ნეტარი თეოფილაქტე ბულგარელი

მარკოზის სახარების განმარტება

თავი მეოთხე

(თ. 4, მ. 1-2)

თუმცა, თითქოსდა, გააბრუნა თავისი დედა, მაინც ისევ ემორჩილება მას, ვინაიდან იმის გამო გადის ზვასთან. ნავში იმიტომ ჩანჯდა, რომ თვალწინ ეყოლებოდა რა ყველა, ყველას გასაგონად ესაუბრა და არავინ ჰყოლოდა ზურგს უკან.

(თ. 4, მ. 3-12)

პირველ იგავს სთავაზობს თესლზე, რათა უფრო ყუადღებიანი გახადოს მსმენელი. რამდენადაც ის აპირებს უთხრას, რომ თესლი არის სიტყვა და რომ თუკი იგი უყურადღებოდ დაეცემა, წახდება, ამდენად, უწინარეს ყოვლისა ამაზე საუბრობს, რათა მსმენელი ეცადოს იყოს ყურადაღებიანი და არ დაემსგავსოს იმ მიწას, რომელიც ღუპავს იმ თესლს, მაგრამ ვინ არის მთესვარი? თავად ქრისტე, რომელიც თავისი კაცთმოყვარეობისა და გულმოწყალების გამო განუყოფლად გარდამოვიდა მამის წიაღიდან, გარდამოვიდა არა იმიტომ, რომ დაეწვა წყეული მიწა და ბოროტი გულები, არა იმიტომ, რომ გაეკაფა ეკალ-ბარდი, არამედ იმიტომ, რომ დაეთესა თესლი, რა თესლი? იქნებ მოსესი? ან იქნებ წინასწარმეტყველთა? არა, თავისი, ანუ რათა ექადაგა თავისი სახარება. და ის თესავდა კიდეც; მაგრამ ამ თესლთაგან ერთი დაეცა სულს, რომელიც ჩამოჰგავდა გზას, მრავალნი რომ თელავდნენ, ცის ფრინველებმა ანუ ჰაერში გაბატონებულმა დემონებმა კი ჩანთქეს ეს თესლი. ასეთ ადამიანებს მიაკუთვბნებიან კაცთმოთნენი; ისინი იგივენი არიან, რაც გზა. მრავალთა მიერ თელილი. ის ვინც ყველაფერს აკეთებს ამა თუ იმ კაცის საამებლად, იგი მრავალთა მიერ ითელება. მაგრამ დააკვირდი, უფალს არ უთქვამს, რომ თესლი გზის პირას დაადგეს, არამედ იგი დავარდა გზის პირას იმიტომ, რომ მთესვარმა დააგდო თესლი ნიადაგზე, როგორც კეთილზე, მაგრამ თავად აღმოჩნდა რა, იგი უვარგისი, ღუპავს თესლს, ანუ სიტყვას. თუმცა, ზოგიერთები კარგად იღებენ გზის პირას დავარდნილს, იმ აზრით, რომ იგი ურწმუნო გულზე დავარდა. რამეთუ გზა არის ქრისტე, ხოლო გზის პირას მყოფნი ურწმუნონი არიან, რომლებიც გზის მიღმა, ანუ ქრისტეს მიღმა იმყოფებიან. მეორე თესლი კლდოვან გულზე დავარდა, ვგულისხმობ მათ, ვინც ადვლად იღებს სიტყვას, მაგრამ შემდგომ უარყოფს. ისინი კლდოვანნი არიან, როგორც რამდენადმე მიმსგავსებული კლდეს, ანუ ქრისტეს, რადგანაც მიიღეს სიტყვა; მაგრამ რამდენადაც იგი სიტყვას დროებით იღებენ და შემდგომ უარყოფენ. ამის გამო კარგავენ მსგავსებასაც. სხვა თესლის დავარდა სულზე, რომელიც მრავალი საზრუნავითაა შეპყრობილი, რამეთუ „ეკალი“ ყოფითი საზრუნავებია. მაგრამ მეოთხე თესლი დაეცა კეთილ ნიადაგზე. მაშ შეხედე, რაოდენ იშვიათია სიკეთე და რა ცოტანი ცხონდებიან! თესლის მხოლოდ მეოთხედი ნაწილი გადარჩა! მოწაფეებს, რომლებიც მასთან მარტოდ დარჩენილნი, ეკითხებიან, ეუბნებიან: „თქუენდა მოცემულ არს ცნობად საიდუმლოი“. მაგრამ ნუთუ დაყოფისა და ბუნებით დადგენილი დანიშნულების გამო, ერთსმიეცემა ეს, მეორეს კი არა? შეუძლებელია, მაგრამ მათ მიეცემათ როგორც მეძიებლებს „ეძიებდეთ, - ნათქვამია, - და ჰპოვებდეთ“, სხვები კი უფაკმა დაბრმობილნი დატოვა, რათა მართებელის შესახებ ცოდნამ, მათი მეტად განსჯა არ გამოიწვიოს, როდესაც ისინი, არ აღასრულებენ იმას, რაც მართებთ აღასრულონ. თუმცა, გინდა იოცდე, რომ ღმერთისგან ყველას აქვს მინიჭებული უნარი ხედავდეს იმას, რის გაკეთებაც მართებს? ისმინე! „ხედვიოთ ხედავდნენ“ - ეს ღმერთისგანაა „და არა იხილონ“ - ეს ღვარძლისგანაა; რამეთუ ღმერთმა ისინი შექმნა თვალხილულნი, ანუ გამგებნი სიკეთისა, მაგრამ ისინი ვერ ხედავენ, ხუჭავენ რა თვალებს თავისი ნებით, რათა არ მოექცნენ და არ გამოსწორდნენ, ისე თითქოსდა შურით საკუთარი ცხონებისა და გამოსწორების. შეიძლება ასე გავიგოთ: სხვებს ვეუბნები იგავებით „რაითა ხედვით ხედვიდენ და არა იხილონ და სმენით ესმოდეის და ვერ გულისხმა-ყონ“, რათა თუნდაც ამიტომ მოექსნენ და გამოსწორდნენ.

(თ. 4, მ. 13-20)

აქ მითითებულია სამი ჯგუფის ადამიანები, რომელშიც სიტყვა იკარგება; ერთნი - უყურადღებონის არიან, ისინი აღნიშნულნი არიან სიტყვით „გზასა ზედა“; მეორენი - სულმოკლენი, იგულისხმებიან სიტყვების ქვეშ „კლდოვანსა ზედა“. მესამენი - გემოთმოყვარენი, აღნიშნებიან სიტყვებით - „ეკალთა შორის“. სამი ჯგუფი იმათიც, ვინც მიიღო და შეინახა თესლი: ერთნი გამოიღებენ ნაყოფს ასეულს - ესენი არიან სრული და ამაღლებულნი ცხოვრების მქონე ადამიანები; მეორენი - სამოცეულს, ესენი საშუალონი არიან; მესამენი - ოცდაათეულს, რომელთაც თუმცა ცოტა, მაგრამ მაინც მოაქვთ, თავის ძალისდა შესატყვისად. მაშ, ერთნი ქალწულნი და მეუდაბნოენი არიან, მეორენი ისინი კი ერში და ქორწინებაში მყოფნი. მაგრამ უფალი იღებს მათ ყველას, როგორც ნაყოფის გამომღებთ. და მადლობა მის კაცთმოყვარეობას!

(თ. 4, მ 21-23)

აქ უფალი ასწავლის მოციქულებს იყვნენ ნათელნი, ცხოვრებითა და საქციელით. როგორც ლამპარი იდგმება იმისთვის, რომ გაანათოს, ასევე თქვენი ცხოვრებაო, ეუბნება, ყველასათვის თვალსაჩინო იქნება და ყველანი მას შეხედავენ. ამიტომ ეცადეთ კეთილად იცხოვროთ, რამეთუ თქვენ კუთხეში კი არ ხართ დაყენებულნი, არამედ ლამპარის მაგივრობას სწევთ, ლამპარს კი საწოლის ქვეშ არ მალავენ, არამედ თვალსაჩინო ადგილას დგამენ, სასანთლეზე. და ჩვენგან ყოველი ლამპარია, რომელიც სასანთლეზე უნდა დაიდაგს, ანუ ღმერთით ცხოვრების სიმაღლეზე, რათა სხვებსაც გაუნათოს და არა მუცელღმერთობისა და საკვებზე ზრუნვის ცხრაკლიტულში და არც უმოქმედობის საწოლქვეშ. რამეთუ არავის, საკვებზე ზრუნვით დაკავებულთა და უდებებით შეპყრობილთაგან, არ ძალუძს იყოს ლამპარი, რომელიც თავისი ცხოვრებით ყველას უნათებს. „და არა არს დაფარული, რომელი არა გამოცხადნეს“. ვინც რა უნდა აკეთოს დაფარულად კეთილი, და ბოროტი - ყველაფერი გაცხადდება აქაც და განსაკუთრებით მომავალ ჟამს. რა იყო ღმერთზე უფრო იდუმალი? თუმცაღა ისიც ხორცში მოგვევლინა.

(თ. 4, მ. 24-25)

უფალი მოუწოდებს მოწაფეებს სიფხიზლისაკენ. დაუკვირდით, ამბობს, რასაც უსმენთ; არ გამოტოვოთ არაფერი ჩემგან თქმული. „რომელთა საწაყულითა მიუწყოთ, მოგეწყოს თქუენ“, ანუ რა ზომითაც ყუადღებით იქნებით, სარგებელსაც იმ ზომით მიიღებთ. იმ მსმენელს, რომელიც ყოველთვის ყურადღებითაა და ამასთან უმაღლესი ხარისხით, ღმერთი ჯილდოსაც უდიდესს მისცემს, ზანტი ადამიანისთვის კი ჯულდოც შესაბამისი იქნება. ვისაც მოშურნეობა და გულმოდგინება ექნება, მას ჯილდოც მიეცემა, ხოლო ვისაც არა აქვს მოშურნეობა და გულმოდგინება, მას ისიც წაერთმევა, რის ქონასაც ფიქრობს. რამეთუ სიზარმაცის გამო მასში ქრება ის მცირედი ნაპერწკალიც, რაც მას ადრე ჰქონდა, ისევე როგორც გულმოდგინების წყალობით იგი ღვივდება.

(თ. 4, მ. 26-29)

ღმრთის სასუფეველში იგულისხმება ღმერთის წინასწარგანზრახულობა ჩვენს შესახებ. „კაცი“ არის თავად უფალი, ჩვენთვის განკაცებული. მან ჩააგდო თესლი მიწაში, ანუ სახარებისეული ქადაგება. ჩააგდო რა იგი, მას „სძინავს“, ანუ ამაღლდა ზეცად. თუმცაღა ის „აღდგის ღამე და დღე“, რამეთუ თუმცა უფალს, როგორც ჩანს კი სძინავს, ანუ მრავლისმთმენია, მაგრამ იგი „აღდგის“. „აღდგის“ ღამე, როცა საცთურთა მეშვეობით აღგვძრავს მის შესამეცნებლად; „აღდგის“ დღე, როცა ჩვენს ცხოვრებას სიხარულითა და ნუგეშით ავსებს. თესლის თიტქოსდა მის გარეშე იზრდება, რადგან ჩვენ თავისუფალნი ვართ და ჩვენს ნებაზეა დამოკიდებული გაიზრდება თუ არ ეს თესლი. ნაყოფს უნებლიედ კი არ გამოვიღებთ, არამედ ნებსით, ანუ ნაყოფი თვითონ გამოგვაქვს თავდაპირველად, როდესაც ჩვილები ვართ და ჯერ კიდევ არ მიგვიღწევია ქრისტეს ასაკისთვის, ჩვენ „ჯეჯილს“ აღმოვაცენებთ, ვუჩვეწნებთ რა სიკეთის ჩანასახს. მერე - თავთავს, როდესაც უკვე გვაქვს უნარი წინ აღვუდგეთ საცთურებს, რადგან თავთავებით იკვრება ძნა, დგას სოწრად და უფრო მეტ განვითარებას მიაღწია, შემდეგ წარმოიქმნება „სავსე მარცვალი თავთავში“ - ეს მაშინ, როდესაც ვინმეს სრულქმნილების ნაყოფი გამოაქვს, როდესაც „მკა“ მოიწევა, მაშინ „ნამგალი“ შეკრებს ნაყოფს. ეს „ნამგალი“ ღმრთის სიტყვაა, „მკა“ კი - აღსასრულის ჟამი.

(თ. 4, მ. 30-34)

მცირეა სიტყვა რწმენისა: იმიტომ, რომ მხოლოდ უნდა ირწმუნო ქრისტე და ცხონდები. ხედავ, რომ ეს სიტყვა ისეთივე მცირეა, როგორც მდოგვის მარცვალი. მაგრამ მიწაზე დათესილი ქადაგება - სიტყვა გაფართოვდა და გაიზარდა ისე, რომ ის მის ჩრდილში ცის ფრინველნი იბუდებენ, ანუ ყველა ადამიანი თავისი მაღალფარდოვანი ცოდნითა და მაღალი გონებით მართლაც, მართლაც რამდენი ბრძენი დაამშვიდა ამ ქადაგებამ, დაუტევა რა ელინური სიბრძნე! ამრიგად, ეს ქადაგება ყველაზე დიდი გახდა და დიდ-დიდი ტოტები გამოისხა. რამეთუ მოციქულები ამ ტოტებივით გაიყვნენ - ერთი - რომში, მეორე - ინდოეთში, მესამე - აქაიაში, დანარჩენები კი დედამიწის სხვა ქვეყნებში. უფალი ხალხს მრავალი იგავით ესაუბრაბა, სთავაზობს რა იგავებს მსენელის მდგომარეობიდან გამომდინარე. რამდენადაც ხალხი უბრალო და გაუნათლებელი იყო, ამიტომ ახსენებს მას მდოგვის მარცვალს, მწვანილსა და თელს, რათა მისთვის ნაცნობი და ჩვეული საგნებით ასწავლოს რაიმე სასარგებლო, ანდა აიძულოს მივიდეს და ჰკითხოს და კითხვის წყალობით გაიგოს ის, რაც გაუგებარია. ასე უხსნიდა მოწაფეებს ყველაფერს პირისიპირ, რამდენადაც ისინი პირდაპირ მიდიოდნენ და ეკითხებოდნენ მას. უხსნიდა მოხლოდ ისეთ რამეს, რასაც ისინი ეკითხებოდნენ და რაც არ იცოდნენ და არა საერთოდ ყველაფერს, ცხადსაც კი. რამდენადაც როდესაც იგებდნენ იმას, რასაც ეკიტხებოდნენ, აქედან ცხადი ხდებოდა მათთვის სხვა რამეც და ამრიგად, ხსნიდნენ ყველაფერს.

(თ. 4 მ. 35-41)

მათე უფრო სხვაგვარად მოგვითხრობს ამის შესახებ, ვიდრე მარკოზი; ის რაც მან უფრო ვრცლად თქვა, ამან შეამოკლა და პირიქთ, ის რაც პირევლმა მოკლედ გადმოსცა, ამ უკანასკნელმა უფრო ვრცლად გვიამბო. უფალს თან მიჰყავს მოწაფეთაგან ერთნი, აძლევს რა შესაძლებლობას იყვნენ მხილველნი ომავალი სასწაულისა. მაგრამ თავი რომ არ აღიმაღლონ იმის გამო, რომ სხვები გაუშვა, ხოლო ისინი წაიყვანა და ამასთან ასწავლოს მათ განსაცდელის გადატანა, უშვებს მათზე განსაცდელში იყვნენ ქარიშხალისაგან. ხოლო სძინავს ამასთან იმ მიზნით, რომ სასწაული უფრო მნჲშვნელოვანი ეჩვენოთ, ძლიერი შიშის შემდეგ სხვაგვარად, ქარიშხალი ქრისტეს სიფხიზლის დროს რომ ამოვარდნილიყო, მათ არ შეეშინდებოდათ, ან არ მიმართავდნენ მას თხოვნით გადარჩენის შესახებ და აი ის უშვებს მათზე შიშით იყვნენ შეპყრობლნი საფრთხის გამო, რათა გააცნობიერონ მისი ძლიერება. რამდენადაც მათ მხოლოდ სხვებზე ჰქონდათ ნანახი ქრისტეს ქველი საქმეები, ხოლო თვითონ მსგავსი არაფერი განეცადათ, იყო შესაძლებლობა, რომ ისინი უზრუნველნი გახდებოდნენ, ამიტომ უფალი უშვებს იყოს ქარიშხალი. მას სძინავს ნავის კიჩოზე (ის, რაღა თქმა უნდა, ხის იყო). იღვიძებს რა, ქრისტე თავდაპირველად ქარს სერისხავს, რამდენადაც ის ზღვის ღელვის მიზეზად გვევლინება ხოლმე, შემდეგ კი ზღვასაც აწყნარებს. ამხელს მოწაფეებსაც, იმის გამო, რომ მათ რწმენა არ ჰქონდათ. რამეთუ რწმენა რომ ჰქონოდათ, დარწმუნებული იქნებოდნენ, რომ მას მძინარესაც შეეძლო მათი უვნებლად დაცვა. მოწაფეები ერთმანეთს ეუბნებიან: „ვინმე არს ესე“ იმიტომ, რომ კიდევ არ ჰქონდათ მის შესახებ ჩამოყალიბებული წარმოდგენა. რამდენადაც ქრისტემ დაამშვიდა ზღვა მხოლოდ იმითი, რომ უბრძანა და არა კვერთხით, როგორც მოსემ, არა ლოცვითი მოწოდებით, როგორც ელისემ იორდანეს, არა კიდობნით, როგორც ისუ ნავემ, ამიტომ მათ იგი ადამიანზე აღმატებულად მოეჩვენათ, ხოლო იმითი, რომ ეძინა, კვლავ ადამიანად წარმოუდგებოდათ.