართლაც არ განსაზღვრავს და არ ატარებს რაიმე ღირებულ იგავურ მნიშვნელობას, როგორც ეს არის, მაგალითად „ათი ქალწულის“ იგავში, სადაც ლამპრების გასამართი ზეთის მოუმარაგებლობა სულიერ მოუმზადებლობაზე მიგვანიშნებს; ან კიდევ „უძღები შვილის იგავში“ ზვარაკის დაკვლა, რაც სულიერი ნუგეშით გაძღომის ტოლფასია; ანდა „მეფის ძის ქორწილისა“ და „დიდებული სერობის“ იგავებში დაგებული პური, რომელიც ქრისტეს წმიდა ხორცის გამომხატველია იგავურად.
ეს ორი მოვალე და მათ მიერ ხელახლა გადაწერილი ხელწერილები „ორგული მნის“ იგავში მხოლოდ სიუჟეტური ქსოვილის, ბუნებრივი იგავური თხრობის ერთ-ერთი დეტალია, რომლითაც მნის გადაწყვეტილების განხორციელების ეპიზოდი იძერწება იგავში. უფალი იგავის ამ ნაკვეთით გვიჩვენებს, რომ მნემ საგანგებო გადაწყვეტილება მიიღო და განახორციელა კიდეც.
ამჯერად პირდაპირი, ზედაპირული შინაარსი ამოვიკითხოთ „ორგული მნის“ იგავის იმ ნაწილიდან, სადაც მნე თავის გადაწყვეტილებას განახორციელებს. მნე მანამდეც ატყუებდა თავის პატრონს და თავის გადასარჩენად ახლაც ტყუილი მოიფიქრა.
უწყი, რაჲ ვყო - ვიცი, რაც უნდა გავაკეთოო! ერთ-ერთ კომენტატორს მიაჩნია, რომ ეს წამოძახილი უცაბედად გაჩენილი აზრის შედეგია, თითქოს მისმა უიმედო, უკიდურესად გამოუვალმა მდგომარეობამ აპოვნინა მნეს ეს გზა: მნე ხომ შრომას არ იყო ჩვეული, შავი დღისთვის არაფერი შემოუნახავს, მოწყალების თხოვნაზე კი ფიქრიც არ უნდოდა, და ახლა, როცა დრო აღარ ითმენს, სწრაფად უნდა იმოქმედოს.
სწორედ ამ დროს სჭირდება ხოლმე კაცს გაბედულება. და მნემ თავისი გაბედულება სიცრუის მოფიქრებით გამოიჩინა. მან სახელდახელოდ, ნაუცბათევად შეადგინა გეგმა, ოღონდ - ისევ უპატიოსნო, ისევ ტყუილსა და სიცრუეზე დაფუძნებული. მაგრამ ეს იყო უბედურებისგან თავის დასახსნელი გეგმა, რაც ითვალისწინებდა მოვალეებთან გარიგებას.
გაწბილებულმა მნემ ამ გეგმის შემწეობით დააპირა სიღატაკის, შერცხვენისა და მარტოსულობის არიდება. მუდამ ასეა, - ბრძანებენ კომენტატორები, - არაკეთილსინდისიერი საქმე აუცილებლად ბადებს სხვა, ახალ, მეორე არაკეთილსინდისიერ საქმეს, მეორე - მესამეს, და ასე გაიბმება ხოლმე ცოდვათქმნადობის ჯაჭვი.
მაგრამ ამ სიუჟეტური ნაწილით იგავში უფალი იმას მიგვანიშნებს, რომ ტყუილს შეჩვეულ და ტყუილებით დახელოვნებულ კაცს ისევ და ისევ ტყუილით გაჯერებული ხერხი მოაფიქრდება ხოლმე, რადგან რაც იცის, იმას იქმს!
ეს მნე იმედებს იმაზე ამყარებს, რაშიც უკვე გამოცდილი ჰყავს საკუთარი თავი - ეს არის მოხერხებულობა და ცბიერება. დიდ ჭკუასა და მიხვედრილობას რომ გამოიჩენს ხოლმე კაცი, ვთქვათ, დაწინაურებით, კარგი ლუკმის ხელში ჩაგდებით ან ვინმეს ნდობის სარგებლობით, აღფრთოვანებულნიც კი ვამბობთ: რა კარგად, რა ეშმაკურად მოახერხაო.
მნის არაკეთილსინდისიერება იმითაც ჩანს იგავში, რომ მან მოვალეები იხმო ცალ-ცალკე - კაცად-კაცადსა მოუწოდა, რათა ყველასთვის არ გაცხადებულიყო ტყუილი. მნე ამ მოვალეებსაც მიაღებინებს მონაწილეობას თავის მალვით ქმნილ არაკეთილსინდისიერებაში - ტყუილში.
თუმცა ამჯერადაც, კომენტატორების რჩევით, ფრთხილად უნდა მოვეკიდოთ ამ ხელწერილების გადაწერას, რათა არაფრის მთქმელი განმარტებები არ შეგვრჩეს ხელთ. ვიმეორებთ, იგავის ამ მონაკვეთში მნიშვნელოვანია მნის მიერ არაკეთილსინდისიერი გზის არჩევანი, რითაც ის თავის გადარჩენას ცდილობს.
ხელწერილების მიხედვით, ორ მოვალეთაგან ერთს მდიდარი პატრონისა მართებს 100 საწნეხელი ზეთი, რაც რამდენიმე ათასი ლარის ღირებულების ზეითუნის ზეთს უტოლდება. მეორის ვალი, იგავის მიხედვით, 100 სათოველია, ანუ 100 კოდი ხორბალია, რაც პირველ ვალზე მეტი ღირებულებისაა. სწორედ ეს იყო ჩაწერილი ორი მოვალის ხელწერილებში, როდესაც მათ მდიდარი პატრონისგან ორგული მნის შუამავლობით სესხი აიღეს.
მაგრამ იგავის მკითხველისთვის ისიც აშკარაა, რომ არც ერთის და არც მეორის ღირებულება სინამდვილეს არ შეესაბამება. ის, რაც მნემ თავდაპირველად ჩააწერინა მოვალეებს ხელწერილებში, რეალურზე მეტი ოდენობაა. 100 საწნახელ ზეთსა და 100 კოდ პურში მნემ პატრონის მიერ დადებულ ფასზე მეტი გამოართვა მოვალეებს და სხვაობა მიითვისა.
მნემ ამ მოვალეების გაჭირვებით ისარგებლა, უფრო სწორად რომ ვთქვათ, ორგულმა მნემ ბოროტად გამოიყენა თავისი მდგომარეობა: პატრონსაც უორგულა, ზედმეტი ფასის დადებით მოატყუა, და მოვალეებსაც გამოსძალა, მათ ხარჯზე მოითბო ხელი. როგორც ჩანს, მნეს ჩვევად ექცა ამგვარი მომხვეჭელობა, ჩვევა კი რჯულზე უმტკიცესია, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ჩვევას ხელმრუდობით გამოზრდი და უპატიოსნობით გააჯერებ.
იგავში უფალი სწორედ ამას მიგვანიშნებს, როდესაც მნისა და მოვალეების „შეთქმულების“ სურათს გვიხატავს. მნე თითოეულ მოვალეს ეკითხება: რაოდენი თანა-გაც უფლისა ჩემისა? - რამდენი გმართებსო ჩემი პატრონისა. ხელწერილებში ჩაწერილი ვალი - 100 საწნეხელი ზეთი და 100 კოდი პური - ასახავს მნის სიცრუეს, ორგულობას და არაკეთილსინდისიერებას, რადგან ჩაწერილი ვალის ოდენობა, როგორც უკვე ითქვა, არ ემთხვევა პატრონისგან დადებულ ფასს.
მდიდარმა პატრონმა თავის მნეს სამნეო ანგარიში მოსთხოვა იმის დასტურად, მართლები იყვნენ თუ არა ის დამსმენები, რომლებმაც მნის ორგულობა გაამჟღავნეს.
რაჲ ვყო? - ასე იკითხავს შერცხვენილი და გაწბილებული მნე. მართლაც, რა უნდა ექნა მნეს, რა უნდა მოემოქმედა, რომ ანგარიშიც გაესწორებინა და თავისი შეცდომაც გამოესწორებინა? მნე თავისუფალი იყო თავის არჩევანში: მას შეეძლო, მთლიანად გაენადგურებინა ხელნაწერები, ანუ ანგარიში მოესპო. მაგრამ ეს იქნებოდა მისი დანაშაულის ყველაზე დიდი მტკიცებულება. მნეს თავის მართლებითაც შეეძლო, ეცადა საკუთარი მდგომარეობის გამოსწორება. მაგრამ მან სხვა გზა აირჩია: ჯერ მოვალეებთან აღადგინა სამართლიანობა: მათ ის დაუბრუნა, რაც წარტაცა და გამოსძალა. მხოლოდ ამის შემდეგ აპირებდა პატრონისთვის თავისი ანგარიშის წარდგენას.
ყოველივე ეს მნემ მეტად მოხერხებულად განახორციელა: ცალ-ცალკე იხმო თითოეული მოვალე, შეუმცირა ვალის ოდენობა და ხელახლა გაუფორმა სესხი, ახალი ხელწერილები დააწერინა. გადაწერილ ხელწერილებში მოვალეებს მნემ იმ ოდენობის ვალი ჩააწერინა, რაც სინამდვილეში ჰქონდათ მისაცემი მდიდარი პატრონისათვის.
ერთი მოვალის 100 საწნეხელი ზეთი მნემ 50-ით შეანაცვლა, მეორის 100 კოდი ხორბალი კი - 80-ით. ეს იმას ნიშნავს, რომ თავისი ორგულობით მნემ პირველი მოვალისგან ერთი იმდენი მოიხვეჭა, რამდენიც სინამდვილეში ჰქონდა ამ მოვალეს. მეორისაგან კი მნეს მოხვეჭილი ჰქონდა 20 კოდი ხორბლის ღირებულება, ესე იგი, სინამდვილეში არსებული ვალის მეხუთედი.
ასე რომ, 50 საწნახელი ზეთი და 20 კოდი ხორბალი მნის უპატიოსნობაზე ღაღადებს იგავში და იმ ზარალზეც მიგვითითებს, რაც მან თავის მოყვასს მიაყენა.
ვალის ოდენობათა სხვა, უფრო ღრმა იგავური მნიშვნელობის ძიებისგან ამ იგავის კომენტატორები თავს იკავებენ. თუმცა კავკასიის არქიეპისკოპოს სილვესტრისა და ბორის გლადკოვის განმარტებით, სხვადასხვა ოდენობით ვალების ჩამოჭრა იმასაც უნდა მიგვანიშნებდეს, რომ გონს მოგებულმა მნემ ბრმად არ გაიღო მოწყალება. მან წინდახედულად, აწონ-დაწონილად გადაანაწილა მოხვეჭილი და მითვისებული ქონება. წმიდა გრიგოლი დიდი ბრძანებს: „იცოდე, თუ სამართლიანად და პატიოსნად მოიპოვე, მაგრამ არასწორად გადაანაწილე - მაინც შესცოდე“.
არქიეპისკოპოს სილვესტრის თქმით, უფალს იმის თქმა სურს, რომ მისთვის სათნოა გულმხურვალე სინანულით აღძრული და გულწრფელად გაცემული მოწყალება: მცირეს გასცემ თუ დიდს, თუკი გაცემა არ გენანება, ზეციური ჯილდო აუცილებლად გერგება მომავალ ცხოვრებაში.
სხვათა შეხედულებით, სწორედ მნის სინანული აღიბეჭდება ახლად გადაწერილ ხელწერილებში, რადგან ძველი ხელწერილებიდან მან ამოძირკვა ცოდვის მიზეზი - მომხვეჭელობა, უპატიოსნობა, ტყუილი, სიცრუე და ორგულობა, ანუ თავისი ცოდვილი ცხოვრების წესი, და ასე მისცა სინანულის ცეცხლს ძველი ხელწერილები.
ამიტომ უნდა ვიფიქროთ, რომ ძველი ხელწერილების განადგურება სინანულის გზას გამოხატავს, რადგან მნემ უარი თქვა მისთვის ჩვეული ცხოვრების წესზე და ახალი ცხოვრების წესს მიმართა. ახალ ცხოვრებას იგი წყალობის გაცემით, სათნოებათა გამრავლებით შეუდგა.
ხსენებული ჩამოჭრილი 50 და 20 ოდენობის ვალები იგავურად სწორედ მნის სათნოებისა და წყალობის გაცემას გამოხატავს. ეს იგავური ალეგორია - ჩამოჭრილი ვალები - მნის მიმტევებლობაზეც მეტყველებსო, - ბრძანებენ კომენტატორები, რადგან ახალი ხელწერილებით მან მიტევებაც გამოითხოვა პატრონის მოვალეებისგან, რომელთა წინაშეც ანგარების მძიმე ცოდვა ჩაიდინა.
და მომიტევენ ჩუენ თანანადებნი ჩუენნი, ვითარცა ჩუენ მიუტევებთ თანამდებთა მათ ჩუენთა - არ შეიძლება, „მამაო ჩუენოს“ ეს სავედრებელი სიტყვები არ გაგვახსენდეს, რადგან სიცრუის მნემ მიტევება მოყვასისგანაც გამოითხოვა, და ცოდვებით დაბზარულ თავის გულსაც უებარი საკურნებელი მალამო სცხო, იმის სასოებითა და იმედით, რომ ეს სათნოებანი პატრონის რისხვას დააცხრობდა და, იქნებ, მისგან მიტევების ღირსიც გამხდარიყო.
ასე რომ, მნის მიერ ხელწერილების ხელახლა გადაწერა ამ კომენტატორთა განმარტებით, იგავში გამოხატავს ცოდვილის მცდელობას, გამოიღოს სინანულის კეთილი ნაყოფი, მოწყალებისა და სათნოებათა გზით მოიპოვოს უფლება და ღირსყოფა შენდობისა.
არსობრივად, ეს არის მონდომება და მისწრაფება სულიერ-ზნეობრივი კრიზისისგან თავის დაღწევისაკენ. ეს სურვილი მას შემდეგ აღეძრა ცოდვილ ორგულ მნეს, რაც მისი ცოდვები გაცხადდა და, უკანასკნელი გაფრთხილების ნიშნად, საყვედური მიიღო პატრონისგან. ამ მხილებამ მოიყვანა იგი გონს, დაანახვა აქამდე ჩვევად ქცეული თავისი უკეთერობა და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, აღუძრა შიში როგორც პატრონის მიმართ, ასევე საკუთარი გარდაუვალი სასჯელისა და საუკუნო წარწყმედის გამო.
სწორედ ამგვარია გზა და მსვლელობა, თანამიმდევრობა ცოდვილის სულიერი ფერისცვალებისა, მისი სულიერი ახალშობისა.
ამასთან დაკავშირებით ორი განსხვავებული შეხედულება გაჩნდა „ორგული მნის“ იგავის კომენტირებისას: ერთნი მდიდარი პატრონის მოწოდებასა და გაფრთხილებას განმარტავენ, როგორც ანგარიშსწორებას სიკვდილის შემდეგ. მეორეთა აზრით კი ეს არის მხოლოდ ცოდვილის გონების განათება და ღვთის მოწოდება განსაცდელებით, სნეულებებით, უბედურებებით, გაჭირვებითა და ახალი არჩევანით, რაც მართლაც ჩააფიქრებს ხოლმე მანამდე მიძინებულ და ცოდვას მიჩვეულ ადამიანს - ჩააფიქრებს კიდეც და დააფიქრებს კიდეც თავის განვლილ უსწორმასწორო ცხოვრების გზაზე, აწმყოსა და მომავალზე, სიკვდილსა და სიკვდილის შემდგომ არსებობაზე. მოკლედ, ანგარიშის მოთხოვნა იგავში იმ დიდებულ გზასა და საშუალებას გამოხატავს, რისი მეოხებითაც ღვთისგან განშორებული ღვთისკენ მიიქცევა, ცხადია, თუკი ცოდვილმა ისმინა ღვთის მოწოდება.
ამგვარი განმარტება იმითაც არის უპირატესი, რომ სიკვდილის შემდეგ შეუძლებელია ანგარიშის ჩაბარება, ანუ სინანული და სიკეთის ქმნა. სულისა და ხორცის გაყრის შემდეგ იწურება ჟამი სინანულისა და დგება ჟამი მარადიული სამკვიდრებლის მიღებისა: ან ნეტარებისა და ცხონებისა, ან ჯოჯოხეთისა და წარწყმედისა.
ზემოთ აღვნიშნეთ, რომ „ორგული მნის“ იგავის განმარტებისას იკვეთება ორი ხაზი, განმარტების ეგრეთ წოდებული ძველი და ახალი მიმართულება: ერთი მხრივ, ადრინდელი წმიდა მამების თარგმანებანი და, მეორე მხრივ, XIX-XX საუკუნეების კომენტატორთა განმარტებანი.
წმიდა მამები (ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი, ნეტარი ავგუსტინე და სხვანი) იმ ვითარებას, რომელშიც ორგული მნე აღმოჩნდა, ცოდვათქმნადობის შედეგად წარმოშობილ მდგომარეობას ამსგავსებენ. ცოდვისმიერი ცხოვრების წესის მხილება ორგულ მნეს აიძულებს, დაფიქრდეს თავის განვლილ ცხოვრებაზე, ცოდვებით გაუკუღმართებულ წესზე, რის შედეგადაც იგი ცდილობს, უარი თქვას ცოდვაზე. ცოდვილის სულიერი მდგომარეობა იგავში პატრონის ქონების უსამართლოდ მოხვეჭით გამოიხატება, როდესაც მნე თავის მოვალეობას ბოროტად იყენებს და სხვისთვის განკუთვნილ სიმდიდრეს თავისთვის შემოინახავს.
ნეტარი თეოფილაქტეს თქმით, მნის გონზე მოსვლა და ხელწერილების ხელახლა გადაწერა არის იგავური მინიშნება იმაზე, რომ ცოდვილმა აუცილებლად უნდა თქვას უარი სიცრუეზე, ანუ ცოდვაზე, და მითვისებული დაუბრუნოს იმას, ვისაც იმთავითვე ეკუთვნოდა. ეს არის აუცილებელი წინაპირობა იმისათვის, რომ მნე უფლის რისხვას გადაურჩეს.
მნე ამბობს: „რაჟამს გარდავდგე მნეობისგან, შემიწყნარონ მე სახლთა მათთა“ (ლუკა 16,4). ეს სახლები, - ბრძანებს ნეტარი მამა, - ღატაკთა და უქონელთა სახლებია, ანუ იმათი, ვისაც მნე ატყუებდა, ასევე იმათი, ვისთვისაც თავისი უკანონოდ მოხვეჭილი ქონება უნდა გაეცა მოწყალების სახით. ქონების დაბრუნებით კი ცოდვილი მნე ღვთის წინაშე ლოცვით შუამდგომლობას მიიღებს მოყვასთაგან და ზეციური სამკვიდრებლის კარი განეღება.
„ორგული მნის“ იგავის შინაარსის ამგვარად გააზრებისა და მისი სათქმელის ამგვარად ამოკითხავის შემდეგ, - გვეუბნება ნეტარი მამა თეოფილაქტე - განსამარტავი სხვა აღარაფერი დაგვრჩება ამ იგავში. ნეტარი მამა შეგვახსენებს სოლომონის იგავებში თქმულს:
„ღარიბ-ღატაკის გამკითხავი სესხს უფალს აძლევს და ის მიუზღავს სამაგიეროს“ (19,17).
წმიდა დავით მეფსალმუნე ბრძანებს:
„მარადღე სწყალობს და ავასხებს (გაასესხებს) მართალი, და ნათესავი მისი კურთხეულ იყოს“ (ფსალმუნნი 36,26).
წინა საუკუნის ერთ-ერთი რუსი კომენტატორი, ბორის გლადკოვი, ეთანხმება ნეტარი მამის ამგვარ განმარტებას და დასძენს, რომ ანგარიშსწორებისთვის მზადებით, ანუ ხელწერილების გადაწერით, მნემ მხოლოდ უარი თქვა ბოძებულზე, თავისი მოვალეობის ბოროტად გამოყენებაზე. ამავე კომენტარით, იგავში არ ჩანს, რომ მნეს რაიმე სიკეთე ექმნას და მოწყალება ან სხვა რამ სათნოება გაეღოს. მან მხოლოდ უსამართლობას მოუღო ბოლო: ის, რაც პირველად სიცრუით, მოტყუებით ჩაწერა ხელწერილებში, მარტო ამ მოვალეებს აზარალებდა და არა პატრონს, რადგან, როგორც ითქვა, მნე პატრონის მიერ დაწესებულ ფასს უმატებდა და მხოლოდ სხვაობას ითვისებდა, პატრონს კი კუთვნილს აძლევდა.
ამის მანიშნებელია ის გარემოება, რომ იგავში არ ჩანს, დაუბრუნა თუ არა მნემ პატრონსა და მოვალეებს თავად ვალი, რადგან ორგულმა მნემ მოვალეებს მხოლოდ პატრონისგან დაწესებული ფასები ჩააწერინა ხელახლა.
ამის შემდეგ მნე პატრონის წინაშე, გლადკოვისავე ვარაუდით, მოწესრიგებული ანგარიშებით წარდგებოდა და, ესე იგი, კანონით აღარ იქნებოდა დამნაშავე (რითაც იმ დამბეზღებლების მეცადინეობა ამაოდ ჩაივლიდა). ამ მნის საქციელიდან თუკი რაიმე იმსახურებდა შექებას, - განაგრძობს იგივე კომენტატორი - მარტო ის, რომ მან დიდი მიხვედრილობა და გონიერება გამოიჩინა ამ მეტად უმძიმესი მდგომარეობიდან თავის დასაღწევად.
მართლაც, ამ მნის ქცევა ორი მხრივ შეიძლება განვიხილოთ: ერთია მნის სიცრუე, როგორც დასაძრახისი ქცევა, მაგრამ, ამავე დროს, იგივე სიცრუე მნის გონიერებასა და წინდახედულობაზეც მეტყველებს.
გავიხსენოთ, როგორ იქცევა ხოლმე განსჯის სხვადასხვა თემად, ერთი მხრივ, უკეთური ადამიანის პატივმოყვარეობა და ბოროტება, მეორე მხრივ კი მისივე ენერგიული მიზანსწრაფულობა და თავგამოდება, რასაც იგი იჩენს ხოლმე თავისი არცთუ კეთილშობილური მიზნების მისაღწევად.
ამ იგავშიც ასეა: უფალი ითვალისწინებს და ერთმანეთისგან განასხვავებს მნის სიცრუესა და წინდახედულობას: პირველის გამო იგავში იგრძნობა უფლისმიერი საყვედური, მეორეს კი, წინდახედულობას, უფალი იწონებს, და თავის მიმდევრებს თითქოს აგულიანებს კიდეც, ვინაიდან სულის ცხონების უზენაეს საქმეში მართლაც მნიშვნელოვანია წინდახედულობა და მიზანსწრაფულობა.
ამ აზრს უფალი წმიდა ლუკას სახარებაში იქვე, მე-16 თავში „ორგული მნის“ იგავს მოდევნებული შეგონებითაც გვაწვდის:
„სჯული და წინაჲსწარმეტყუელნი - ვიდრე იოვანესამდე: მიერითგან სასუფეველი ღმრთისაი ეხარების, და ყოველდვე მისა მიმართ იიძულების“ (ლუკა 16,16).
ეს შეგონება მეორდება წმიდა მათეს სახარებაში:
„იოანე ნათლისმცემლის დღეებიდან აქამდე ცათა სასუფეველი იძულებით მიიღწევა, და რომლებიც აიძულებენ თავს, მიიტაცებენ მას“ (მათე 11,12).
წმიდა იოანე ოქროპირის განმარტებით, იძულებაში მხოლოდ და მხოლოდ საკუთარი თავის იძულება იგულისხმება, კერძოდ, ის, რომ ჩვენ ყველანაირ ღონეს უნდა მივმართოთ, რათა, ბოლოს და ბოლოს, ვაიძულოთ საკუთარი თავი და უარი ვთქვათ ცოდვაზე, ოღონდ უარი უნდა ვთქვათ ჩვენივე ნებით, საკუთარი სურვილითა და მისწრაფებით, გულმოდგინებითა და გონიერებით - ანუ იმით, რაც იგულისხმა ჩვენმა უფალმა ორგული მნის უკვე მრავალჯერ ხსენებულ გადაწყვეტილებასა და ხელწერილების ხელახლა გადაწერაში.
აქვე გავიხსენოთ შოთა რუსთაველის ღრმად ქრისტიანული შეგონება: „რაც არა გწადდეს, იგი ჰქმენ, ნუ სდევ წადილთა ნებასა“, რომელიც სრულად ესადაგება იძულების ახლახან განმარტებულ ქრისტიანულ შინაარსს.
ეს რუსთველური სწავლება მეორე უფლისმიერი შეგონებისკენაც გვახედებს:
„რომელსა უნებს შემოდგომად ჩემდა, უვარ-ყავნ თავი თჳსი და აღიღენ ჯუარი და მომდეედინ მე: რამეთუ რომელსა უნდეს განრინებად სულისა თჳსისა, წარიწყმიდოს იგი; და რომელმან წარიწყმიდოს სული თჳსი ჩემთჳს, მან პოოს იგი“ (ლუკა 9,23).
„ორგული მნის“ იგავის განსახილველ ნაწილში არსებულმა ორაზროვნებამ - სიცრუის მნის თვალთმაქცობამ და ამ თვალთმაქცობის შექებამ - არ უნდა გაგვაკვირვოს. გავიხსენოთ, რამდენჯერ აღვფრთოვანებულვართ მოხერხებული კაცის გონიერებით, მისი გონივრული ნაბიჯით მაშინაც კი, როცა ეს მოხერხება მან უკეთურ საქმეში გამოიჩინა. ამ დროს ჩვენ, რა თქმა უნდა, მის საქციელს კი არ ვიწონებთ, არამედ გვიკვირს მისი გამომგონებლობა, სიმარჯვე და მიხვედრილობა, და უნებურად შევაქებთ კიდეც, თან გულიც გვწყდება, რომ ყოველივე ეს - ჩვენ მიერ შექებული ჭკუა და უნარი - კეთილი საქმისკენ არ იყო მიმართული.
ძველთაგან თქმულა: ყოველივე, რაც დაშორებულია სამართლიანობისა და ზნეობრიობისგან, უფრო ცბიერებაა, ვიდრე სიბრძნე, რაც სრულად მიესადაგება ორგული მნის საქციელსა და ზნეობას. მაგრამ „ორგული მნის“ იგავის სათქმელი უფრო მეტს იტევს, რასაც უფალი იგავს მოდევნებული შეგონებებით ავითარებს.
„ორგული მნის“ იგავს უფალი რამდენიმე შეგონებას დაურთავს. უფლის იგავთაგან ამ მხრივ მართლაც გამორჩეულია „ორგული მნის“ იგავი. ჩანს, ეს გარემოება თვით იგავის ღრმა ალეგორიულმა შინაარსმა გამოიწვია, ასევე იმანაც, რომ უფალს მეტად მნიშვნელოვანი სათქმელი აქვს ამ იგავში ჩადებული. ამ სათქმელს მრავალი წახნაგი მოეპოვება, რაც გვავალდებულებს, რომ თითოეული მათგანი უცდომელად ამოვიცნოთ.
იგივე უფლისეული სათქმელი გარკვეულწილად ვითარდება „მდიდარი და გლახაკი ლაზარეს“ იგავში, რომელიც „ორგული მნის“ იგავს უშუალოდ მოსდევს წმიდა ლუკას სახარების ამავე, მე-16 თავში.
„ორგული მნის“ იგავის სიუჟეტური ნაწილი წმიდა ლუკას სახარების მე-16 თავის მე-8 მუხლში სრულდება. მაგრამ იმავე მე-8 მუხლიდან იწყება ამ იგავთან დაკავშირებული პირველი შეგონება.
და აქო უფალმან მნე იგი სიცრუვისაი, რამეთუ გონიერად ყო - ასე იწყება ეს მუხლი. იქვეა გაგრძელებაც, რომელიც იგავის შინაარსს აღარ ეკუთვნის, არამედ იწყება პირველი შეგონება:
რამეთუ ძენი ამის სოფლისანი უგონიერეს არიან უფროის ძეთა ნათლისათა ნათესავთა შორის მათსა.
უფალი ამ შეგონებაში ბრძანებს: ამ სოფლის ძენი თავიანთი მოდგმით (ნათესავსა შორის მათსა) უფრო გონიერები არიან, ვიდრე ნათლის ძენი.
კომენტატორები საგანგებოდ მიუთითებენ, რომ უფლის შეგონება, რომელიც უშუალოდ მოსდევს „ორგული მნის“ იგავს, არამც და არამც არ უნდა მივიჩნიოთ საკუთრივ იგავის შინაარსობრივ ნაწილად, და არ უნდა ვიფიქროთ, რომ ამ შეგონებას იგავის პერსონაჟი, მნის პატრონი (უფალი) ამბობს.
ამგვარი აღრევის საშიშროებას ქმნის ის გარემოება, რომ იგავის დასასრული და შეგონების დასაწყისი, როგორც უკვე ითქვა, ერთ მუხლშია მოქცეული. მათი მიჯრით წაკითხვა მართლაც ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ უფალი იგავის თხრობას განაგრძობს. წმიდა მამები გასაოცარი მზრუნველობითა და გულისხმიერებით ეკიდებიან ამ გარემოებას და გვარწმუნებენ, რომ იგავის თხრობას უფალი მნის გონიერების შექებით დაასრულებს, რასაც მოსდევს პირველი შეგონება.