ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი

მარკოზის სახარების განმარტება

თავი მეთორმეტე

(თ. 12, მ. 1-9)

ვენახი აღნიშნავს იუდეველ ხალხს, რომელიც დაასხა უფალმა: „დაამტკიცე ისე, რომელ დაასხა მარჯვენამ შენმან“, (ფსალმუნი 79, 15); და მოსეც ამბობს „შეიყვანენ და დანერგე იგინი მთასა მკვიდრობისა შენისასა“ (გამოსვლა 15, 17), ზღუდის ქვეშ იგულისმება სჯული, რომელიც უკრძალავდა იუდეველ ხალხს სხვა ხალხთან შერევას. გოდოლი არის ტაძარი, რომელიც შესანიშნავი იყო. საწნახელად იწოდება საკურთხეველი, რომელზეც მსხვერპლშეწირვის სისხლი იღვრებოდა. ღმერთმა მისცა თავისი ხალხი „მევენახეებს“, ანუ იუდეველ მოძღვრებსა და მმართველებს, ყველას თავის დროზე. მა თავიდან ერთი მონა გამოგვიგზავნა, ანუ როგორც შეიძლება ვივარაუდოთ, წინასწარმეტყველნი, დაახლოებით ელიას დროისა, მაგალითად მიქია, რომელიც სცემა ცრუწინასწარმეტყველმა ცედეკიამ (3, მეფეთა 22, 24); გამოგზავნა სხვა, რომელსაც ქვებით გაუტეხეს თავი და ამრიგად სრულიად შეგინებულ ჰყვეს - ეს შეიძლება მივაკუთვნოთ ოსესა და ისაიას დროს; გამოგზავნა მესამე მონაც, ვისშიც შეიძლება ვიგულისხმოთ იუდეველთა ტყვეობის დროინდელი წინასწარმეტყველნი, მაგალითად დანიელი და იეზეკიელი. და ბოლოს, უფალმა თავისი ძე გამოგზავნა (რომელიც ადამიანად კაცთმოყვარეწობის გამო იწოდება), ამბობდა რა: „შეიკდემონ ძისა ჩემისათვის“. თქვა ეს რა იმის გამო, რომ იცოდა, თუ რას უზამდნენ მის ძეს, არამედ გამოხატა ის, თუ (მისი განზრახვით) რა უნდა ყოფილიყო და რა იყო შესაძლებელი. მაგრამ, ბოროტმა ქუეყანის-მოქმედებმა, იცოდნენ რა რომ ეს მემკვიდრეა ვენახისა, გაიყვანეს იგი ვენახის გარეთ, ანუ იერუსალიმის გარეთ და მოკლეს. ქრისტე მართლაც ქალაქის გარეთ იქნა ჯვარცმული. სამაგიეროდ ვენახის პატრონი, მამა მოკლული ძისა, ანუ უფრო უკეთ, თავად მოკლული ძე დაღუპავს ქუეყნის-მოქმედთ. მისცეს რა მათ რომაელებს, ხოლო თავის ვენახს სხვა ქუეყანის-მოქმედთ გადასცემს, ანუ მოციქულებს. გინდა იცოდე, მოციქულებმა როგორ დაამუშავეს ეს ვენახი? წაიკითხე საქმე მოციქულთა და ნახავ, თუ როგორ ირწმუნა სამმა ატასმა (საქმ. მოციქ. 2, 41) და ხუთმა ათასმა სულმა ერთბაშად (საქმე მოციქ. 4, 4) და დაიწყეს ნაყოფის მოტანა ღმრთისათვის.

(თ. 12, მ. 10-12)

ყოველივე ამით უფალი გვიჩვენებს, რომ იუდეველები უარყოფილნი არიან, ხოლო წარმართნი შეწყალებულნი. „ლოდი“ თავად უფალია, ხოლო „მაშენებელნი“ არსებითად ხალხის მოძღვარნი. ამრიგად, ის ვინც შეურაცხყვეს ამ მოძღვრებმა, ის „იქმნა თავად კიდეთა“, გახდა რა ეკლესიის თავი: რადგან კიდე აღნიშნავს ეკლესიას, რომელიც თავს უყრის და აერთიანებს ყველას - იუდეველბსაც და წარმართებსაც, ისევე როგორც კიდე აერთებს ორ კედელს, ხვდებიან რა ისინი ერთმანეთს მასში. კიდე, ანუ ეკლესია „უფლისა მიერ იყო ესე და არს საკვირველ წინაშე თუალთა ჩუენთა“, ერთგულთა მაშინ, როდესაც ურწმუნოებს თავად სასწულების კი სიცრუედ ეჩვენებოდათ. ამრიგად, ეკლესია საკვირველია, იმიტომ, რომ იგი სასწაულებზეა დაფუძვნებული მოციქულთათვის „უფლის შეწევნითა“ და სიტყვისა ამის დამტკიცებითა მის მიერ, რომელნი - იგი შეუდგეს მას სასწაულნი“ (მარკოზი, 16, 20)

(თ. 12, მ. 13-17)

ჰეროდიანე;ებზე ვთქვით ჩვენ სხვა ადგილას, რომ ეს იყო რაღაც ახლადწარმოქმნილი სექტა ადამიანებისა, რომლებიც ჰეროდეს ქრისტეს უწოდებდნენ იმ მიზეზით, რომ მის დრო დამთავრდა იუდეველ მეფეთა მემკვიდრეობითობა. სხვები კი ამბობდნენ, რომ ჰეროდიანელებად იწოდებიან აქ ჰეროდეს მეომრები, რომლებიც ფარისევლებმა წაიყვანეს, რათა ისინი მოწმენი ყოფილიყვნენ იმისა, თუ რას იტყოდა ქრისტე, ხოლო შემდეგ შეძლებოდათ შეეპყროთ იგი და სასამართლოსთვის წარედგინათ. მაგრამ შეხედე მათ ავზნეობას, თუ როგორი პირმოთნეობით ესხმიან თავს საცდუნებლად უფალს! ვიცით, ეუბნებიან, რომ შენ არ უყურებ არავის სახეზე, ამიტომ თავად კეისრისაც არ შეგეშინდება. და მაინც, ეს მხოლოდ ეშმაკობა იყო, რომ ყველა შემთხვევაში დაეჭირათ იგი სიტყვაში. ვინაიდან, თუკი იგი იტყოდა, რომ კეისრისთვის ხარკი უნდა გადაეხადათ, ისინი დაადანაშაულებდნენ მას ხალხის წინაშე იმაში, რომ იგი სხვის უღელს უმონებს ხალხს, ხოლო თუკი იტყოდა, რომ არ უნდა გადაეხადათ, მაშინ ისინი შეძლებდნენ კეისრის წინააღმდეგ ხალხის აჯანყებაში მის დადანაშაულებას. მაგრამ წყარო ყოველგვარი სიბრძნისა იცილებს მათ ხრიკებს. მაჩვენეთ მე, ამბობს, დინარი და იხილა რა მასზე კეისრის გამოსახულება, თქვა: ის რაზეც ამგვარი გამოსახულებაა მიეცით მასზე გამოსახულ პირს, ანუ კეისარს, ხოლო „ღმრთისა ღმერთს“. ანუ ვალდებულება კეისრისთვის ხარკის გადასახადისა, ოდნავადაც არ გიშლით ხელს ღმრთის თაყვანისცემის საქმეში, რადგანაც შეგიძლიათ ღმერთსაც შესაფერისი პატივი მიაგოთ. მაგრამ თითოეულ ჩვენგანს გვყავს ერთგვარი კეისარი: ეს აუცილებელი სხეულებრივი მოთხოვნილებანია. ამგვარად, უფალი გვამცნებს სხეულსაც მივცეთ ჩვეული საკვები და საჭირო სამოსელი და „ღმრთისაც ღმერთს“, ანუ მღვიძარება, ლოცვა და ასე შემდეგ. ჩვენი ძალისამებრ, მაგრამ ეშმაკსაც და ამ კეისარსაც გადაუგდე ის, რაც მისგან მოგეცა, როგორიცაა: მრისხანება, ბოროტი ვნება; ხოლო ღმერთს მიეცი ღმრთისა - სიმდაბლე, თავის შეკავება ყოველივეში და ასე შემდეგ.

(თ. 12, მ 18-27)

სადუკეველები უდეველებს შორის ისეთი ერეტიკოსები იყვნენ, რომლებიც ამბობდნენ, რომ არ არის არც აღდგომა, არც ანგელოზი, არც სული. როგორც ვერაგი ადამიანები, ისინი იგონებდნენ ამგვარ ამბავს, რათა გარდააქციონ აღდგომის ჭეშმარიტება მისით. ისინი სვამენ კითხვას იმაზე, რაც არასოდეს ყოფილა და არც შეიძლება იყოს. ის, რომ შვიდ ქმარს (ერთი მეორის მიყოლებით) ერთი და იგივე ქალი მოჰყავთ ცოლად, ეს მათ იმისთვის გამოიგონეს, რათა უფრო მეტად დაეცინათ აღდგომისთვის. უფალი რაღას ამბობს? რამდენადაც ისინი თავისი კითხვის საფუძვლად მოსეს სჯულს წარმოადგენდნე, იგი ამხელს მათ წერილის არცოდნაში. თქვენ, ეუბნება ვერ გულისხმაყოფთ, რომ აღდგომაზეა წერილში საუბარი; თქვენ ფიქრობთ, რომ აღდგომისას ადამიანები ისეთივე მდგომარეობაში იქნებიან (ხორცითა და სულით) როგორც ახლა არიან; არა, ასე არ არის. თქვენ არ გესმით წერილის აზრი და ღმრთის ძალასაც ვერ სწვდებით. თქვენ, როგორც სჩანს, ყუადღებას აქცევთ მხოლოდ საქმის სირთულეს და ამიტომ, საგონებელში ხართ ჩავარდნილი, თუ როგორ შეუძლიათ დაშლილ სხეულებს კვლავ სულებთან შეერთება. მაგრამ ღმრთის ზალისთვის ეს არაფერს ნიშნავს. აღდგომის შემდგომ აღმდგართა მდგომარეობა გრძნობადი კი არ იქნება, არამედ ღმრთის მიმსგავსებული, ხოლო ცხორების წესი ანგელოზებრივი. რადგანაც ჩვენ უკვე აღარ დავექვემდებარებით ხრწნას, არამედ საუკუნოდ ვიცხოვრებთ, ხოლო ამ მიზეზით ქორწინებაც მოისპობა. ახლა ქორწინება არსებობს მოკვდავობის მიზეზით, რათა ვაგრძელებთ რა გვარს, არ ამოვწყდეთ. მაგრამ მაშინ, ანგელოზთა მსგავსად, ადამიანები იარსებებნ ქორწინების გარეშეც, არასოდეს შემცირდებიან რაოდენობრივად და ყოველთვის მოუკლებლად იქნებიან. კიდევ სხვა მხრივ, აღმოჩნდენ სადუკეველები უმეცარნი წერილთან მიმართებაში. მათ რომ ის ესმოდეთ, მიხვდებოდნენ, რატომაა ნათქვამი: „მე ვარ ღმერთი, აბრაჰამისა და ღმერთი ისააკისა და ღმერთი იაკობისა“ - რაც მიუთითებს ცოცხლებზე, ვინაიდან უფალს არ უთქვამს: „მე ვიყავი“, არამედ „მე ვარ“ ღმერთი მათი, როგორც ცოცხლებისა და არა მკვდრებისა. მაგრამ იქნებ, იტყვის ვინმე, უფალმა ეს მხოლოდ მამამთავრების სულებზე თქვა და არა, მასთან ერთად, სხეულებზეც და რომ აქედან არ შეიძლება დავასკვნათ სხეულთა აღდგომაზე. ამაზე გეტყვით, რომ აბრაამად იწოდება არა მხოლოდ სული, არამედ ერთიანობაში სული და სხეული, რამდენადაც ღმერთი არის ღმერთი სხეულიც, ისეა ცოცხალია ღმრთის წინაშე და არარაში არ დანთქმულა. შემდგომში, რამდენადაც სადუკეველებს მხოლოდ სხეულთა აღდგომა, არ სწამდათ უფალიც ეუბნება მათ სხეულებზე, რომ იგინი ღმრთის წინაშე ცოცხალნი არიან და არა სულებზე; ამ უკანასკნელს სცნობდნენ სადუკეველებიც. შემდეგ დააკვირდით ამასაც: აღდგომა არის დაცემულის აღდგინება: მიწიდან, ნაცრიდან, მაგრამ დაეცა არა სული (იგი უკვდავია), არამედ სხეული. მაშასადამე, იგი აღდგება კიდეც, კვლავ შეუერთდება რა მოკავშირე სულს.

(თ. 12, მ. 28-34)

მათე ამბობს, რომ მწიგნობარი მივიდა (ქრისტესთან) „გამოსაცდელას“, ხოლო მარკოზი შენიშნავს მის შესახებ, რომ მან „გონიერად მიუგა“. ხომ არ ეწინააღმდეგებიან მახარებელნი ერთმანეთს? არა; თავიდან, როგორც ჩანს, იგი ეკითხებოდა, როგორც ადამიანი, რომელიც სცდის, ხოლო შემდეგ გონს მოეგო ქრისტეს პასუხით და გონიერად მიუგა და ამგვარად, შექება დაიმსახურა. თუმცა, დააკვირდი, რომ შექებაც მოწმობს მასზე, როგორც ჯერ კიდევ არასრულყოფილზე, ვინაიდან ქრისტეს არ უთქვამს: „შენ ღმრთის სასუფეველში იმყოფები“, არამედ მხოლოდ „არა შორს ხარ“. რატომ სთავაზობს სჯულის მოძღვარი ასე თამამად ქრისტეს თავის კითხვას? იგი ფიქრობდა ეჩვენებინა თავი სრულყოფილად სჯულის კანონში და ამიტომ მიმართავს მას ამგვარი სიტყვით, თითქოსდა მხოლოდ სჯულს ეხება. მაგრამ, უფალს სურს რა უჩვენოს, რომ სიყვარულის გარეშე, მოყვასის სიძულვილის შემთხვევაში, არ აღესრულება სჯული, პასუხობს სჯულის მოძღვარს, რომ პირველი და დიდი მცნება არის ღმრთის სიყვარული, ხოლო მეორე , მსგავსი ამისა - მოყვასის სიყვარული. რატომ მსგავსი? იმიტომ, რომ ისინი ორივე მჭიდროდ არიან დაკავშირებულნი ერთმანეთთან. რადგან ღმერთის მოყვარულს მისი ქმნილებაც უყვარს, ხოლო ღმერთთან ყველაზე უფრო ახლო მდგომი ქმნილება ადამიანია; მაშასადამე, ღმერთის მოყვარული ყველა ადამიანსაც შეიყვარებს. და პირუკუ, ვისაც უყვარს მოყვასი, მას მითუმეტეს უყვარს ღმერთი; ვინაიდან, თუკის მას უყვარს ადამიანები, რომლებიც ხშირად საცდურთა და სიძულვილის მიზეზნი არიან, მით უფრო უყვარს ღმერთი, ყოველთვის კეტილისმყოფელი. ისმინე ღმრთის სიტყვაც: „რომელსა აქუნდენ მცნებანი ჩემნი და დაიმარხნეს იგინი, იგი არც, რომელსა უყუარ მე“ (იაოანე, 14, 21). ხედავ, რომ ღმრთის სიყვარულზეა დამოკიდებული მისი მცნებაბების აღსრულება, ხოლო მისი ყველა მცნება ერთ რამეში იყრის თავს - ურთიერთსიყვარულში. და სხვა ადგილას (უფალი ამბობს): „ამით ცნან ყოველთა, ვითარმედ ჩემნი მოწაფენი ხართ, უკუეთუ იყუარებოდეთ ურთიერთსა“ (იოანე 13, 35). ხედავ, რომ ურთიერთსიყვარულზე დგას ქრისტესადმი სიყვარულიც და მისი ჭეშმარიტი მოწაფეები და მეგობრები ამით შეიცნობიან. ყურადღება მიაქციე იმასაც, თუ პასუხში სჯულის მოძღვრის მიმართ, როგორ ჩამოთვალა მან ყველა ძალა სულისა. სულში არის ძალა ცხოველური; მასზე მიუთითებს სიტყვებით: „ყოვლითა სულითა“, რამეთუ ქრისტე გვიბრძანებს, რომ გაღიზიანებისა და გულისთქმის ძალა სავსებით დავუმორჩილოთ ღმრთისადმი სიყვარულს. არის მეორე ძალაც სულისა, რომელიც იწოდება მშვინვიერად, სხვაგვარად მას მკვებავი და მასაზრდოებელი ძალა ეწოდება. და ეს ძალაც მთლიადა ღმერთს უნდა მივუძღვნათ. დაბოლოს, არის სულსი გონიერი ძალაც, რომელსაც სჯული „აზრს“ უწოდებს. ამრიგად, ყველა ძალა სულისა სიყვარულისადმი უნდა იქნეს მიმართული.

(თ. 12, მ. 35-40)

რამდენადაც უფალი უნდა ვნებულიყო, იგი ასწორებს მწიგნობართა მცდარ წარმოდეგნას იმის შესახებ, რომ ქრისტე არის (მხოლოდ) დავითის ძე და არა ღმრთისა, ამიტომ იგი ტავად დავითის სიტყვებიდან უჩვენებს, რომ იგი (ქრისტე) - ღმერთია, და არა უბრალოდ, არამედ შესაშინებლად ამბობს: „ვიდრემდე დავსხნე მტერნი შენი ქუეშე ფერხთა შენთა“. ხოლო ისინი (მწიგნობარნი და ფარისეველნი) იყვნენ კიდეც ის მტრები, რომლებიც მამა ღმერთმა ქრისტეს ფერხთით დახსნა. დააკვირდი იმასაც, თუ როგორ ეკითხება რათა არ დააბრკოლოს ისინი, მას არ უთქვამს: რას ფიქრობთ ჩემზე, არამედ - ქრისტეზე. მაგრამ თქვენ ვერ იტყვით, რომ დავითმა ეს სულიწმიდის ჩაგონებით არ წარმოსთქვა. არა, მან სულით უწოდა მას (ქრისტეს) უფალი, სნუ სულიწმიდის მადლით აღძრულმა. როგორღა ვიფიქროთ, რომ ქრისტე მხოლოდ დავითის ძეა და არა ამასთანავე, უფალი მისი და ღმერთი? უბრალო ხალხი, ნათქვამია, „ისმენდა მისსა ტკბილად“ და მან დაუწყო ლაპარაკი ერს: ერიდეთ მწიგნობრებს, რომლებიც დიდებულ სამოსს ატარებენ და ამის გამო მოითხოვენ თავისთვის პატივს; რომელთაც უყვარს მოკითხვისა და ქების მიღება მოედნებზე და ყველა სხვა ნიშანი დიდებისა; რომლებიც გადასჭამენ ქვრივთა სახლებს, შეიპარებიან რა ამ დაუცველ ქალებთან მათი დამცველების სახით; რომელნიც მოჩვენებითი განგრძნობილი ლოცვით, გარეგნული ღმრისმოსაობითა და პირმოთნეობით აცდუნებენ რა გამოუცდელთ, გადასჭამენ მდიდართა სახლებს. სამაგიეროდ, ისინი უფრო უმძჲმეს სასჯელს მიიღებენ, ვიდრე სხვა იუდეველები, რომლებიც სცოდავენ: (სიბრძნე სოლომ. 6, 6) „მძლავრნი კი მძლავრობით ეწამებიან“ (სიბრძნე სოლომ. 6, 6) ესაუბრება რა ამგვარად ხალხს, უფალი ამასთან მოციქულებსაც ასწავლის, რათა მათ არ მიბაძონ მწიგნობართა მაგალითს, არამედ თავად მას ბაძავდნენ. რამდენადაც იგი ეკლესიის მოძღვრებად ადგენდა მათ, სამართლიანობის მიხედვით ცხოვრების წესებსაც ჩამოუთვლის.

(თ. 12, მ. 41-44)

იუდეველბმა შემოინახეს განსაკუთრებული ჩვეულება, ის, რომ ვისაც ჰქონდა და სურდა სწირავდა საეკლესიო საგანძურში, რომელსაც „გაზოფილაკიონი“ ეწოდებოდა, რომლიდანაც იღებდნენ გარკვეულ ქონებას მღვდლები, გლახაკები და ქვრივები. მრავალთა შორის, რომელიც ამას ჰყოფდა, მივიდა ქვრივიც და მდიდრებზე უფრო მეტი გულმოდგინება უჩვენა. დიდება შენდა, ქრისტე ღმერთო, რომ შენ მცირედსაც დიდზე უფრო მეტად შეიწირავ! ჰოი, ჩემი სულიც რომ ამ ქვრივს მიმსგავსებოდა, სატანის უარმყოფელი, რომელსაც უმსგავსი საქმეებით შეერთო, და საეკლეიო საგანძურში „ორი მწვლილის“ შეწირვა გადაეწყვიტა - სხეულის და გონების, სრულმყოფელის სხეულისა თავშეკავებით, ხოლო გონებისა სიმდაბლით, რათა მეც გამეგონა, რომ მთელი ჩემი სიცოცხლე ღმერთს მივუძღვენი, ამსოფლიურ ზრახვითა და ხორციელ წადილთაგან თავისუფალმა.